Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

De Zoölogische Tuinen, inzonderheid met betrekking tot het Koninklijk Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra te Amsterdam. Door Fauna. Overgedrukt uit Onze Tijd, Achttiende Deel, 1856. Te Amsterdam, bij Gebroeders Diederichs. 1856. In gr. 8vo. IV en 64 bl. f :-75.

Dit werkje, dat, als overdruk uit een Tijdschrift, ook afzonderlijk verkrijgbaar is, ter beoordeeling aan den Referent toegezonden, heeft niet aan de verwachting voldaan, die bij hem door den titel werd opgewekt. Het kan zijn, dat hij zich bedriegt, maar hij meende hier iets over de geschiedenis en het doel van dergelijke inrigtingen, als men thans gewoonlijk zoölogische tuinen noemt, te zullen vinden. Bepaaldelijk had

[p. 177]

hij eene geschiedenis van den tuin van het Amsterdamsch Genootschap verwacht, en eene handleiding om, bij een bezoek van dien tuin, de merkwaardigste voorwerpen van de dierenwereld, welke daar leven, te leeren kennen. Moeijelijk is het ons een overzigt te geven van een opstel, waarin wij geen plan hebben kunnen vinden. Nu en dan meenden wij, dat de Schr., die van zich zelven getuigt: ‘dat de gestrenge wetenschap op hem hetzelfde magische aantrekkingsvermogen uitoefent als de lichtende oogen van 't verraderlijk reptiel dáár voor ons, een reusachtige python, op de onnoozele duive’ (bl. 43), een wetenschappelijk man was, die zich de moeite getroost had om de zoölogie ‘te populariseren of te vulgariseren’, maar wij moesten daar echter aan twijfelen. Zoo hij het waarlijk beter weet, had hij, b.v., niet moeten schrijven (bl. 21): Ons Genootschap bezit ook den rooden Flamingo of duiker-pelikaan (Pelecanus Carbo) van Zuid-Amerika.’ Wanneer hier niet iets uitgevallen is, kunnen wij het niet verstaan, daar Flamingo en Carbo vogels van geheel verschillende orden zijn. Op bl. 11 wordt van den Amerikaanschen struisvogel gezegd, dat de woestijnen van Afrika en Arabië zijn eigenlijk vaderland zijn! Op bl. 14 lezen wij, dat de Stenops van Java ook bastaardaap van Ceilon heet; de Stenops van Ceilon, de slanke Lori, is eene geheel andere soort dan de Javaansche Stenops. - Sommige onnaauwkeurigheden willen wij gaarne onder de drukfouten rekenen, maar ook dan is het te misprijzen, dat de Schr. niet zorgvuldiger voor den druk heeft gezorgd. Zoo lezen wij (bl. 29): Procyon cancriorum, bl. 36: Ornithorynchus paradoxicus, Dichotylus torquatus, enz. - Op bl. 11: ‘Zoo denken wij bij de gemsbokken altijd aan de Alpen, bij de lama's aan Persië en naburige landen.’ Wij willen gaarne gelooven, dat de Schr. Peru heeft bedoeld, maar zijn werkje is immers niet geschreven voor hen, die conjecturen kunnen maken en dus zijne mededeelingen niet behoeven? Dezelfde slordigheid heerscht ook in den stijl. Men lette, b.v., op deze proeve: ‘Daarentegen mag men als stellig aannemen, dat de moeflon van Sardinië en Korsika stellig niet het stamras van ons gewoon schaap is, of men zoude willen vooronderstellen, hetzij dat de vroegste beschaving des menschen van elders naar Azië was overgegaan, hetzij dat de aartsvaders en hunne voorvaderen (!) liever naar Sardinië en Korsika waren gegaan om moeflons te

[p. 178]

halen, dan dat zij degenen getemd hadden, welke in vroegere tijden stellig in veel grooter getal dan tegenwoordig op de bergen van hun eigen land te vinden waren’ (bl. 10, 11). Het zal onnoodig zijn hier eenige aanmerkingen bij te voegen. Meer nog dan deze slordigheid hindert echter de vreemdheid en gezochtheid, het weinig eenvoudige en waardige van den stijl, dat alleen in de voorbeelden van vele schrijvers van den dag eenige verschooning vindt. ‘Men wil, dat ieder mensch zijns gelijken in eene lagere dierklasse wedervindt, en waarlijk, wie onzer heeft niet menigmaal zulk een adjudant-koetsier in een winternacht met zijn in de kragen van zijn jas gedoken hoofd den laatsten omnibus, rillende van koude, zien afwachten? Hoe schoon is de kraanvogel van Stanley (de Numidische jonkvrouw) tegenover dezen langen, mageren Adjudant? Er bestaat hetzelfde verschil tusschen beide als tusschen een kadet, die in zijne schoone uniform met eene dame de opera bezoekt, en een huurkoetsier, die in den nacht, bijna geheel in zijn manteljas verborgen, voor de deur schildert’ (bl. 21). Op bl. 14 lezen wij: ‘De geheele bonte bevolking van het apenhuis is niet in staat een menschelijk geluid voort te brengen. Zij krijscht, knort en klappertandt even als de Spaansche fondsenhouder, aan wien de telegraaf mededeelt, dat de coupon van het eerstvolgend semester niet betaald wordt.’ Wat beteekent het, dat de Cobrae met hare zwartgele huid, hare zwarte, listige oogen, hare bestendige en sierlijke kronkelingen, zich steeds als eene treffende personificatie van Indië aan ons voordoen’ (bl. 49)? - Indien dit de heerschende smaak wordt, dan beklagen wij ons publiek, dat daarin behagen schept. - Het stukje eindigt met een gelukkig denkbeeld; het voorstel, namelijk, om den zoölogischen tuin van Amsterdam voor onbemiddelden meer toegankelijk te maken, waarbij gewezen wordt op den zoölogischen tuin te Londen, die eenmaal 's weeks voor een geringe entrée, en op den Plantentuin te Parijs, die altijd kosteloos voor het publiek open staat. In hoe ver de wensch van den Schr., die ook de onze zou zijn, zonder nadeel der belangen van eene inrigting, die alleen door bijzondere toelagen harer talrijke leden bestaan kan, verwezentlijkt kan worden, durven wij echter niet te beoordeelen.

L.
J.v.d.H.