Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Beschouwing omtrent eenige punten van Nederlandsch Staatsregt, door een Lid der Regterlijke Magt. In

[p. 689]

een' Brief aan een' Vriend. Te Amsterdam, bij S.J. Prins. April 1846. In gr. 8vo. 46 bl. f :-60.
Aanmerkingen op de Grondwet van het Koningrijk der Nederlanden, door F.W. von Mauvillon. Te Amsterdam, bij P.R. Otto. 1846. In gr. 8vo. 79 bl. f :-60.

Deze beide vlugschriften voegen wij in onze beschouwing bij elkander, omdat zij beide strekken tot betoog van de noodzakelijkheid eener doortastende herziening van de Grondwet, indien men de anders dreigende en voor ons vaderland waarschijnlijk zoo noodlottige omwenteling voor wil komen.

Het Lid der Regterlijke Magt, Schrijver van N^o. 1, schijnt wel een tegenstander dier herziening te zijn; maar juist zijne zeer goed uitéén gezette verklaring, wat, overeenkomstig de bestaande Grondwet waarheid is, leidt elken vrijheidlievenden lezer tot het besluit: ‘Zulk eene, met elke staatkundige ontwikkeling der natie strijdige, Grondwet moet worden gewijzigd, naar de behoeften van onzen tijd en met een oog op de toekomst.’

De Schrijver toont aan, dat de geregtelijke verantwoordelijkheid der Ministers niet verder strekt, dan de duidelijke letter der daarover handelende Grondwetartikelen medebrengt; - dat de Koning alleen in dien zin geen kwaad kan doen, dat hij niet crimineel of correctionneel kan worden gestraft; maar dat hij overigens zoo wel kwaad als goed kan doen, en daarvoor zedelijk verantwoordelijk is: - dat de door den Koning uitgesprokene Troonrede als zijn eigen werk moet worden beschouwd, waarvoor Z.M. de zedelijke aansprakelijkheid op zich genomen heeft, zonder dat die verantwoordelijkheid op eenig Minister kan worden teruggeworpen. - Wel nu! het zij zoo! Maar indien dan nu die Troonrede eens niet staatkundig, niet verstandig, niet volklievend is, wien treft dan uitsluitend de blaam? Hoe moeijelijk, hoe gevaarlijk wordt het dan, een afkeurend oordeel er over uit te brengen!

[p. 690]

En als men dit niet straffeloos doen mag, waar blijft dan de vrijheid der drukpers?

Zou het dus niet noodig zijn, de Grondwet ook in dit opzigt te verbeteren, dat het openen der Staten Generaal met eene rede, door of van wege den Koning uitgesproken, en waarbij Z.M. de gelegenheid had zijne gedachten over den gang van het bestuur kenbaar te maken, stellig wierd voorgeschreven, met bijbepaling, dat de uit te spreken Troonrede vooraf in den raad der Ministers gearresteerd wierde, en dat allenthalve de Ministers gezamentlijk voor den inhoud parlementair verantwoordelijk zouden zijn, voor zoo veel zij niet, ten gevolge van hetgene was uitgesproken, hun ontslag verzochten? - Immers, door in dienst te blijven, verklaren zij, al hetgene van den Troon gezegd is overeenkomstig te zijn met hunne eigene zienswijs: en de Koning zou toch in zóó ver vrij blijven, dat wel zou worden weggelaten datgene, waarvoor het Ministerie de verantwoordelijkheid niet op zich durfde nemen, maar dat Z.M. echter niets zou zeggen, dan hetgene hij zelf dienstig achtte. De invloed der Ministers wierd alzoo nooit van stelligen, maar slechts van ontkennenden of beperkenden aard. Maar is dit thans zoo niet, en heeft dus de Schrijver in zijne opvatting der Grondwet gelijk, dan levert hij onwillekeurig een betoog ten voordeele van de noodzakelijkheid der herziening.

Met het doel om die herziening te bevorderen, deelt de Heer mauvillon, in zijnen algemeen bekenden geest, waarmede Referent echter niet volkomen in kan stemmen, zijne aanmerkingen mede. Vele, de meeste zelfs, zijn gegrond, en alle verdienen overweging, inzonderheid de algemeene aanmerking, bl. 76: ‘Gebrekkige Grondwetten bestaan er ook wel in andere Staten, maar zulk eene als de Nederlandsche is, nergens. Alle andere Grondwetten bezitten in zich zelve toch nog kiemen, waaruit verbeteringen kunnen voortspruiten, alleen de Nederlandsche niet: want, gesteld eens, dat, tegen alle verwachting, een voorstel tot wezenlijke verbetering in de Tweede Kamer zoodanigen bijval vond, dat hetzelve, tot

[p. 691]

Wet verheven, in beraadslaging gebragt wierd, welk eene kans is er dan, dat de door de Provinciale Staten op de gewone wijze verdubbelde Tweede Kamer het zoude aannemen?’

