Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Drie dagen in het Saksisch Zwitserland. Door C. Hooijer. Te Arnhem, bij G.W. van der Wiel. 1845. In kl. post 8vo. 59 bl. f :-80.

Een klein boeksken, maar dat wij in veler, in zeer veler handen wenschen, en waaraan hooge lof toekomt. Zijner onder onze lezers, die van den aangebroken zomer gebruik wenschen te maken, om een aangenaam reisje te doen, dat zij dit boekje koopen, en daardoor opgewekt worden, om Saksisch Zwitserland te gaan bezoeken! Hebben anderen de plaatsen reeds bezocht, die hier worden beschreven, dat zij zich

[p. 429]

dit boekje aanschaffen, om de herinnering van hetgeen zij gezien hebben te verlevendigen! Zijt gij een beminnaar van schoone natuurbeschrijving, gij zult hier voldoening vinden. Stelt gij prijs op een' lossen, gemakkelijken, afwisselenden, nu eens ernstigen, dan luimigen, eenvoudigen en onopgesmukten stijl, verkwikt u dan aan het verhaal van dit driedaagsche uitstapje in het heerlijke land, dat de Schrijver bezocht. Het is geene gemakkelijke taak, om natuurbeschrijvingen, om de kleine, onbeduidende ontmoetingen van een voetreisje aangenaam en onderhoudend voor te stellen. Men put zich zoo ligt uit in nietsbeteekenende uitroepingen van verbazing en bewondering, die op den lezer geen' den minsten indruk maken, omdat het beeld der beschrevene zaak hem slechts flaauw in onbepaalde omtrekken voor den geest staat. Of men daalt af tot de beschrijving van elke bijzonderheid, verhindert daardoor eenen algemeenen indruk, en wordt langdradig en vervelend, terwijl men meent naauwkeurig en getrouw te zijn. Vooral voor hem, die met eigene oogen de tooneelen niet heeft aanschouwd, die beschreven worden, is het doorgaans onmogelijk, om uit die vele afzonderlijke trekken een geheel te vormen, en de verbeeldingskracht der meesten schiet daartoe te kort. Doorgaans behooren dan ook dergelijke natuurbeschrijvingen niet tot de aangenaamste lectuur. Anders is het hier. Er wordt geene poging gedaan, om het onbeschrijfbare in woorden weder te geven. De groote, algemeene indruk wordt medegedeeld; men is als 't ware reisgenoot van den Schrijver, en volgt hem in de afwisselende gewaarwordingen, die de heerlijke natuurtooneelen, die kleine reis-ontmoetingen, menschen, met wie hij in aanraking komt, geschiedkundige herinneringen enz. bij hem opwekken. Naar deze voegt zich zijn stijl met verwonderlijke gemakkelijkheid; en het eenige, wat wij op het boekje hebben aan te merken, is, dat men het zoo spoedig ten einde is, en dat de Schrijver ons niet in de gelegenheid heeft gesteld, om hem langer op zijne togten te vergezellen. Ook over andere gedeelten zijner reis had hij ons ongetwijfeld aangenaam en belangwekkend kunnen onderhouden.

Wij mogen uit het kleine boekje niet meer dan eene enkele plaats afschrijven ter proeve, en kiezen daartoe den avond van den tweeden dag. De reiziger is op den Grooten Winterberg, en beschrijft hetgene hij zag en gevoelde aldus (bl. 35): ‘Ik heb in het ware Zwitserland op veel hooger

[p. 430]

bergen gestaan, maar moest götzinger nazeggen: ‘die deze plaats voor de eerste maal bezoekt, vergeet wat hij te voren zag!’ Mijne oogen loopen rond in eenen cirkel, welks middellijn ligt vijf en twintig Duitsche mijlen bedraagt. Als uit de wolken zie ik op de schoonste punten van Saksen en Boheme, en kan mij aan dit panorama niet verzadigen. De zon zinkt langzaam weg. De kleuren worden zachter. De omtrekken der voorwerpen smelten ineen. De schemering en de donkerheid breiden zich over alles uit. Dáár, tegen die zwarte bergen, waar ik nog enkele lichten in Boheemsche dorpen zie, leggen zich de vermoeide landlieden te slapen. Ginder, waar de zon achter Dresden onderging, is het wis nog woelig in die vrolijke stad. Hier, in deze donkere wouden, staan thans de wilde dieren op, en rekken zich uit, en gaan hun voedsel zoeken. Achter die bergen, aan den verren gezigteinder, gloeit een gloed, als stond eene gansche stad in brand; maar het is de nachtvorstin, de schoon opkomende maan. Zij staat op den vurigen rand van eene lange blaauwe bank, om uit te rusten misschien vóór zij haren loop begint, terwijl de ligtere wolken ongeduldig voor haar uitvliegen in de hoogte. De muzijk is beneden verpoosd, en wat is het nu stil en kalm overal en ook in het binnenste van mij! O, fontenelle heeft gelijk: ‘que le jour même n'est pas si beau qu'une belle nuit!’ En dan die starren, die vurige vonken tegen dat donkerblaauw en onmetelijk gewelf; die ontelbare lichten, overal opgehangen aan dezen eereboog des hemels! Ja, zij hangen dáár weder elk op zijne aangewezen plaats. De oudste Chaldaeën gingen er veilig op af in de woestijn, en onze schepelingen sturen er nog gerust op voort. Zij hangen dáár weder zoo vurig schijnende, misschien nog even hel, als toen de eerste mensch zijne oogen opsloeg in den eersten avond zijns levens, en zij zullen nog wel vurig schitteren, als de laatste mensch vergaat. - Wie is het toch, die elken avond die heerlegers van starren oproept, en telt, en rangschikt, ieder op hare juiste plaats? Wie is Hij, die hare vuren altijd voedt, dat zij niet uitdooven, en haren loop bewaakt, dat zij niet afdwalen, en hare ligchamen ondersteunt, dat zij niet vallen? Dat is hij, wien geen tong of teeken melden kan! Tracht zijn' naam niet uit te spreken! Het is maar ontheiliging en schennis:

[p. 431]

 

Want ieder draeght zyn' eigen naem,

 

Behalve Ghy! Wie kan U noemen

 

By uwen naem? Wie wort gewyt

 

Tot uw orakel? Wie durft roemen?

 

Ghy zyt alleen dan, die Ghy zyt!

 

Myn God! myn Heer! so lang ick blyv in 't leven

 

Bist du van my met psalmgesanck verheven.

 

Ick wensche slechts, dat Dyn des lofs gewach,

 

In mynen mont bevallick wesen mach.

Zoo eindigde de tweede dag.

Is het niet jammer, lezers, dat iemand, die zoo goed de pen weet te voeren, zoo zeldzaam ons de vruchten van zijnen geest mededeelt? Wij houden onze vaderlandsche letterkunde zijner belangstelling en medewerking aanbevolen, en hopen, dat ook hij door zijn voorbeeld en voorgang het meer en meer bezigen van dien ellendigen gekunstelden en onnatuurlijken stijl zal helpen tegengaan, die bij velen onzer nieuwere schrijvers, niet te vergeten ook onze (overdreven) gevierde romanschrijfster, mode schijnt geworden.