Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Schetsen uit eene reis in den Kaukasus.

Een Rus, die in den herfst van 1844 van Kisljar naar zijn hoofdkwartier Temirhan-Schura terugkeerde, schildert den indruk, dien de wild-romantische natuur van den Kaukasus en de eigenaardige zeden en gewoonten van deszelfs bewoners op hem gemaakt hadden, in het volgende reisberigt.

Een groot aantal reizigers, bij welke ook ik mij gevoegd had, brak op zekeren morgen in de maand September, verzeld door twee kompagniën, hun tot beveiliging tegen de

[p. 425]

bergvolken medegegeven, van Kisljär op. Overal op den weg vond ik eene in hare wildheid overschoone natuur. Ontzagwekkend, meer dan ik beschrijven kan, was voor mij het gezigt der bergen van den Kaukasus, die zich tot in de wolken verheffen, en in hunnen boezem de verschrikkelijkste afgronden en steilste rotskloven omvatten; hier ruischt van de bergen een riviertje naar beneden, dat, zich op de vlakte uitgietende, weldra een breede landstroom wordt; daar bruist een ander over brokkeligen steengrond, en schijnt, verbolgen door den wederstand, de rotsklompen, die zich aan hetzelve in den weg stellen, uit elkander te willen slingeren. Heeft men een' dier bergtoppen beklouterd, en wendt men het oog naar beneden, zoo ziet men in de diepte de naauwelijks onderscheidbare slangvormige kronkelingen van een riviertje, aan welks oevers vreedzame Tartaren hunne kudden weiden. Ziet men van zijn pad opwaarts naar de ten hemel strevende hoogten, zoo waant men elk oogenblik door de overhangende rotsen verpletterd te zullen worden. De bergen van den Kaukasus bestaan bijna alle uit kale, los aaneenhangende steenklompen. Van een' dezer toppen zag ik de Kaspische Zee, het grootste der binnenmeren van ons werelddeel, en daarom ook met den naam van zee bestempeld. Op dezen afstand vertoonde het zich aan mijn gezigt als eene witte vlakte, welke kleur door hare steeds schuimende golven, die zich onophoudelijk op de steile, zandige oevers breken, te weeg gebragt wordt. Temirhan-Schura, mijne tegenwoordige verblijfplaats, is een der meest romantische oorden in den Kaukasus: overal in het rond door bergen omsloten, ligt de sterke vesting midden in de kloof, en heeft reeds meer dan eenmaal, slechts door eene kleine bezetting verdedigd, de stoute aanvallen der veel talrijker bergbewoners getrotseerd.

De afstand tusschen Kisljar en Temirhan-Schura bedraagt slechts 140 wersten (35 uren gaans) en desniettemin kan men dien in niet minder dan vijf volle dagen afleggen. Herbergen en pleisterplaatsen worden op slechts weinige wegen van Transkaukasie gevonden; op dien, langs welken ik thans reisde, zijn er in het geheel geene. Wanneer men derhalve mondvoorraad met zich voert, zoo houdt men zijne maaltijden onder den blooten hemel; heeft men geenen leeftogt bij zich, zoo vast men. Tot het afweren der rooftogten, op welke de bergvolken gewoon waren in ons gebied

[p. 426]

te vallen, worden thans overal in den Kaukasus kleine forten aangelegd, van geschut en van manschap voorzien, die, door den vijand overrompeld, menigmaal wonderen van dapperheid verrigt, waarvan men nogtans in Europa slechts zelden iets verneemt, naardien in het algemeen omtrent dezen oorlog weinig bekend gemaakt wordt. Het bouwen, bemannen en onderhouden dezer sterkten kost aan de Russische regering zeer aanmerkelijke sommen. Ook op den weg, langs welken ik kwam, vond ik verscheidene dier nieuwaangelegde posten. De oorlog, die hier nu reeds zoo vele jaren achter elkander voortwoedt, heeft het door de natuur met de weelderigste teelkracht begaafde land, op vele plaatsen, allerdeerlijkst verwoest. Talrijke dorpen zijn platgebrand, de jonge bevolking weggevoerd en niet dan oude, afgeleefde lieden achtergelaten. Ons hoofdkwartier ondergaat hier eene gedurige verlegging, al naar dat de stelling der vijanden zulks vereischt, en blijft zelden langer dan eene of twee weken op dezelfde plaats. Het schoonste voorkomen heeft het Kaukasische gebergte terstond achter het stadje Mosdok. Hier wordt de reiziger bijna de geheele hoofdketen van het gebergte gewaar, uit hetwelk de Elborus en de Kasbek zich als reuzen verheffen, vooral de eerste, vermits de bergketen, die hem omgeeft, aanmerkelijk lager is, terwijl daarentegen de bergen, die den Kasbek omringen, bijna zoo hoog zijn als hij zelf. Eene van de meest grootsche partijen in den Kaukasus is de engte voor Dariset en de bergen, welke die kloof omsluiten. In dezen schrikwekkenden bergpas ontspringt de Terek. Die hem voor de eerste maal ziet, wordt met waren angst voor dien woedenden bergstroom bevangen. Reeds op aanmerkelijken afstand hoort men zijn gebruis; hij wringt zich door kloven en afgronden heen, welker gezigt alleen ijzing aanjaagt, en die niettemin door de reizigers menigmaal des nachts worden langs getrokken, waarbij men zelden van ongelukken hoort.

