Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Het Koninklijk Besluit van den 23 Mei 1845, omtrent de toelating van Studenten tot de Hoogescholen en de Athenaea, nader beschouwd door Dr. M.J. Noordewier. Te Groningen, bij J.B. Wolters. 1845. In gr. 8vo. 46 bl. f :-50.
Het Verslag der Staatscommissie, benoemd tot het examinéren der aankomende Studenten, van het standpunt der Latijnsche Scholen beschouwd, door Mr. J.A. Schneither, Rector der Latijnsche Scholen te Groningen. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1845. In gr. 8vo. 32 bl. f :-30.

Dr. noordewier verdedigt, in het algemeen, het door velen niet zeer gunstig ontvangen Besluit van 23 Mei 1845; echter alzoo, dat hij het slechts als eene eerste proeve aanmerkt, onderscheidene veranderingen en verbeteringen aanwijst, waarvoor het vatbaar zou zijn, en inzonderheid hetgene thans bij Besluit geregeld is, onder de noodige wijziging van verschillende bepalingen, door eene Wet wilde vervangen, opdat men niet langer zeggen zoude: ‘c'est à la louis XIV: cartel est notre bon plaisir.’ (Bl. 41).

De Groningsche Rector schneither beoordeelt slechts het verslag der Staatscommissie, benoemd tot het examinéren der aankomende studenten; hij doet dit alleen uit het oogpunt van het belang en de eer der Latijnsche scholen, en beweert, dat de Staatscommissie van deze, en dus ook van hare kweekelingen, meer gevergd heeft, dan men van de Latijnsche scholen, wat omvang, aard en strekking van het onderwijs betreft, in ons vaderland vergen mag.

Schoon het doel en het onderwerp der beide hier aangekondigde stukjes verschillend is, blijven zij echter naverwant aan elkander, zoodat de Heeren noordewier en

[p. 285]

schneither elkander nu en dan op hetzelfde terrein ontmoeten, maar dan ook in onderlinge tegenspraak geraken.

Referent zou, met den Heer schneither, de studie der classische talen dáárom vooral voor een noodzakelijk bestanddeel der hoogere geestontwikkeling houden, omdat men alzoo eene vrije zelfstandige toeëigening der historische, dat is van die wetenschappen verkrijgt, welke zich bijzonder met de veelzijdige, steeds voortschrijdende ontwikkeling van den menschelijken geest bezig houden, zonder, met den Heer noordewier, in het leeren van Grieksch en Latijn de eigenlijke gymnastiek des geestes te zoeken; en dáárom zou hij dan ook, met den Heer schneither, niet het grammatisch-critisch, maar het historisch beginsel, bij de verklaring der oude schrijvers, mits het grammatisch-critische daarbij niet verwaarloosd worde, op den voorgrond willen zetten. Ook is hij met den Heer schneither, tegen den Heer noordewier en de Staatscommissie, het eens, dat het Latijn spreken niet alleen van de examinandi niet moest gevergd worden, maar dat het zelfs verkeerd is, jonge lieden eene doode taal te laten spreken, eer zij haar zuiver en sierlijk weten te schrijven. Eindelijk schijnt hem de Heer noordewier, in zijne Bijlage, inhoudende hetgene hij meent redelijk en doenlijk te zijn, meer van de aankomende studenten te verwachten, dan waartoe, redelijkerwijze, de groote meerderheid kan gerekend worden in staat te zijn.

Met den wensch van Dr. noordewier, dat het Besluitenstelsel eens eindelijk door eene Wet wierd vervangen, vereenigen wij ons ten volle. Nooit is de bedoeling van Art. 224 (eertijds 226) der Grondwet geweest, bij de woorden: ‘Het openbaar onderwijs is een aanhoudend voorwerp van de zorg der Regering. De Koning doet van den staat der hooge, middelbare en lagere scholen, jaarlijks, aan de Staten Generaal een uitvoerig verslag geven;’ - nooit is daarbij de bedoeling geweest, het bestuur der opvoeding onzer jeugd gelijk te stellen met dat der koloniën. Er staat ook niet te lezen: ‘De Koning heeft bij uitsluiting het opperbestuur over het onderwijs.’ Neen! ten blijke, dat de Regering voor de naleving der wetten op het onderwijs waakte, en gadesloeg, waar nieuwe voorzorg noodig was, zou er jaarlijks verslag van den staat der scholen aan de Staten Generaal worden gegeven. En waartoe dat verslag? Wat kunnen de Staten Generaal er aan doen? Natuurlijk alleen

[p. 286]

dáárom, opdat zij, in gemeen overleg met de Regering, de wetten helpen maken, die men, ten gevolge der gegeven wordende verslagen, noodig mogt oordeelen. Met hetzelfde oogmerk moet ook wel het verslag nopens den staat der koloniale geldmiddelen worden gedaan; doch dit is slechts, (kan de Regering aanmerken) opdat het gebruik van het batig slot, ten behoeve van het moederland beschikbaar, bij de wet worde geregeld, terwijl overigens het opperbestuur uitsluitend aan den Koning blijft. (Art. 59, eertijds 60, der Grondwet). Dit kan alzoo niet worden beweerd met opzigt tot het onderwijs. Al geeft men aan Art. 59 der Grondwet de uitlegging, die het meeste de magt der Regering begunstigt, Art. 224, over het onderwijs, is geheel anders gesteld. Dit is, buiten allen twijfel, geenszins overgelaten aan de willekeurige beschikking der Uitvoerende Magt, en vordert dringend eene regeling bij de Wet.