Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Nederlands Oost-Indië, of Beschrijving der Nederlandsche Bezittingen in Oost-Indië, door A.J. van der Aa. Voorafgegaan van een beknopt overzigt van de vestiging en uitbreiding der magt van Nederland aldaar. Met Platen en Kaarten. 1ste, 2de en 3de Aflevering. Te Amsterdam, bij J.F. Schleijer. 1845. In gr. 8vo. f 1-50.

Alles, wat tot de regte kennis van onze zoo belangrijke Oostindische Bezittingen kan strekken, zal wel niet als overtollig beschouwd worden; en, hoezeer er in de laatste jaren meer over geschreven werd, zoo behelzen echter die werken meestal slechts eene gedeeltelijke beschrijving, waardoor men, om van onze Bezittingen aldaar nadere kennis te bekomen, wel verpligt is, zich een aantal werken aan te schaffen, waaronder er dan vele zijn, die óf zeer kostbaar óf minder onder het bereik van het algemeen liggen.

Het is echter geene gemakkelijke taak, die de Schrijver zich heeft ten doel gesteld, om uit zoo vele stukken, als er over Oostindië handelen, juist datgene te putten, wat wetenswaardig is, en zoo wel de aardrijkskunde, geschiedenis, voortbrengselen des lands, als de zeden en gewoonten dier verschillende volken omvat. Dan, de Schrijver zegt in de

[p. 246]

voorrede van de 1ste Aflevering: ‘Naauwelijks nog met het schrijven van dit werk aangevangen, werden wij daarin zeer bemoedigd en ons de zware taak niet weinig verligt, door een' ons toegekomen brief van den geachten Generaal-Majoor nahuys van burgst, die deze onderneming niet alleen een zeer gelukkig denkbeeld noemt, maar ons tevens ook den toegang tot zijne hoogstbelangrijke bibliotheek over Oost-Indië gunstig wilde verleenen; terwijl Zijn Hoog Edel-Gestr. ons daarbij tevens berigt, dat vele zijner Indische vrienden, onder anderen Zijne Exc. de Oud-Gouverneur-Generaal van Indië, Baron merkus de kock, mede in dat gevoelen deelen.’ Ref. hoopt, dat de Schrijver, bij de aanbieding van zoo veel rijke bronnen, zijne verwachtingen zal voldaan zien, en Nederland verrijkt worden met een werk, waaruit het groote belang, dat het in die Bezittingen behoort te stellen, blijken zal, en dat alsdan voorzeker van eene blijvende waarde zal wezen.

Ref. heeft de drie eerste Afleveringen van deze Beschrijving voor zich. Zij behelzen: de ontdekkingen der Portugezen; eene korte beschrijving der togten, om langs het Noorden eenen weg naar Indië te zoeken, bezuiden Afrika om, door de straat van Magellaan. Verder de geschiedenis der vestiging en uitbreiding van de magt der Nederlanders in Oostindië; de oprigting der Nederlandsche Oostindische Compagnie; de eerste verrigtingen der Maatschappij, en een kort overzigt van het leven en de daden der Gouverneurs-Generaal; Nederlands Oostindië in het algemeen; ligging en verdeeling; grootte en bevolking; luchtsgesteldheid; de inboorlingen; hunne gestalte, geaardheid, kleeding, wapentuig, vestingen, listen en hinderlagen; de krijgsmagt; regeringsvorm en rangverdeeling; huwelijksplegtigheden; begrafenisplegtigheden.

Het geheel is belangrijk en onderhoudend, en men vindt hier zeer vele bijzonderheden, die toonen, dat de Schrijver zijn onderzoek met zorg heeft aangewend. Op sommige onnaauwkeurigheden wil Ref. echter opmerkzaam maken. Bl. 72 staat het jaartal 1626 moet 1627 zijn; bl. 75, 14 April voor 19 April; bl. 87 vinden wij, dat speelman in 1694 overleed, moet zijn 1684; bl. 88, 18 Augustus voor 28 Julij; bl. 89, 18 October voor 17 November; op bl. 98 is verzuimd het sterfjaar van van der parra bij te voegen (1775); bl. 99, 1760 voor 1780; bl. 103, 1806 voor 1808. Dergelijke

[p. 247]

anachronismen en misstellingen moest men niet aantreffen. Ook vindt men hier en daar drukfouten, als bl. 120, bajoe voor badjoe; bl. 122, pabang voor parang; bl. 123, gadak voor gada; bl. 128, petja-kakies voor pitjah-kaki; bl. 134, Tommagong voor Tomonggong e.d.

Voorts heeft Ref. deze Afleveringen met groot genoegen gelezen; hij wenscht den Heere van der aa lust en kracht toe, om, bij de hulpmiddelen, die hem zoo mild en rijk worden aangeboden, zijnen arbeid voort te zetten, en twijfelt niet, of het vervolg, aan het begin beantwoordende, zal algemeenen bijval vinden. Papier en letter zijn zeer goed. De plaat van een gezigt op den Waterval der Rivier Tji-guereux, en het portret van den Gouverneur-Generaal koen, zijn uitnemend uitgevoerd, en deze staalgravuren versieren in waarheid deze Afleveringen. Wij nemen nu van het werk afscheid, om, wanneer weêr eenige Afleveringen (die toch niet te lang zullen uitblijven?) het licht zien, er nader op terug te komen.