‘Zoo blijft er dan nu niets over, zal men zeggen: dan de weg van revolutie. Maar niet, wanneer het volk van Nederland zijne onverschilligheid vaarwel zegt, en, door middel der vrije drukpers en van het regt van petitie, zijne wenschen en verlangens zoo algemeen, zoo eensgezind, zoo dringend aan Wetgevers en bewind kenbaar maakt, dat deze er eindelijk wel gehoor aan moeten geven.....’

Doch hier moeten wij den Schrijver tegenspreken. Het volk van Nederland heeft reeds lang zijne onverschilligheid vaarwel gezegd. 7000 Burgers hebben reeds gewaagd, met opoffering van uitzigt op post en rang, hunnen wensch te uiten. Kan men vergen, dat de overigen de welvaart van henzelven en hunne huisgezinnen prijsgeven, daar zij zich van hunne bedieningen zouden zien beroofd, of in handel en nijverheid gedwarsboomd? Men begrijpe toch, dat het hier niet een strijd is tusschen het ministerie en de natie, veel min tusschen den Koning en zijne onderdanen in 't algemeen; maar vooral tusschen de rijken en aanzienlijken ter eenre, en den nijveren middelstand ter andere zijde. Men overwege, dat de Patriciërs allerlei kwelmiddelen in de hand hebben, en met eigen persoon of door hunne vertrouwden den Koning omgeven, terwijl zij bovendien in beide Kamers, maar inzonderheid in de eerste Kamer, ja zelfs in provinciale Staten en stedelijke Besturen, voor het tegenwoordige onherstelbaar, de meerderheid uitmaken: en men zal inzien, dat alle vreedzame middelen krachteloos zijn, behalve welligt de drukpers. Het is waar, de Schrijver rekent op de vrees, welke een eenstemmig petitionéren hun zou inboezemen, en uit vele omstandigheden zou men wel moeten afleiden, dat zulk een zedelijke dwang alleen in staat zou zijn overtuiging van noodzakelijkheid te bewerken. Doch het is gemakkelijk te zeggen, maar moeijelijk het daarhenen te sturen, dat

[p. 692]

huisvaders, in hun beroep van de gunst der voornamen grootendeels afhankelijk, zich zelven met vrouwen en kinderen in het verderf storten, of dat jonge lieden van talent, wier éénige hoop het is, éénmaal een' post te bekomen, zich de loopbaan des fortuins onherroepelijk afsluiten. Wie zou in gemoede de zoodanigen tot het teekenen eener petitie durven aanzoeken? - En toch hebben duizenden in der tijd vrijwillig en met geestdrift geteekend: doch met welk gevolg?.... De drukpers is het éénige middel, dat ons overblijft: maar hoe lang zal dit duren? - Ach! dat vaderlandsliefde en welbegrepen eigenbelang nog in tijds ook hen, die de magt in handen hebben, deden letten op hetgene mauvillon ons allen toeroept, bl. 77: ‘Ontwaakt uit uwe sluimering, Nederlanders! Leert op uzelven vertrouwen, kruipt en verlaagt u niet voor magtiger Rijken; weest eensgezind; toont, dat gij een vrij en onafhankelijk volk zijn en blijven wilt. Gij klaagt, dat men u buiten 's Lands miskent en minacht, voor onbekwaam houdt om uzelven te besturen en bij herhaling verlangt, dat gij uwe zelfstandigheid opgeven en u met een grooter Rijk vereenigen zult. Gij meent, dat dit uit nijd, handels-rivaliteit, begeerlijkheid naar uwe schatten (ook uwe schulden?) geschiedt. Onderzoekt eens of dat wel de ware redenen zijn, en of niet de algemeen heerschende meening, dat gij buiten staat zijt u zelven te regéren; dat het u aan de noodige kracht en wil ontbreekt, uwe zelfstandigheid te handhaven en te verdedigen; dat uwe financiën al te berooid zijn, en uw ondergang als Staat vroeger of later onvermijdelijk is, daaraan het voornaamste aandeel heeft! Want waarom geeft men dezen raad alleen aan u, en ook niet aan andere even kleine Staten, zoo als b.v. aan Zwitserland, België, Denemarken?’

De Hemel geve, dat de Regering, hare raadslieden en begunstigden wijs worden, eer het te laat is!