Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Vijftal Leerredenen, uitgegeven ten voordeele van de Kerkekas der Hervormde Gemeente te Saaxum, door J.P. Bruinwold Riedel, Predikant aldaar. Te Groningen, bij K. de Waard. 1856. In gr. 8vo. VIII en 103 bl. f 1-:

Het goede doel, waarmeê preken worden uitgegeven, mag der kritiek het zwijgen niet opleggen; dezen regel moeten wij volgen, willen wij niet aan allerlei ontuig de vrijheid geven ter markt te komen. Ref. zou dan ook niet aarzelen een ongunstig, een hoogst ongunstig oordeel over deze preken te vellen, al waren zij met nog veel edeler en verhevener oogmerk publiek gemaakt. Maar gelukkig behoeft hij dit niet te doen, en kan hij volmondig betuigen, dat hier het doel de middelen niet behoeft te heiligen; al meent hij dat het doel toch alleen maar de uitgave wettigt.

Reeds de Voorrede van dit net uitgevoerde bundeltje doet ons ingenomen zijn met Ds. bruinwold riedel. Nadat hij den nood van de kerkekas zijner Gemeente heeft beschreven, en zich zeer bescheiden over zijn werk heeft uitgelaten, zegt hij: ‘En toch - nu ik zoo aan u schrijf, Lezer! - toch hindert het mij eenigermate, dat deze preken alleen zullen gedrukt, door u gekocht en gelezen worden om het lieve geld, hindert 't (het) mij, dat ze alleen zullen dienen om eene Gemeente te helpen in haren geldelijken nood. Zou ik u voor uw geld dan niets in ruiling geven? Zie, dat mag ik toch niet denken noch (of) hopen, zoo ik anders een dienaar van christus ben. Moge er, wat vorm, stijl en inhoud aangaat, ook nog zooveel aan ontbreken - wie is er dieper van overtuigd dan ik zelf? - ik vertrouw evenwel, dat het Evangelische preken zijn, dat zij de getuigenis met zich voeren, hoe lief ik den Heer heb en hoe hoog ik Hem schat, hoe Hij

[p. 63]

mijn één en mijn alles is, en hoe ik van het Christendom alleen het heil der wereld verwacht.’

Gij krijgt den man lief, die zoo schrijven kan. En uwe achting voor zijne kenn is en bekwaamheid blijft niet achterwege, als gij de leerredenen inziet. De eerste handelt over Joh. i:4: het leven van christus het licht der menschen; waarlijk geen gemakkelijk onderwerp. De Johanneïsche begrippen van leven en licht te ontwikkelen, zoo dat ook maar een beschaafd publiek ze vat, is reeds moeijelijk - hoe veel te meer wordt het dit voor eene dorpsgemeente. Ref. zou er dan ook zeer aan twijfelen of deze preek met vrucht door die van Saaxum is gehoord. De begrippen blijven vrij wat zwevends behouden, ofschoon zeker de dispositie zich door naauwe aansluiting aan den tekst aanbeveelt. De tweede leerrede gaat over Joh. ix:25^b, het geloof eene zaak van gemoedservaring, zeker beter uitgedrukt in de preek, dat het geloof in jezus door eigen ervaring in het gemoed des menschen wordt opgenomen, want de blindgeborene had (sit venia verbo!) eene ligchaamservaring gehad. Ook gelooft Ref. niet dat het gebruik, 't welk jezus van dit voorval maakte, om van blindheid der oogen tot blindheid der ziel te komen, regt geeft op het spelen met woorden bij eene homiletische behandeling. De derde preek handelt over de ware wedergeboorte. Dat woord komt hier zeker niet te pas, volgens den tekst (Efez. iv:20-24). Deel I blijft ook vrij oppervlakkig. Deel II bevat veel goeds. De beide laatste preken, over Ps. cxix:136 en Luk. x:21^a, zijn pendanten: onze droefheid over de zonden van anderen, onze vreugde over het goede van anderen (dit ligt toch zeer zeker evenmin in dezen tekst, als dàt wel in genen). De dispositie van beide is geheel op dezelfde leest geschoeid, en gebruikt die rekbare woorden grond en aard. De uitwerking blijft geheel bij het uitwendige staan. Gij zoudt bij den grond van die droefheid of die vreugde meenen te zien aantoonen, waarom de zonden van anderen of het goede in hen ze kweeken; maar, neen! iets daarvan vindt gij bij het behandelen van den aard (om Gods wil, om christus' wil [moeijelijk te scheiden], om der menschen wil). In plaats daarvan wordt gij bekend gemaakt met de gelegenheid, die er nog bestaat om over anderer zonden te treuren, over het goede in anderen u te verblijden. Maar, basta! op de ontwerpen der preken is veel aan

[p. 64]

te merken - en zoo de homiletiek alleen leerde schetsen maken, zou zij deze producten veroordeelen. Maar zij weet dat eene goede schets nog bij lang na geen goede preek geeft. Zij vraagt ook naar den vorm waarin de gedachten worden meêgedeeld, den stijl, den toon. En dan durven wij deze preken tot op zekere hoogte modellen noemen. Menig theologant komt van de Akademie en spreekt eene taal, die zoo naar de lamp riekt, dat de arme gemeente er niets van verstaat. Hier is alles levend en boeijend. De gemeente moet luisteren naar die eenvoudige, opgewekte taal, zonder platheid. Alleen hinderde ons het berigt zeer: ‘dat in de stad die zich gaarne de grootste der wereld noemt, vijfhonderd huizen gevonden worden, dier ondeugd (der ontucht) gewijd.’ Met zulk eene statistiek heeft men te Saaxum, noch ergens in de kerk noodig. Doch dit is eene kleinigheid. Studenten in de theologie, en vooral dorpspredikanten, maar toch ook die in de stad, mogen den Heer r. zijn fiks stichtelijken toon afhooren. Menig gemeente-lid moge de zaken, die hier zoo echt Evangelisch worden voorgesteld, wel ter harte nemen. En alzoo worde dit boekske door velen gekocht en gelezen niet om des lieven gelds wille alléén!