Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Bilderdijk herdacht door Mr. Isaac da Costa in eene Redevoering, gehouden op den 11^den October 1856, bij gelegenheid der Eeuwfeestviering van des grooten Dichters geboortejaar, door de Rederijkerskamer, opgerigt te Amsterdam ten jare 1844. Te Haarlem, bij A.C. Kruseman. 1856. In gr. 8vo. IV en 46 bl. f :-60.

Over de feestviering, welke de Rederijkerskamer, opgerigt

[p. 95]

in 1844, leidde, en waartoe zij op den 11^den October velen uitnoodigde, is in vele tijdschriften bij herhaling gesproken. Dit voorbeeld wensch ik niet te volgen, want ik acht het ten hoogte onkiesch, het intra parietes gebeurde aan eene kritiek in tijdschriften te onderwerpen. Wat door den druk tot ons komt, is publiek domein, en daarover staat het oordeel vrij, hetzij men het eerelover wil vereeren, hetzij men den staf over het werk wilde breken; maar waar zou het heen als wij het onder de roos gebeurde ook nog publiek moesten beoordeelen? Eenvoudig daarheen, dat elk tijdschrift eene physiologie werd!

Alleen dus over de rede van Mr. i. da costa! - Hij was de man bij uitnemendheid voor die taak, niet alleen omdat, zoo als wijttenbach het uitdrukt, een groot man slechts geprezen kan worden door een groot man, maar omdat hij daarenboven de eenige welligt is, die zich nog in bilderdijk beweegt, en voor wien de groote Dichter een leermeester, neen - (zoo als hij zelf zegt) een liefhebbend vader was. - Er was hier alleen sprake van bilderdijk den letterkundige, en in die hoedanigheid kan ons geen lof te groot, geen toon te verheven zijn, tot de eer des Dichters aangeheven. Van daar dat wij Mr. da costa met zoo groot genoegen hoorden en nu weder lazen.

Want, hoe heeft hij, de zoon des Oostens, zich van zijne taak gekweten? van de zoo moeijelijke taak van lofredenaar? Het pectus est quod disertos facit, spreekt uit elk woord, en alleen dit kan den lofredenaar doen slagen, wiens taak anders, òf in laffe vleijerij, òf in zoutelooze, middelmatige biographie ontaardt. Da costa koos zich een standpunt dat hem beide klippen ontzeilen deed. Onder de mannen van naam ontmoet men vele sterren, en het was den Redenaar altijd een hatelijke lof, indien hij een groot man hoorde prijzen ten koste van andere mannen van naam; daarom vindt men hier erkenning van verdiensten van anderen, naast de hulde aan bilderdijk gebragt. - Na een korten, maar belangrijken blik op 's Dichters leven gevestigd te hebben, welk gedeelte der Redevoering weder overvloeit van krachtige en geestige wendingen, doet de Redenaar ons zijn leermeester kennen, door hem met vondel, göthe en shakespeare te vergelijken. Die vergelijkingen zijn meesterlijk, en hetgeen veel zegt, naast die

[p. 96]

van van der palm en bilderdijk, in het Leven van genen door onzen beets, te stellen. Ik veroorloof mij daartoe op de perioden te wijzen waar bilderdijk wordt voorgesteld als de tacticus, die door beleid, niet door ruwe kracht, den strijd beslist: òf waar hij gezegd wordt als ervaren waterbouwkundige de taal te leiden langs kanalen en vaarten, waar anderen trotsch en moedig de woedende zee beploegen: òf waar hij de krijgsman wordt genoemd, die de taal disciplineert en commandeert, en met den ouden Alexandrijn als oude beproefde garde voorop, de zege bevecht. Deze perioden, benevens de vergelijking van göthe en bilderdijk, zijn den meester waard, en zullen bij de lezing elk evenzeer wegslepen, als ze het bij de voordragt de hoorders hebben gedaan.

Ééne aanmerking zij ons veroorloofd: zij betreft de vergelijking van bilderdijk met göthe en shakespeare, welke wij niet zouden durven onderschrijven. Göthe, en vooral shakespeare, zijn dramatisten; zij abstraheren zich van hun onderwerp om personen te doen spreken en handelen, niet zoo als de dichters gehandeld en gesproken zouden hebben, maar zoo als die personen zelven het deden. Bilderdijk leefde in het Lyrisch element, en het is altijd bilderdijk die in de verzen spreekt; bilderdijk met zijne vreemdsoortige grootheid; bilderdijk die zich van zijn eigen persoon niet abstraheren kon. Leest slechts zijn Floris en Cormax; het zijn verzen, schoon en vloeijend, maar zoo als floris of machteld nooit gesproken hebben, zelfs al denk ik mij hen op de cothurnen der tragoedie. In dit opzigt zijn de genoemde reuzen der kunst niet te vergelijken; doch waagt men die vergelijking toch, dan moet bilderdijk ongetwijfeld verliezen, en winnen shakespeare en göthe het hem af.

Als da costa spreekt, door bilderdijk bezield, hoort men hem zoo gaarne; men hoore hem nu vooral nu hij van zijn leermeester spreekt!
a.