Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Eerste grondbeginselen der Natuurkunde enz., door P. van der Burg. IIIde Stukje 2de gedeelte. Te Gouda, bij G.B. van Goor. 1846. In gr. 8vo. bl. 437-545. f :-70.

Van het vroeger uitgegevene gedeelte dezer grondbeginselen is door ons in het eerste nommer van dit jaar (Vaderl. Letteroef., bl. 27-30) verslag gegeven. Ons oordeel aldaar was niet geheel gunstig, en op het nu uitgekomen gedeelte, waarin het licht behandeld wordt, gelden veelal dezelfde bedenkingen, die wij op den aanleg en de bewerking der vroegere stukjes maakten. Het deed ons echter genoegen te bespeuren, dat er in de behandeling vooruitgang is en dat het den Schrijver gelukt is eenige gebreken te vermijden, die wij in de eerste aankondiging aanwezen; zoo die verbeteringen voor een deel het gevolg mogten zijn onzer aanmerkingen, dan vinden wij daarin eenige vergoeding voor den niet zeer aangenamen en vaak vrij ondankbaren arbeid, dien wij bij het beoordeelen en aankondigen van boekwerken op ons laden. Wij willen dan ook den Schrijver niet lastig vallen met terug te komen op het vroeger aangemerkte, doch kunnen evenwel niet ontveinzen, dat de nu (op de laatste bladzijde onder het opschrift van zinstorende drukfouten) gewijzigde verklaring van de bepaling van het specifiek gewigt van ligchamen, die ligter dan water zijn, nog geene groote aanspraak op duidelijkheid maken kan.

Wat het voor ons liggende stukje betreft, het onder-

[p. 600]

werp zelf bragt groote moeijelijkheid met zich, en zulks te meer, daar de Schrijver alle wiskunstige redenering en terminologie vermijden wilde. Zoo is b.v. op bl. 471 (regel 10 van ond.) eenige dubbelzinnigheid ontstaan, en de lezer zal ligtelijk de uitdrukking ‘de gezegde loodlijnen’ in het naaste verband brengen met de voorafgaande loodlijn, waarvan een lichtstraal verwijderd of waartoe hij gebogen wordt, wanneer hij uit de eene in de andere middenstof overgaat, en daarbij niet begrijpen hoe er hier spraak kan zijn van betrekkingsgetallen tusschen deze loodlijnen. De betrekking der breking wordt uitgedrukt door den Sinus van den hoek van invalling gedeeld door den Sinus van den hoek van breking, en men zoude, dit in het oog houdende, ook hetgeen onmiddellijk daarop volgt, over de betrekking van het brekingsvermogen tusschen lucht en water, duidelijker en naauwkeuriger hebben moeten uitdrukken. Ref. weet niet of hetgeen op bl. 511 over den cataract gezegd wordt, letterlijk door den Schrijver bedoeld is: ‘dit gebrek wordt verholpen door de genoemde lins in het oog neder te drukken of uit het oog te verwijderen, en er eene kunstlins van glas voor in plaats te stellen.’ Bedoelt de Schrijver alleen, dat na de operatie zeer bolle brillen (cataractbrillen) voor het oog worden geplaatst, dan heeft hij zich niet zeer duidelijk uitgedrukt; ik vrees dat de schooljeugd het zoo op zal vatten als er staat en meenen, dat men eene kunstlens van glas in plaats en op de plaats van de lens (en dus in het oog!) brengt, en dat zulks mede tot de kunstbewerking behoort. Hetgeen in de eenënzestigste les over interferentie, buiging, polarisatie en dubbele straalbreking gezegd is (bl. 537-545), zal weinig heldere begrippen bij de jeugd achterlaten.

Het verwondert ons, dat de Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen zoo lang achterblijft met haar nieuw Natuurkundig Schoolboek. De behoefte aan zulk een schoolboek is te groot, om niet op de bespoediging der uitgave aan te dringen, en de verwachting wordt met dit uitstel slechts te grooter, dat wij iets goeds en uitnemends verkrijgen

[p. 601]

zullen; de Maatschappij bewijst dus met dat uitstel ook den bekroonden schrijvers geene dienst.

J.v.d.H.