Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Bijvoegsels en Aanmerkingen behoorende tot het Handboek der Dierkunde van J. van der Hoeven. Een stelselmatig overzigt der voornaamste nieuwe ontdekkingen en waarnemingen over de ongewervelde Dieren, door Dr. R. Leuckart. Uit het Hoogduitsch vertaald door J. van der Hoeven, Js.z., Med. Cand. Te Amsterdam, bij J.C.A. Sulpke. 1856. In gr. 8vo. VIII en 172 bl. f 1-60.

Het was eene goede gedachte van den uitstekenden dierkundige Prof. j. van der hoeven, om aan zijn beroemden Giessenschen ambtgenoot Prof. leuckart de zamenstelling op te dragen van een naschrift tot het Eerste Deel van zijn Handboek der Dierkunde. Van 1850 toch, in welk jaar de Duitsche vertaling van dit Eerste Deel, handelende over de ongewervelde dieren, in het licht verschenen was, tot 1856, als wanneer het werk door de uitgave van het Tweede Deel voltooid werd, waren inzonderheid over dit gedeelte der dierkunde eene reeks van voortreffelijke waarnemingen gedaan, waardoor eensdeels geheel nieuwe zaken ontdekt werden, anderdeels sommige onnaauwkeurige of onvolledige opgaven nader toegelicht werden. Wel te regt meende dus de Duitsche uitgever ‘dat eenige nalezingen op het Eerste Deel bij het einde

[p. 226]

van het Tweede moesten worden toegevoegd’, en zeker! wie de voortreffelijke bijdragen kent, welke leuckart in dezen tak van wetenschap geleverd heeft, zal het gaarne met v.d. hoeven erkennen ‘dat deze moeijelijke taak niet wel aan meer geschikte handen kon worden toevertrouwd.’ Zijne meêdeelingen over den bouw der Coelenteraten, der Physaliën en Siphonophoren, over Gregarinen, over Cestoden, over de longen der spinnen, over het chitin bij de verschillende klassen der ongewervelde dieren, enz. bewijzen, dat l. een ijverig medearbeider is op dit veld, en dat hij volkomen de man is, om de bijna overstelpende massa bouwstoffen, welke schier iedere dag aanbrengt, tot een behoorlijk geheel te verwerken.

Voor de bezitters van van der hoeven's Handboek, welks voortreffelijkheid ook in het buitenland erkend wordt - getuigen de veelvuldige vertalingen, die daarvan reeds het licht gezien hebben of nog bewerkt worden - kan het niet anders, dan hoogst aangenaam zijn, door de vertaling der bijvoegselen van leuckart, dit werk weder op de hoogte van onzen tijd gebragt te zien. Wij beamen dus ten volle de meening van v.d.h., dat de Hollandsche uitgaaf er zeer door gewonnen heeft, nu ook zij vermeerderd is door de bijvoegsels, welke de Duitsche uitgaaf tot sieraad verstrekken. Wij vinden hier toch een doorwerkt overzigt van hetgeen de jaren 1850-1856 in dezen tak van wetenschap opgeleverd hebben, behoorlijk in verband gebragt met de vroegere waarnemingen. Op deze wijze is het veel gemakkelijker en aangenamer om zich over den tegenwoordigen stand der wetenschap te onderrigten, dan wanneer men overzigten raadpleegt, zoo als dat van den verdienstelijken j. victor carus, dat als toevoegsel tot het Zeitschrift für wissenschaftliche Zoölogie het door ieder waarnemer geleverde afzonderlijk bespreekt. Aan de bijzondere aandacht bevelen wij het Hoofdstuk over de ingewandswormen aan, waarover leuckart zelf vele onderzoekingen gedaan heeft, en waaraan zich eene vraag hecht, die in de algemeene dierkunde van het hoogste belang is - de vraag, of er levende wezens bestaan, die niet hun oorsprong ontleenen aan andere gelijksoortige. Verder in bijzonderheden het werk van leuckart te beschouwen, ligt buiten het plan van deze aankondiging. Alleen kunnen wij ons niet onthouden te wijzen op het misbruik dat tegenwoordig in de werken, die een deel van de

[p. 227]

natuurwetenschappen behandelen, gemaakt wordt van het woord ‘wetten’. Zoo vinden we op bl. 30 gesproken van de wetten der geslachtswisseling, als of de hiermede bedoelde merkwaardige wijzigingen van zamenstelling en levensuitingen bij sommige dieren zóó naauwkeurig bekend waren, dat men zou kunnen bepalen, waardoor die wijzigingen tot stand komen, en hoe zij bij de gegevene zamenstelling van een wezen onder bepaalde omstandigheden onvermijdelijk moeten plaats hebben. Niemand ziet het een polypachtig wezen aan, of het zich onmiddellijk in eene Meduse veranderen zal, dan of eerst zijne afstammelingen dien vorm zullen aannemen. Niemand kan de merkwaardige en zeer ingewikkelde voortplantingswijze bij Monostomum mutabile (verg. bl. 101 en 102) verklaren. Van eene wet der geslachtswisseling kan dus geene sprake zijn. Trouwens, l. zelf erkent dit op bl. 83: ‘Hoe de invloed van deze uitwendige veranderingen in levenswijze physiologisch verklaard moet worden, kunnen wij even weinig zeggen, als wij de som kennen van al die voorwaarden, die elk dezer dieren in het bijzonder noodig heeft, om tot volkomene ontwikkeling te komen.’

Tot aanbeveling van het werk hebben wij verder niets te zeggen; die ligt ruimschoots reeds in den naam des Schrijvers, en voor wie minder met diens werken bekend is, strekke de naam van van der hoeven tot een waarborg van degelijkheid.

z.
s.