Het reizen in de Transkaukasische landstreek wordt, wanneer het lang duurt, eene ware foltering. In vroegeren tijd heb ik verscheidene zulke togten gedaan, en ben thans met het grootste gedeelte van dat oord tamelijk naauwkeurig bekend. Het klimaat is in de meeste streken uiterst ongezond. De postkarren, waarop men zich moet laten voortslepen, zijn zoo slecht, dat de daaraan niet gewone reiziger op de

[p. 427]

vreeselijkste wijs uiteengeschokt en gekneusd wordt, en zulks wel vooral, omdat de wielen nimmer eenen overal gelijken diameter hebben. De postpaarden zijn alle afgejaagd en half verhongerd. De pleisterplaatsen, dorpen, ja zelfs de steden, door welke men komt, bieden weinige gemakken aan. Proviandeert men zich niet genoeg daar, waar zulks mogelijk is, zoo moet men menigmaal honger lijden. Zelfs Tiflis, de hoofdstad van het land, heeft voor dengeen, die cr vertoeven moet, weinig aanlokkelijks, ofschoon het aan hem, die langen tijd een Nomaden-leven geleid en menige levensbehoefte heeft moeten ontberen, een tweede paradijs toeschijnt.

Eene der grootste plagen voor de reizigers is hier het ongedierte van alle mogelijke soort. Vele Transkaukasische steden, zoo als Lenkoran, Baku, Derbent, Nahitschewan en Eriwan, worden vreeselijk door muskitos gekweld, eene soort van kleine, naauwelijks zigtbare muggen, welker giftige beet de huid doet zwellen en een ondragelijk jeuken te weeg brengt. Tasten vele dier pijnigers te gelijker tijd iemand aan, zoo stellen zij hem zoodanig toe, dat hij weken lang schier onkenbaar is. Andere plaatsen, gelijk Saljan en Kisljar, die rijk aan riet en water zijn, bezitten ontelbare zwermen gewone muggen; nog andere hebben milliarden van kamervliegen, in gedaante aan de onze gelijk, maar hier van zoo boosaardige natuur, dat zij den mensch dag noch nacht een oogenblik rust gunnen. In de stad Derbent is zulk eene menigte schorpioenen, dat men ze niet zelden in de bedden vindt rondkruipen.

Ik wil deze schets besluiten met mijnen landslieden eenen raad te geven, dien ik bij mijn veeljarig verblijf in den Kaukasus proefhoudend bevonden heb. Bij het reizen door deze landstreek is het een volstrekt vereischte, met zeer goede wapenen voorzien te zijn; reeds het gezigt daarvan boezemt aan al deze bergstammen ontzag in, want ook zij zijn omtrent het sterven niet onverschillig. Slechts dàn besluiten zij tot open aanval, wanneer hunne meerderheid in getal, of hunne betere wapenen, hun eene goede uitkomst verzekeren; daarentegen zullen zij niet ligt iemand aantasten, die moed toont en goed gewapend is. Ziet men van verre, in eenigen bergpas, lieden van een verdacht voorkomen naderen, zoo moet men volstrekt door geen gebaar vrees verraden; men houde zijn geweer klaar, maar neme

[p. 428]

het niet van den schouder, vóór dat de tegenpartij zulks doet; anders lokt men den strijd uit, dien men vermijden wil. Hebben de aankomenden het geweer voor zich op den zadel, zoo zijn het stellig vijanden, en dan is het zaak desgelijks te doen. Houden zij stil, raadplegen zij en rijden zij zijdwaarts af, zoo is dit een onmisbaar teeken, dat zij weldra zullen aanvallen, en men heeft alsdan nog slechts de keus tusschen gevangenschap en dood. Moedig en zonder aarzelen moet men thans alleen bedacht zijn, om door gezwind te handelen den aanval af te weren. Ik ken vele voorbeelden van gevallen, waarin de onverschrokkenheid en behendigheid van een' eenigen een' ganschen troep berglieden afgeslagen hebben. Heeft men, door verscheidenen te gelijk aangetast, slechts het geluk er éénen te vellen, zoo is men op hetzelfde oogenblik van nog twee anderen verlost; want eene allen Mahomedanen heilige godsdienstwet verpligt de krijgsmakkers, het lijk eens gesneuvelden medestrijders van het slagveld weg te dragen; al blijft er nu nog soms een vierde te bevechten over, zoo is deze door het zien van het gebeurde reeds verbaasd en ontmoedigd. Die meermalen de bergengten van den Kaukasus doorgetogen is, zal mij toestemmen, dat voorzigtigheid bij elken stap, moed bij elk gevaar, en een goed, elk oogenblik tot snel gebruik gereed geweer, de beste en zekerste reisgezellen in Azië zijn.