Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Rutger Jan Schimmelpenninck en eenige gebeurtenissen van zijnen tijd beschreven door zijnen Zoon G. Graaf Schimmelpenninck, Minister van Staat, Lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal enz. Met Portret en facsimile. II Deelen. Te 's Gravenhage en Amsterdam, bij de Gebr. van Cleef. 1845. In gr. 8vo. XXII, 727 bl. f 7-40.

Onder de mannen, welke zich in ons vaderland na de omwenteling van 1795 onderscheiden hebben, verdient r.j. schimmelpenninck eene eerste plaats, zoo wel om zijne

[p. 474]

regtschapenheid, als om zijne bekwaamheden en de gematigdheid zijner vrijzinnige gevoelens. Wij vinden in deze twee Deelen een tafereel geschetst van het leven en de handelingen eens Staatsmans, waarop wij roem kunnen dragen, en op wien wij in onzen tijd als op een voorbeeld mogen wijzen. Het eerste Deel vertoont ons schimmelpenninck van zijne geboorte tot op de eerste nationale vergadering, zijne werkzaamheid op die vergadering, en zijne aanvaarding van het gezantschap te Parijs, met hetgeen hij aldaar verrigtte, tot op de vredesonderhandelingen te Amiens; zijn aandeel in die onderhandelingen, en zijn vertrek als gezant te Londen. - Schimmelpenninck was, even als zoo vele andere bekwame jonge mannen, op het einde der verloopene eeuw, een voorstander en bewonderaar van de grondbeginselen, die de omwenteling in Frankrijk deden ontstaan, en die, na al hetgeen sedert 1780 in ons vaderland was voorgevallen, deze omwenteling ook daar moesten doen zegevieren, al was zij er zoo spoedig door de Fransche wapenen niet overgebragt. Voor ons heeft echter die staatkundige omkeer niets dan verwarring, onheil en uitputting der staatskas ten gevolge gehad. Wij waren genoodzaakt om eene zoogenoemde onafhankelijkheid met millioenen schats te koopen, en nog meer millioenen voor een kostbaar en ten laatste ondragelijk bondgenootschap met Frankrijk ten offer te brengen, zonder onze staatkundige instellingen op eenen vasten voet te kunnen vestigen. Schimmelpenninck zag al spoedig, dat het heil des volks met de omwenteling van 1795 niet verwezentlijkt was, en nadat hij, als lid van de eerste nationale vergadering, te vergeefs getracht had om krachtig tot dit heil mede te werken, weigerde hij deel aan de tweede Nationale Vergadering te nemen, en aanvaardde het gezantschap te Parijs, waar hij meende nuttiger voor de zaak der nieuwe Bataafsche Republiek werkzaam te kunnen zijn. Hier heeft hij alles gedaan, wat hij vermogt, om hare belangen voor te staan, en om onzen zinkenden staat zoo veel mogelijk het hoofd boven te doen houden. Zijne aanhoudende pogingen, om de lasten van het bondgenootschap te verminderen, waren meestal vruchteloos; een krachtig vertoog hiertegen kon hij, door de vrees en magteloosheid van het toenmalig staatsbewind, bij den eersten Consul, die als gelukkig veldheer zich van het oppergezag in Frankrijk had meester gemaakt, niet opentlijk uitbrengen. Hoezeer hij

[p. 475]

bij de Franschen om zijne talenten en gepaste openhartigheid bemind was, en van napoleon persoonlijk geacht, kon hij weinig of niets ter verligting van de willekeurige verpligtingen, die toen op ons Gemeenebest drukten, te weeg brengen. Het aandeel, dat hij aan de vredesonderhandelingen van Amiens had, doet zijne bedoelingen en bekwaamheden eer aan; hij verhinderde, door gematigden ijver en wijze voorstellingen, dat die onderhandelingen, die op het punt stonden van afgebroken te worden, weder werden hervat, en eindelijk op het sluiten van den korten vrede van 1802 uitliepen. Hetgeen hieromtrent voorkomt kan als een zeer belangrijk toevoegsel aangezien worden van hetgeen over de onderhandelingen van Amiens in de Geschiedenis van het Consulaat en het Keizerrijk van thiers wordt medegedeeld. Al hetgeen hij in het werk stelde om voor ons bij dien vrede, en later als gezant te Londen, eenigzins voordeeliger voorwaarden te bedingen, werd buiten zijne schuld met weinig goeden uitslag bekroond.

Het was voornamelijk op aandrang van napoleon, die zich tot de keizerlijke waardigheid in Frankrijk verheven had, dat hij tot Raadpensionaris van het Bataafsche Gemeenebest benoemd werd, om allengs de gemoederen in Nederland tot eene eenhoofdige regering voor te bereiden. Kort was zijn bestuur, opregt waren zijne bedoelingen, maar even vruchteloos waren zijne beschikkingen om het vaderland uit den toestand van uitputting op te heffen, waarin het door telkens vermeerderenden schuldenlast verzonken was. Weldra moest hij aftreden, om voor den Broeder des Keizers, lodewijk, als Koning van Holland, plaats te maken; hij bezweek echter roemrijk, opentlijk protesterende tegen eenen maatregel van geweld en misbruik van overmagt, en keerde tot het ambtelooze leven terug, met de getuigenis van een zuiver geweten, van niet te hebben medegewerkt om het vaderland aan de vreemden te verkoopen. Hij weigerde dus eene betrekking onder het bestuur van lodewijk aan te nemen.

Na de inlijving in het Fransche rijk meende hij zijne aanstelling als Senateur door napoleon niet te mogen weigeren, om nog te Parijs zoo veel mogelijk voor het belang van zijn voormalig vaderland te kunnen werkzaam zijn; terwijl hij om zijne regtschapenheid altijd door Frankrijks heerscher geacht en ontzien werd. Nederlands verlossing daagde ein-

[p. 476]

delijk, en schimmelpenninck werd lid van de eerste Kamer der Staten-Generaal, waar hij met dezelfde rondborstigheid zijne stem verhief tegen demisbruiken, die al spoedig weder in de regering van willem I inslopen; zijne welgemeende waarschuwingen bleven ook hier al weder zonder gevolg, en men ging meer en meer op den verkeerden weg voort, dien men van het begin ingeslagen was. Lange jaren van het gebruik van het edelste zintuig, het gezigt, verstoken, stierf die edele Staatsman, diep betreurd door zijne nagelatene betrekkingen; terwijl zijne nagedachtenis vereerd wordt door allen, die, van welke staatkundige gezindheid zij ook mogen zijn, prijs stellen op braafheid, eerlijkheid, goede trouw en verlichte denkwijze. - Dit is de inhoud van het tweede Deel van een werk, dat eene belangrijke bijdrage levert voor de geschiedenis van onzen tijd, en dat, meestal met de eigene woorden van den geachten Staatsman, uit zijne memoriën, brieven en officiële stukken overgenomen, groote historische waarde bezit, en met vele aanteekeningen verrijkt is, die deszelfs waarde verhoogen. Hoewel het hier een Zoon is, die van zijnen Vader spreekt, kan men geene te groote vooringenomenheid gewaar worden, die hier zoo zeer verschoonlijk zoude zijn. Om zulks te vermijden, heeft de Zoon voorzeker den vorm gekozen, dien men hier aantreft. Hij heeft liever zijnen Vader zelven het woord willen laten voeren, dan onwillekeurig in den stijl eener lofrede te vervallen, die minder ingang zou gevonden, en hier en daar het mistrouwen zou hebben gaande gemaakt.