Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Geschiedenis der laatste vijfentwintig jaren, door K.H. Hermes. Uit het Hoogduitsch. IIIde of laatste Deel. Te Deventer, bij J. de Lange. 1845. In gr. 8vo. 355 bl. f 3-:

Wij hebben in der tijd met den vereischten lof van dit geschiedkundig werk, hij de aankondiging der beide vorige Deelen, gesproken, en moeten dien lof thans met des te meer grond herhalen, omdat dit Deel, door deszelfs belangrijkheid van inhoud en wijze van behandeling, hierop de regtmatigste aanspraak heeft.

Het bevat een uitvoerig en met kennis en onpartijdigheid geschreven tafereel van de Fransche Julij-omwenteling, en hare naaste gevolgen. Het vijfde boek behandelt vooreerst de parlementaire overwinning van het liberalismus in Frankrijk. De strijd der vrijzinnige partij tegen het ministerie van villèle had eindelijk den val van dien beruchten en sluwen staatsman ten gevolge gehad. Karel X was einde-

[p. 129]

lijk genoodzaakt, tegen zijn' wil eenige concessiën te doen aan eenen volksgeest, dien hij volstrekt niet wist te leiden. Het ministerie van martignac, dat met eene wijze en voorzigtige gematigdheid de regten des volks met die van de kroon in overeenstemming trachtte te brengen, was van eenen te korten duur, om hierin te kunnen slagen. Het viel zoo wel door de overdrevene eischen der liberale partij als door de geheime tegenwerking der Ultraroyalisten en de kabalen van het Hof. Karel X scheen als door een hem geheel verblindend noodlot naar zijnen ondergang onwederstaanbaar te worden voortgestuwd. De benoeming van het Ministerie polignac moest den tegenstand en de verbittering der publieke opinie ten top doen stijgen; de beruchte Ordonnantiën werden hierdoor uitgelokt, en de verdwaasde Monarch, die door dit middel alles meende te herstellen, verloor daardoor den troon voor zich en zijn geslacht.

De Julij-omwenteling, zijnde het gevolg van eenen strijd van drie dagen, heeft een nieuw staatkundig tijdperk voor de geschiedenis van Europa geopend, dat nog niet gesloten is, en waarvan zich al de vruchten nog niet ontwikkeld hebben; het verdiende dus wel eene in de bijzonderheden gaande voorstelling, zoo als hier voorkomt, die uit de beste en onpartijdigste bronnen schijnt ontleend te zijn, even als de bekleeding van den Hertog van Orleans, louis philippe, met het burgerkoningschap. Europa was op het punt van op nieuw door eenen algemeenen oorlog geteisterd te worden, doch de wijze voorzigtigheid en fijne staatkunde van den Koning der Franschen, en de gematigdheid, misschien ook wel de vrees, der vreemde Mogendheden, hebben dit verhoed. Evenwel is ons werelddeel door deze hoofdgebeurtenis veelzijdig geschokt geworden; de eerste stoot trof het Koningrijk der Nederlanden, en te Brussel had eene September-omwenteling plaats, wier aanleidende oorzaken en wijze van toedragt met eene vrij juiste kennis door eenen Duitscher verhaald worden. Vooral is lezenswaardig het hoofdstuk over de inwendige ontwikkeling van Duitschland vóór, en de revolutionaire bewegingen in hetzelve na de Julij-omwenteling; terwijl de voorstelling van den Poolschen vrijheidsstrijd, het zesde boek, dit Deel en het werk besluit; hetwelk wij wenschen, dat de Schrijver tot op onze dagen mogt vervolgen. De overtuiging, die wij sedert lang koesterden, dat alle omwentelingen het meest door de mis-

[p. 130]

slagen, en het kwalijk geplaatste hardnekkig volhouden van oude misbruiken, of van een zwak en ontijdig toegeven, wanneer het te laat is, der regeringen, ontsproten zijn, is door de lezing van dit Deel nog meer in ons versterkt. Mogten Vorsten en volksvertegenwoordigers hun voordeel doen met de lessen, die de Julij-omwenteling en hare gevolgen in zoo vele opzigten gegeven hebben, dan kan Europa, na in 1830 het stelsel van terugwerking omver geworpen te hebben, de vruchten plukken van dat van een' zachten, maar nimmer stilstaanden vooruitgang, die, hoewel hier en daar nog met kracht en sluwheid tegengehouden, zal zegevieren over de listen van de Priesterheerschappij en de reeds lang verjaarde regten eener onbepaalde Vorstenregering, die slechts bijgeloof en willekeur ten gevolge kunnen hebben. Terwijl het beschaafde menschdom vrijheid onder het gezag der wetten, ontheffing van alle kluisters der godsdienstige overtuiging, wil, voorgelicht door eenen redelijken geest van onderzoek, die onbeschroomd overal hare heldere fakkel rondzwaait, en door haren glans nieuwe ontdekkingen doet in het rijk der waarheid.