Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Zonneglans en Nevel uit het leven van een Student. Een Verhaal uit het werkelijke leven, door E. Lenau. Te Amsterdam, bij J.M.E. Meijer. 1856. In gr. 8vo. IV en 394 bl. f 3-70.

‘Van zijne vrienden moet men 't hebben’, zegt men wel eens, en van de waarheid van dit gezegde vinden wij in de uitgave van bovengenoemd boek alweder een staaltje. De Heer e. lenau is door eenige vrienden ‘opgewekt iets in het romantische vak te schrijven’. Wat de vrienden tot die opwekking bewogen heeft, wordt ons niet medegedeeld, maar dit weten wij, dat de gevolgen dier opwekking allernoodlottigst geweest zijn, dat men den Heer e. lenau er toe gebragt heeft een roman uit te geven. Toen Ref. in het Voorberigt las, dat hij eene eerste proeve onder handen had, heeft hij zich niet nedergezet om het gebrekkige en niet geslaagde in dit werk op te sporen, maar heeft hij vooral naar iets goeds daarin gezocht, en blijken daarin getracht te vinden van des Schrijvers aanleg. Edoch dit optimistisch pogen leidde tot bedroevende resultaten. Ref. vond niets, dat de goede zijde van het werk mogt heeten, vond geen spoor van iets, waaruit hem des Schrijvers aanleg bleek. Dit heeft hem aanleiding gegeven om in deze aankondiging den Heer e. lenau een verwijt te doen, en hem een daarop gegronden raad te geven. Ref. doet dit met de volle overtuiging, dat hij den Heer l. hiermede grooter dienst zal

[p. 200]

bewijzen, dan de vrienden, die den man tot het schrijven van eenen roman aanzetten.

Dat de Heer l. aan den raad zijner vrienden gehoor gaf, en ‘iets in het romantische vak schreef’, zal niemand hem euvel duiden; maar dat hij, nadat hij ‘het gewaagd had dit verhaal op te stellen’, de stoutmoedigheid had, het onder de oogen van het publiek te brengen, mag hem door iedereen verweten worden. Mogt hij toch niet al de feilen daarin hebben opgemerkt, de hoofdgebreken moeten zelfs hem als schrijver dadelijk in 't oog zijn gevallen. Immers, het thema - zoo er in het verhaal iets dien naam dragen mag - is oud en versleten; de intrigue gedeeltelijk plat en triviaal, gedeeltelijk onnatuurlijk en gezocht, terwijl het geheel verward is, en alle eenheid mist. Van het aanwezig zijn van zoo vele en zulke hoofdgebreken, mag men toch veronderstellen dat de Schrijver niet geheel onbewust geweest is. Om in de détails alle gebreken aan te wijzen, zou eene grootere ruimte noodig zijn, dan die waarover Ref. beschikken mag; alleen noemt hij hier de uitweidingen, welke de Heer l. zich van tijd tot tijd veroorlooft; zij bevatten doorgaans onnoodig aangebragte betoogen over algemeen bekende zaken; b.v. de vier bladzijden welke gevuld worden met argumenten tegen het gebruik van minnen; soms zijn die uitweidingen zelfs onkiesch, zoo die over het ondoelmatige van huwelijksreisjes. Sommige scènes zijn walgelijk, zoo als die, waarin de hoofdpersoon het reeds half gedissequeerde hoofd zijner vorige geliefde op de snijkamer vindt, en op dat lijkfragment een kus drukt. Het ergst echter heeft de S. zich tegen taal en stijl vergrepen; eenige staaltjes uit velen laat Ref. hier volgen. Wij lezen, bl. 4: wederzijdsch mangel aan toegenegenheid; bl. 5: indien mijne moeder zich ook moest bekennen; bl. 28: ik werd gaande weg stotterender; bl. 26: langs zoo inniger; bl. 34: Prof. m. met zijn effen, ongebloosd, zeemleêrachtig gelaat; bl. 35: studiën, die tot hiertoe vol vlijt waren; bl. 69: bres schieten in den harden muur van mijn eergevoel; bl. 78: gesterde gewelf; bl. 185: oogen, in welker drijvende diepte; bl. 202: hoe sterker de roode gloed der lantarens, des te dieper, te hoorbaarder werd ook de stilte; bl. 355: deze handelwijze steigerde mijne vreugde, enz. enz.

De stijl van den Heer l. is beneden de kritiek; zinnen als de beide volgende vindt men schier op elke bladzijde; bl. 204:

[p. 201]

‘In weêrwil dat de schoone zijden haren een hoofdje van het keurigste ovaal omgaven, dat de liefelijkste mengeling van wit en rood vormde, waarbij de harmonie der lijnen het heerlijkste profiel vertoonde, en de blaauwe oogen het geheel volmaakten, dat, door de bestanddeelen, een model van vrouwelijke zachtheid moest voor oogen stellen, lag er in die koraalroode lippen, welker einden naar onderen waren gebogen, aan de beide mondhoeken een trek van vergedrevene hooghartigheid en stugheid, ja ontevredenheid, welke, den opmerker op des te onaangenamer wijze moest aandoen, nademaal daardoor het geheele beeld werd benadeeld, dat men zich overigens van hare persoonlijkheid had kunnen vormen’; en bl. 215, waar de indruk geschilderd wordt, welke de Place de la Concorde op den bezoeker van Parijs maakt: ‘Die indruk ontstaat, én door zijne reusachtige grootte, én door den obelisk van Luxor, ter wederzijde opgeluisterd door twee schoone fonteinen, wier nedervallende watervlokken, ten deele in stofregen verkeerd, eene aangename frischheid verspreiden, en ook door het klateren en plassen der nederdalende vloeistof een geruisch voortbrengen, dat, in weêrwil der eentoonigheid, of welligt juist daardoor, eene weldadige, verzachtende uitwerking op het gemoed heeft, en het langzamerhand in rust brengt; en eindelijk door de vereeniging der daar omheen geplaatste, even trotsche als schoone gedenkstukken der bouwkunde.’

Het verwijt, dat Ref., en zeker ieder met hem, na het boven aangevoerde, den Heer e. lenau doen wilde, zou aldus geformuleerd kunnen worden: waarom gaaft gij, Mijnheer l.! die zoo weinig geschiktheid toont te bezitten om de pen te voeren - laat staan een roman te dichten - uw Zonneglans en Nevel in het licht?! De daarop gebaseerde raad, dien Ref. den Heer lenau in het begin dezer aankondiging toezeide, komt hierop neêr: Door aan de opwekking uwer vrienden gehoor te geven, hebt gij, Mijnheer l.! het gewaagd deze eerste proeve onder de oogen van het publiek te brengen; in het belang van u zelven en van het lezend publiek, raden wij u welmeenend aan, het hierbij te laten, en ons de aankondiging van een tweede product uwer pen te besparen.

d.