Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Waarom en omdat! Eene verzameling van wetenschappelijk gerangschikte vragen en antwoorden over de belangrijkste verschijnselen in de Natuur. Door F.W. Thieme. Naar den tweeden Hoogduitschen druk. Vermeerderd met eenige hoofdstukken over Electriciteit, Galvanismus en Magnetismus. Te Amsterdam en Delft, bij Weytingh en van der Haart en J.E. Heringa. 1845. In kl. 8vo. 124 bl. f 1-5.

Tot leerboek in de beginselen der Natuurkunde is dit werkje noch bestemd, noch geschikt; maar ter oplossing van vele dagelijks voorkomende verschijnselen in de natuur ten dienste van hen, die geen bepaald en wetenschappelijk onderrigt hebben genoten, gelijk ook ter aanleiding tot herinnering van het onderwezene, kan het zijn nut hebben. Wilden wij het gansche boekje doorloopen, dan zouden wij nog al vrij wat aan te merken hebben, doch daar dit Tijdschrift hiertoe de plaats niet is of die heeft, vergenoegen wij ons met een paar.

Er wordt gevraagd: ‘waarom hooren doove menschen niet hetgeen anderen spreken?’

Antwoord: ‘Omdat de door het spreken in trilling gebragte lucht wel deze trillingen tot aan het oor brengt, doch wegens den ziekelijken toestand hunner gehoorwerktuigen, niet aan dit kan mededeelen, of veeleer deze werktuigen de trilling niet verder voortplanten.’ Dit kan toch moeijelijk tot de natuurkundige vragen en antwoorden gebragt worden.

‘Waarom kan men in eene luchtledige ruimte geene pistool afschieten?’

‘Omdat, om eene pistool af te schieten, noodzakelijk eerst... vuurvonken moeten ontstaan [en] in eene lucht-

[p. 602]

ledige ruimte ook ontbreekt... de zuurstof. Hierom kunnen geene vonken voortgebragt, en bijgevolg kan ook de pistool niet afgeschoten worden. Zulke vonken zijn echter niets anders dan gloeijende stukjes steen, die door het wrijven tegen het staal in gloeijing geraken.’ In het laatste is eene fout; de meeste dier gloeijende stukjes zijn staal, gelijk men ziet, wanneer men ze opvangt. En wat de gansche vraag aangaat. Zij onderstelt, dat men weet, dat in het luchtledige geene pistool afgeschoten kan worden. Vragen, die op zulk een beginsel rusten, zijn er vele.

‘Waarom hoort men meestal den donder eenigen tijd nadat men den bliksem gezien heeft?’

‘Omdat het licht, hetwelk met zulk eene snelheid voortloopt, dat het eenen weg van 70 duizend mijlen in eene seconde aflegt, ons oog op het oogenblik van de uitbarsting aandoet’ enz. Hier zou men kunnen vragen: waarom schrijft gij aan het licht eene snelheid van 70 duizend mijlen in eene seconde toe? En buitendien: welke mijlen? Het licht doorloopt in 1' tijds 41000 Geographische mijlen.

‘Waarom is eene magneetnaald niet zwaarder, dan wanneer zij niet magnetisch ware?’

‘Omdat de magnetische vloeistof onweegbaar is.’ Dit is geene oplossing, maar opgave van hetgeen men uit het verschijnsel afleidt. Even zoo zou men kunnen vragen: Waarom bereikt de mensch in den regel ten hoogste eenen ouderdom van 90 of 100 jaren? En antwoorden: Omdat de gemiddelde leeftijd van den mensch ten allerhoogste honderd jaren bedraagt.

Doch genoeg. Er is ook veel nuttigs in, zoo als wij zeiden, tot herinnering of kleine vergoeding voor gemis van ander onderrigt. Als het werkje maar niet helpt bevorderen dien oppervlakkigheidsgeest, waarmede men zich thans zoo gaarne vergenoegt!