Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Het Huisgezin. Bestuur en vermaningen aan al deszelfs leden ter bevordering van onderling geluk. Naar den zevenden druk van het Engelsche werk van John Angell James, door Nicolaas Beets, Theol. Dr., Herder en Leeraar te Heemstede. Motto Ps. 133: Ziet, hoe goed enz. Te Amsterdam, bij J. Müller. 1844. In gr. 8vo. 339 bl. f 3-60.

De Schrijver gaat uit van het beginsel, dat het geheim des geluks voor de huisgezinnen opgesloten ligt in de bladeren der Heilige Schrift, en dat de verschillende leden van het huisgezin, naar hunne onderscheidene behoeften, in dezelve de beste voorschriften vinden. Niets anders toch, dan echte wezentlijke godsvrucht, kan duurzaam en waarachtig geluk te weeg brengen.

In het Iste Hoofdstuk, hetwelk eenigermate als eene inleiding tot het geheele werk kan aangemerkt worden, betoogt de Schrijver, dat de zamenstelling van het huishouden is van Goddelijke instelling, en besluit het met de volgende woorden, welke tevens kunnen dienen, om eene proeve van den stijl te leveren: ‘Het huiselijk geluk gelijkt in menig

[p. 290]

opzigt op dat Manna, hetwelk in de woestijn den Israëliten werd geschonken. Even als dat kostbaar voedsel, is het eene gave Gods, welke uit den hemel nederdaalt; voor goud is het niet te koop; het wordt gelijkelijk aan den rijken en den armen uitgedeeld, en schikt zich naar ieders smaak; het wordt geschonken in een overvloed, welke in de behoeften van al, die het begeert, voorziet; om verkregen te worden, moet het gezocht worden in dien weg, waarin God het wil uitdeelen; en het wordt den moeden mensch geschonken als eene verkwikking op zijn langer of korter togt door deze woestijn, naar het Canaän daarboven.’

Vervolgens tot de eigenlijke behandeling van zijn onderwerp overgaande, spreekt de Schrijver, in het IIde Hoofdstuk, over de wederzijdsche pligten van echtgenooten. III. Over de pligten van Man en Vrouw in 't bijzonder. IV. Eenige aanmerkingen over het aangaan der Echtverbintenis. V. Ouderpligten. VI. Kinderpligten. VII. Broederpligten. VIII. Pligten van Heeren en Vrouwen. IX. Pligten van Dienstboden.

Welk is nu ons gevoelen over het werk? Wij zien het wel in, dat het niet mogelijk zal zijn, een oordeel te vellen, hetwelk de goedkeuring weg zal dragen van allen. Wij vonden over het geheel in het boek veel goeds, veel nuttige vermaning en besturing, welker behartiging zeer zeker van den heilzaamsten invloed zal zijn tot bevordering van het geluk der huisgezinnen, en wij zouden door ons oordeel ook geene aanleiding willen geven, dat het boek minder gelezen, en het menigvuldige goede, dat het bevat, minder gekend en gewaardeerd wierd. Het is ons daarom leed, dat wij het werk niet onbepaald en in allen deele kunnen goedkeuren. Maar wij mogen ook niet ontveinzen, dat wij voor de behoefte van ons beschaafd en Christelijk publiek wenschten, dat het werk minder gestemd ware in den toon en naar den smaak van eene bepaalde partij. Christelijke godsvrucht is toch niet slechts beperkt binnen hetgeen door zekere namen en spreekwijzen wordt uitgedrukt; is immers niet datgeen, tot welks verpligting wij afhangen van eenige bijzondere, dikwijls eenzijdige en onbewezene verklaring van eenige Bijbelplaats? Wij zullen, hetgeen wij op het oog hebben, duidelijk maken door het aanvoeren van eenige voorbeelden.

De straf der zonde na dit leven te noemen ‘eene eeuwigheid van foltering,’ is, naar het ons voorkomt, eene onge-

[p. 291]

paste uitdrukking. Pijn, smart kan een onvermijdelijk gevolg zijn van de zonde; maar foltering is de naam van eene daad, de daad van iemand, die een ander foltert. Door den staat der rampzaligheid eene eeuwigheid van foltering te noemen, wordt dus aan God eene daad toegeschreven, die onder ons bij menschelijke regtbanken reeds lang als doelloos en onmenschelijk is afgeschaft. Verbeeld u, dat de rampzaligen voorgesteld worden, als in de hel op de pijnbank te liggen of gerabraakt te worden.

Hoe zeer de zoogenaamde geestelijke overbrenging van het Hoogelied, in plaatsen waar de dichter zonder eenigen twijfel alleen spreekt over de liefde van echtgenooten, of den minnaar en de geliefde jegens elkander, aandruischt tegen den gezonden zin van dit dichtstuk en deszelfs verstandige opvatting, valt nergens meer in het oog dan juist daar, waar de Schrijver, over de huwelijksliefde handelende, het eerst aan dit gevoel moest denken. De liefde sterker dan de dood en welke vele wateren niet zouden kunnen uitblusschen, waarvan gesproken wordt Hoogl. VIII:7, is, volgens den Schrijver, de liefde van christus voor zijne gemeente, en des Konings dochter geheel verheerlijkt inwendig, en met hare kleeding van gouden borduursel, welke de dichter bezingt Psalm XLV:14, is de Christelijke gemeente als bruid van christus.

Dat de Schrijver den hoofden der huisgezinnen hunne Christelijke verpligting op het hart bindt, om toe te zien, dat door derzelver leden de dag des Heeren godsdienstig gevierd worde, is prijselijk; maar dat hij zich hier eene kleingeestige puriteinsche gestrengheid aanmatigt, door zelfs het laten gereed maken van warme spijze voor het middagmaal te veroordeelen, zal zelfs door de gemoedelijkste Christenen niet goedgekeurd worden.

Van eenen anderen aard, en gansch niet vrij van valsch vernuft, is hetgeen ons in het boek ook voorkwam van boomtakken, die niet door den storm of door den bliksem, maar die door het gerucht des onweders gebroken worden.

Het komt ons voor, dat de Vertaler, die toch, blijkens eene der noten, van der palm's Bijbelvertaling geraadpleegd heeft, en, blijkens de invoeging van dichterlijke fragmenten van hasebroek en Mevr. bilderdijk, het zich niet tot wet heeft gesteld om slaafs te vertalen, en die als Herder en Leeraar te Heemstede, hetgeen hij als Theologiae

[p. 292]

Doctor geweten heeft, niet zal vergeten zijn, de aangewezene gebreken wel had kunnen herstellen, en daardoor het werk meer geschikt voor zijne landgenooten maken.

Vele der eigenaardigheden van des Vertalers taal en spelling zullen zich uit bilderdijk's Spraakleer taliter qualiter laten regtvaardigen; maar of dit ook het geval zal zijn met hoefslag voor grondslag en wijngaart voor wijngaard willen wij niet beslissen. Het door den Vertaler gebezigde enkeling zou deszelfs aanwezen kunnen te danken hebben aan 's mans afkeer van bastaardwoorden, en de plaats moeten bekleeden van individu; maar in de vertaling vinden wij, het geheele boek door, sollicitatie, contributie, monopoliséren, motief, vacant, intellectuelen enz.

Bevalen wij in den aanvang van dit verslag het werk aan, zoo is zulks niet in strijd met hetgeen wij daarop aanmerkten. Dit diene, om het boek met een oordeel des onderscheids te doen lezen, alles te beproeven, en het goede te behouden.