Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Handboek voor de Engelsche Nationale Letterkunde. (Select Specimens of the National Literature of England, from Lawrence Minot to the present time. Poetry and Prose: with glossaries, explanatory notes, biographical notes, biographies, etc., by M. Keijzer.) 2^e Aflev. Te 's Hage, bij H.C. Susan, C.H.z. 1856. In gr. 8vo. bl. 281-589. f 3-: Compl. in één Deel, f 5-70.

Wij hebben in N^o. III, 1856, van dit Tijdschrift de 1^e Aflevering van keijzer's chrestomathie met ingenomenheid aangekondigd. Bijna gelijktijdig verscheen in den ‘Algemeene Konst- en Letterbode’ van 29 Maart eene veel minder gunstige beoordeeling, welke de Heer keijzer evenwel in het VI^e N^o. der Vaderl. Letteroefeningen op de meeste punten voldoende heeft kunnen wederleggen. In de Voorrede van deze Aflev. zegt dan de S. ook niet zonder grond, na bewezen te hebben dat hij zijn eigen werk niet van gebreken vrijpleit: ‘we hadden het boek niet durven opdragen als blijk van hoogachting en dankbaarheid aan den Hooggeleerden Heer p.j. veth, men had ons uit Engeland niet een vereerend dankadres toegezonden van de Library of the cristal palace Company te Sydenham, waarheen op vereerende aanvraag een exemplaar is gezonden, indien het boek mogt zijn waarvoor recensent het uitmaakt.’ Wij maken dan ook geene zwarigheid, nu wij op deze 2^e Aflevering de aandacht vestigen, in het algemeen te herhalen wat wij toen schreven, namelijk: dat het werk met zorgvuldigen ijver is zamengesteld, en voor zijn doel allezins geschikt en aanbevelenswaardig mag genoemd worden. Op sommige bijzonderheden moge eene en andere aanmerking even welwillend aangenomen worden als de bedoeling is met welke wij haar uiten. Deze 2^e Aflev. wordt voorafgegaan door een kort inleidend overzicht van de geschiedenis der

[p. 186]

Engelsche poëzy en proza, waarin, tot ons leedwezen, juist de laatste jaren bijna niet worden besproken. Dan volgen nog uit de 4^e der door den S. aangenomen perioden (zie onze aankondiging van de 1^e Aflev.) stukken uit de groote geschiedschrijvers, hume, robertson, gibbon: de gemengde schrijvers, mandeville, pope, chesterfield, blair, burke, de bekende ‘brieven van junius’: de overgangsschool, b.v. thomson, lyttleton, moore, e.a.; de ‘kleine dichters’, b.v. collins, akenside, smollett, percy, cowper, enz.; en de Schotsche poëzy van dezen tijd, b.v. ramsay, hamilton, beattie, de vertaler van ossian's Gedichten, en burns (dit laatste heerlijke genie noch in de biografie, noch in de gekozen stukken levendig genoeg voor de aandacht gesteld). Eindelijk de 5^e periode, van 1780 tot aan onze dagen; waarbij achtereenvolgens de Engelsche en Schotsche dichters, de novellisten, de geschiedschrijvers, de parlementaire redenaars en de schrijvers over gemengde onderwerpen zijn opgenomen.

Het was ons bij de lezing weder een rijk genot, in de volkrachtige Engelsche litteratuur van den eenen tot den anderen, nu met meer dan met minder bevrediging, nu tot een bekende dan tot een onbekende over te gaan. Bij de prozastukken wenschten wij dikwerf, nader bekend te worden gemaakt, niet alleen met den schrijver in 't algemeen, maar ook met het werk waaruit het stuk genomen is, en de bepaalde plaats welke het daarin beslaat. De stijl is soms wat achteloos en nuchter: zoo vatten wij, b.v., de tegenstelling niet recht, wanneer van grainger gezegd wordt dat hij, ‘hoewel hij geneesheer van beroep was, zich zeer gunstig als dichter onderscheidde door 't bezingen van het suikerriet.’ Hier en daar misten wij personen die sommigen der opgenomene in belangrijkheid overtreffen, b.v. den invloedrijken bentham, de teedere dichteres landon, den gevierden tennyson. Kan men in ons land de heerschende vertaalwoede niet te keer gaan, het is ten minste nuttig, op goede, smaakvolle vertalers, als w. sotheby, de aandacht te vestigen. Wordt de oppervlakkige james genoemd, dan verdiende zulks voorzeker ook de vrijmoedige novelliste harriët martineau. Hier en daar is ook de ruimte en belangstelling waarmede de eene schrijver tegenover den anderen bedacht wordt, niet evenredig aan hunne verdiensten: behoort den grooten burke, b.v., minder plaats dan den onderhoudenden verteller marryat? Ook de inhoud

[p. 187]

der biografiën en karakteristieken bevredigde ons niet overal, inzonderheid bij de gedachte, dat dit werk vooral voor jeugdige beoefenaren der letterkunde bestemd is, wier verstand en hart beide zorgvuldig voor dwaling moeten behoed worden. Mag, b.v., blair nu nog uitmuntend heeten, of chesterfield ooit genoemd worden zonder tegen zijne hartelooze lichtzinnigheid te waarschuwen? Tegenover de door den Heer keijzer overgenomen woorden van een journalist: ‘In morals, macaulay is a conventionalist. There is no profound originality of conception in his views of life. His morality is of that kind current in a select London club-house. He wants classic simplicity of personal character, and a lofty moral purpose. Hence his rhetorie is captivating, while his thinking is commonplace -’ beroepen wij ons op macaulay's ‘Parlementaire Redevoeringen’, en op de karakteristiek, daarvan gegeven door Dr. a. pierson in het 3^e gedeelte van zijn geschrift: Bespiegeling, Gezag en Ervaring. Ééne bladzijde echter heeft ons bepaald geërgerd. Het is die, waar van bernard de mandeville wordt gesproken. Deze man, helaas! onze landgenoot, stelt in zijne Fables of the bees eene republiek voor, in welke dáárom alleen alles goed ging, omdat ieder er zijn eigen onzedelijk belang (hoogmoed, eerzucht, enz. enz.) kon bevredigen, en dus de goede orde juist gewaarborgd bleef door de onderlinge vijandschap van elk tegen allen. Zijne conclusie omtrent deze bijenmaatschappij, die een beeld der menschelijke zamenleving moet voorstellen, is deze:

Thus every part was full of vice
But yet the whole a paradise.

Van deze gemeene, alle zedelijkheid en menschenwaarde tot den grond toe verwoestende voorstelling hadden wij niet verwacht te lezen: ‘de waarde van zulke beginselen en gevolgtrekkingen ter zijde stellende, moet men erkennen dat het werk geen onzedelijke strekking heeft’, enz. Gij ziet, lezer! het staat er waarachtig, bl. 300.

Doch deze enkele bijzonderheden wijzigen ons oordeel niet over de aanbevelenswaardigheid van het geheel. Wij hopen van harte dat aan dit werk een ruim debiet te beurt moge vallen, vooral ook omdat wij dan binnen kort op een boekske mogen hopen, ‘waarin de schrijvers aan wie thans beknoptheidshalve geen plaatsje kon worden ingeruimd, en de Amerikaansche letterkunde zullen worden behandeld.’
j.h.g.