Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

De weldadige Invloed van geheim Verdriet; Leerrede over 2 Cor. XII:7. Door Dr. F.W.B. van Bell, Predikant bij de Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam. Te Amsterdam, bij Weytingh en van der Haart. 1856. In gr. 8vo. 23 bl. f :-20.

Er was geene bijzondere aanleiding voor Dr. van bell om deze leerrede in 't licht te geven, tenzij dan de begeerte van eenige zijner hoorders; van ééne hoorderes zeker niet het minst; van zijne moeder, die bij het uitspreken er van tegenwoordig mogt zijn. En de snaren haars gevoels moeten hebben getrild, toen zij, de weduwe sints jaren, haren zoon over een onderwerp haar ongetwijfeld bekend, woorden van stichting en opbouwing hoorde uitspreken. Wie de innige opdragt, aan haar gerigt, leest, wie de geheele preek met heilbegeerte volgt, moet wel ongevoelig zijn, zoo zij hem niet ten minste eenigzins goed doet. Ref. heeft een welbehagen in het boekske; 't geeft hem altijd stof tot blijdschap, als hij den man, wiens helder hoofd hij kent, ook als warm van hart ontmoet. Geleerdheid kan ons zoo koud laten, en de naauwkeurige bepaling van ϕανέρωσις en ἀποκὴλυψις voldoet maar half, als ge niet zeker weet, dat de Openbaring Gods invloed heeft gehad op de ziel van hem, die haar geeft. Dr. van bell leverde het bewijs, dat hij geen vreemdeling is op het gebied der Christelijke levenservaring. Zoo als in deze leerrede kan alleen hij spreken, die het geheim verdriet, die teedere zaak, bij ondervinding kent; dat gaat uit het hart... tot het hart. En geen wonder, dat de schare der hoorders geroerd henen ging, verlangende het gesprokene te lezen. - Waarom echter - vragen we - kunnen hoofd en hart niet trouw zamenwerken? Ons dunkt, de nadenkende hoorder was niet voldaan in één voornaam opzigt, namelijk is er wel verband tusschen tekst en onderwerp? Niemand zal ontkennen, dat ‘de scherpe doorn in het vleesch, de Engel des Satans’ een

[p. 61]

verdriet van paulus is, voor onze exegese met den sluijer des geheims bedekt; maar dit bewijst nog niet dat hier in den eigenlijken zin ook maar sprake is van wat wij gewoon zijn geheim verdriet te noemen. 't Is zeer wel mogelijk, dat de Corinthische lezers naauwkeurig geweten hebben waarop de Apostel doelde. Dit neemt niet weg, dat veel wat in Inleiding en Deel I gezegd wordt, onze volle goedkeuring wegdraagt. Wij kunnen ons zelfs niet onthouden een zeer behartigingswaardig woord van bl. 11 aan te halen: ‘Er is hier sprake, M.H., van verschijnsels op het gebied van hoog ontwikkeld geestelijk leven onder den Oosterschen hemel, welke wij, kinderen van het Noorden en Westen, te minder volkomen kunnen begrijpen, omdat die verschijnsels met de gloeijende verbeelding en de beeldrijke geestesrigting van Oosterlingen zamenhangen. Want de Heilige Geest werkt door verscheidenheid van gaven, reinigende en veredelende, maar niet uitwisschende de natuurlijke eigenaardigheden van volken en tijden.’ Ook noemen wij het even opligten van den sluijer des geheimen verdriets zoo uitmuntend gelukt als minder gepast geënuntiëerd. 't Moet menig hoorder door merg en been zijn gegaan, vooral waar zaken genoemd worden, die het beschaafd publiek ‘min kiesch’ noemt, omdat zij het geweten wakker schudden. Is er dus, onzes inziens, veel goeds in I, niet minder erkennen wij dat in II; maar ook van dat deel zoeken wij te vergeefs den grondslag in den tekst. 't Zij eens ‘geheim verdriet’ geweest, dat paulus kwelde, dan lezen wij toch van den weldadigen invloed er van niets anders in dien tekst dan: opdat ik mij niet zoude verheffen. Geheel wordt dit eigenaardige voorbijgezien door te spreken over geheim verdriet als weldadig voor des menschen eigen gemoedsbestaan, voor zijne betrekking tot medemenschen, voor 's menschen omgang met God. In de uitwerking van dit alles is weêr zeer veel stichtelijks; maar wat beteekent nu de tekst voor zulk eene preek? In geenen deele is hij er de ziel van. En zoo lang wij gelooven dat het behandelen van een tekst niet alleen door gewoonte gevorderd wordt, maar een zegen is, dien wij moeten waarderen, blijven wij protesteren tegen zulk eene manier van preken als die Dr. van bell hier blijkt goed te keuren. Vrede hebben wij alleen met het boekje, maar dan ook meer dan vrede, als wij het als stichtelijk boekje beschouwen, en die

[p. 62]

woorden der Schrift als een motto. Wij gelooven nog altoos dat eene preek iets anders moet zijn dan een stichtelijk vertoog, voor het een of ander tijdschrift uitnemend geschikt: wij houden haar voor eene uitdrukking van het gemeenschappelijk geloof der Gemeente, gegrond in, en vast gehecht aan een gedeelte of eene uitspraak van de Schrift, die de oirkonde van het oorspronkelijk en zuiver Christendom is.