Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Proeve van Onderzoek over het verschil tusschen den voormaligen en hedendaagschen vorm van Procedéren, met betrekking tot de leer van het bewijs der misdrijven; naar aanleiding van de gevoerde Procedure, in zake van den Procureur-Generaal bij het Provinciaal Geregtshof van Noord-Holland, tegen j.h., beklaagde wegens moedwillige brandstichting in een gebouw. Briefsgewijze voorgesteld door een oud Regtsgeleerde aan zijnen voormaligen Ambtgenoot in 's Hage. Te Amsterdam, bij Weytingh en van der Haart. 1845. In gr. 8vo. 77 bl. f :-80.

[p. 482]

Hard is wel voorzeker het oordeel, hetwelk Mr. a. de pinto over dit stukske geveld heeft in de Themis, zesde jaargang, N^o. 4, bl. 635 tot 645 ingesloten. Hij begint met te zeggen: ‘Ik heb met dit vlugschrift, dat, in mijn oog althans, niet de minste wetenschappelijke waarde heeft, weinig op.’ En hij eindigt aldus: ‘Met de weinige stellingen, welke het boekje levert, ben ik het niet eens. Dit echter bewijst niets meer tegen dan vóór hetzelve. Maar, indien men, na een boek gelezen te hebben, geen antwoord weet te vinden op de vraag, wat men er nu eindelijk uit geleerd heeft, wat er in bewezen en betoogd wordt, en op welke gronden? dan verdient zulk een boek zeker weinig lof.’ - ‘Ik houd het er dan ook voor, dat het verstandiger geweest ware, dezen brief maar stil te laten begraven in de scheurmand van den geachten Heer Collega. De regtsgeleerde wetenschap zou er zeker niets mede hebben verloren, en de Schrijver misschien óók niet, als zijn collega zijnen brief eenvoudig had gelezen, en gezegd: requiescat in pace:

delere licebit.

Quod non edideris: nescit vox missa reverti.’

Hoe gaarne zou Referent dit gestrenge vonnis over het hier aangekondigde opstel tegenspreken, indien hij er slechts gronden toe vond! Maar helaas! zoo als hij het vlugschrift ontvangen en gelezen had, vóór hem nog het aangehaalde nummer der Themis was geworden, zag hij zich in zijne verwachting, een geleerd, kernachtig en oordeelkundig stuk van een' oud' Regtsgeleerde (al ware het tot staving van anderzins verouderde denkbeelden en al mogt hij zich overigens met de strekking niet kunnen vereenigen) in zijn bezit te hebben verkregen, jammerlijk te leur gesteld; en hetgeen hem reeds dadelijk hier en daar voor den geest was gekomen, vond hij slechts door den Heer de pinto wat breedvoeriger uiteengezet en betoogd, dan zulks in dit Tijdschrift, van meer algemeene strekking dan de Themis, geschieden mag. Hoofdzakelijk moeten wij dan ook tot be-

[p. 483]

wijs der deugdelijkheid van ons gevoelen naar de aangehaalde, daarin voorkomende en zoo uitgebreide, beoordeeling verwijzen.

De Schrijver is er over geërgerd, dat 28 Febr. 1845 een man, die van brandstichting in eigen woonhuis beschuldigd was, is vrijgesproken, dewijl het Provinciaal Geregtshof van Noord-Holland, ‘overwegende, dat al de afgelegde verklaringen wel vermoeden doen ontstaan, dat gemelde brand moedwillig zou zijn gesticht, en de gedragingen van den beschuldigde wel bezwaren te zijnen aanzien hebben doen rijzen, dat hij de dader van het feit zou kunnen zijn; doch dat niet wettig en overtuigend gebleken is, dat in den nacht van den 12 op den 13 Sept. 1844 moedwillig brand in des beschuldigdens woning gesticht is, noch dat de beschuldigde aan die misdaad zou schuldig zijn.’ Maar indien nu dezelfde Raadsheeren, naar de Fransche wijze van regtspleging, alleen naar innerlijke overtuiging uitspraak hadden moeten doen, meent hij dan, dat de zaak anders zou zijn uitgevallen? - Naar ons inzien volstrekt niet. Immers Art. 428 van het tegenwoordige Wetboek van Strafvordering neemt ook aanwijzigingen onder de wettige bewijsmiddelen op. Art. 442 zegt: ‘Door aanwijzingen worden verstaan daadzaken, gebeurtenissen of omstandigheden, welker bestaan en overeenstemming, zoo onderling als met het misdrijf zelve, klaarblijkelijk aantoonen, dat er misdrijf gepleegd is, en wie hetzelve bedreven heeft.’ Bij Art. 444 wordt de beoordeeling der kracht van bewijs, welke aanwijzingen in elk bijzonder geval hebben, aan de bescheidenheid des regters overgelaten, en wordt deszelfs geweten op het ernstigste belast met de inachtneming van de alleruiterste zorgvuldigheid in dat onderzoek. Wij vinden hier niets anders, dan eene goede omschrijving van hetgeen intime convictie is. Ook deze was geene inbeelding, geen vermoeden; het was eene vaste, innige overtuiging van schuld, die nooit op iets minders, dan op dergelijke aanwijzingen, als de Nederlandsche wetgever vordert, kon gevestigd zijn. Indien nu, onder de Fransche wetgeving,

[p. 484]

uit de afgelegde verklaringen bij de gezworenen, of naderhand bij de Leden van 't Hof, slechts vermoeden van moedwillige brandstichting ontstaan ware, en er wel bezwaren ten nadeele van den beschuldigde waren gerezen, zoodat men inzag, dat hij wel de dader zou kunnen zijn, zou men hem dan reeds dáárom alleen hebben veroordeeld? Zeker neen! want er is slechts intime convictie, wanneer het den Regter overtuigend gebleken is, dat er misdaad is gepleegd, en zulks door den beschuldigde. - Maar de Schrijver wilde ook slechts, bij uitzondering, eenen beklaagde in ordinair proces ontvangen, zoodat er tegenover den openbaren aanklager een verdediger optreedt. In den regel wenschte hij geene regtsgeleerde verdediging. Daarom zet hij ook in dezen al de gronden van den Procureur-Generaal breedvoerig uiteen, maar van hetgeen daartegen is ingebragt zwijgt hij bijna geheel. Hij vergoelijkt het scherp examen, in den goeden ouden tijd gebruikelijk, toen de regters nog als vaders straften.

Ja! er zijn lieden, die een vaderlijk gouvernement, eene vaderlijke strafvordering en strafoefening willen. Men verstaat daardoor, dat de Overheden aan wet noch regel zoo gebonden zijn als thans, maar dat zij handelen naar hetgeen hun hart hun ingeeft. Maar wij vragen: Bestaat er dan tusschen regenten en onderdanen, tusschen regters en beschuldigden, die natuurlijke band, welke de ouders met hun kroost vereenigt, en de oorzaak is, dat kinderen, in die van hooger hand ingeplante toegenegenheid der ouders, voor zoo veel deze laatsten niet ten eenemale ontaard zijn, eenen waarborg hebben tegen misbruik van magt; eenen waarborg, sterker, dan alle menschelijke staatsregelingen en wetboeken? - Ieder zal inzien, dat zulk een natuurlijke band tusschen overheden en onderdanen, regters en aangeklaagden, niet bestaat, maar vandaar ook de behoefte aan wetten, tot bescherming der persoonlijke vrijheid.