Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

Iets over de geschiedenis en de waarde der Schedelleer. Eene Voorlezing, gehouden voor eenen kring (van) beschaafde toehoorders, door L. Choulant, Hoogleeraar te Dresden. Uit het Hoogduitsch vertaald, en met eenige aanteekeningen en twee houtsneêfiguren vermeerderd.

(Vervolg en slot van bl. 76.)

De volgende bladzijden zijn toegewijd aan eene kritische beschouwing van gall en spurzheim: hun wetenschappelijk leven en de lotgevallen van de door hen gegrondveste schedelleer worden kortelijk behandeld. De Schrijver trekt hier vooral te velde tegen de ongepaste verdeeling van den schedel in een zeker aantal organen of werktuigen, welke gall heeft ingevoerd. Het geheele denkbeeld, dat de afzonderlijke zielsvermogens op het aanwezig zijn van even zoo vele afgezonderde hersendeelen zouden berusten, is valsch, de benaming ‘orgaan’ is geheel on-

[p. 121]

physiologisch en in de keus der namen voor de afzonderlijke hersenorganen is gall niet minder ongelukkig geweest. Doch indien deze door gall en spurzheim gevolgde rigting onwetenschappelijk is, in welk opzigt is dan de schedelleer voor eene meer wetenschappelijke bearbeiding vatbaar? Ten einde zulks nu nader te onderzoeken, gaat de Hoogleeraar vervolgens over tot de beschouwing van het zenuwstelsel: van hetzelve wordt in de hoofdtrekken zoowel de ontleedkundige zamenstelling, als de physiologische beteekenis ontvouwd. Hersenen en ruggemerg zijn de centraaldeelen van dit geheele stelsel, naar welke de ontvangene indrukken worden heengeleid; terwijl de verarbeiding der verkregene indrukken en de voorbereiding van alle mogelijke bewegingen in de zoogenaamde bastachtige zelfstandigheid dier deelen plaats heeft. De hersenen evenwel komen hier vooral in aanmerking, als waarin zoowel de wil, als ook de hoogere zielsvermogens hunne zitplaats hebben. De Schrijver daalt nu af tot de dieren, vooral tot de gewervelde dieren, waar eene verdeeling der geheele hersenmassa in drie achter elkander gelegene deelen duidelijk te bespeuren is, en komt zoo tot diezelfde verdeeling der hersenen van den mensch in drie deelen, welke door oken is voorgesteld, en waarop later carus zijne nieuwe kranioskopie heeft gebouwd, namelijk in een voorste gedeelte, waarin de zenuwen der drie hoogste zintuigen, benevens de sterkste strengen van het ruggemerg eindigen, in het middelste gedeelte, waarin meer de zenuwen van het vormende leven worden opgenomen, en het achterste gedeelte, waarin het ruggemerg eindigt en hetwelk bij voorkeur met de terugwerkingen van den wil, met onze eigene werking op de buitenwereld in verband schijnt te staan. Bij den mensch is vooral het voorste gedeelte het sterkst ontwikkeld, en uit zijne beschouwingen, waarvan wij slechts den algemeenen gang, geenszins de bijzonderheden hebben kunnen opgeven, komt ghoulant tot de gevolgtrekking, ‘dat de sterkere ontwikkeling der hersenen, in eene bepaalde rigting, ook noodzakelijk verbonden moet zijn met het met meer kracht op den

[p. 122]

voorgrond treden van enkele zielsvermogens.’ Dit eenmaal aangenomen zijnde, is de tweede gevolgtrekking niet verre te zoeken, ‘dat namelijk de mogelijkheid der schedelleer wetenschappelijk is bewezen,’ daar de ontwikkeling van den schedel die der hersenen naauwkeurig volgt. Nog van eene andere zijde zoude welligt de mogelijkheid eener wetenschappelijke schedelleer kunnen aangetoond worden, namelijk uit het verloop en het grooter of kleiner aantal hersenkronkels, daar men heeft opgemerkt, dat ook deze in een naauw verband staan met de intellectuële vermogens der verschillende dieren niet alleen, maar ook der verschillende menschelijke individu's. [Evenwel zoude de toepassing op den uitwendigen schedel hier voorzeker aan meerdere zwarigheden onderhevig zijn. Ref.] De nieuwere wijze van beoefening der schedelleer heeft ook tot het zoeken van de afmetingen der verschillende streken des schedels aanleiding gegeven, waarmede de Hoogleeraar verder zijne lezers [hoorders] bekend maakt. Hij eindigt dit gedeelte zijne verhandeling met de volgende woorden: ‘Doordien de schedelleer zich steeds meer en meer verwijderd heeft van de oude eenzijdige leer der werktuigen, doordien zij hare opmerkzaamheid niet alleen rigt op de eene of andere bijzonder sterk ontwikkelde streek van den schedel, maar den geheelen schedel beoordeelt in betrekking tot die bekwaamheden van den geest en die neigingen, welke het overwigt hebben, doordien zij derhalve niet alleen eene bovendrijvende neiging tot goed en kwaad, of een uitstekend talent in aanmerking neemt, maar alle zoodanige teekenen in hunne betrekkelijke sterkte en zwakheid met elkander vergelijkt, mag zij wel aanspraak maken, den rang eener onontbeerlijke hulpwetenschap voor de zielkunde te bekleeden en bij onderzoekingen over de menschelijke ziel te worden gehoord en in aanmerking genomen. De tijd is dan ook over het algemeen voorbij, waarin men het ondernam, de zielkunde zonder kennis der natuurkunde van den mensch te beoefenen, of liever aan de lucht vast te hangen, dezelve zonder hechte grondzuilen liet, en reeds van den aanvang de wetenschap met

[p. 123]

eene de beginsels aantastende dwaling bezwaarde, met de leer namelijk van eene volledige afscheiding tusschen het geestelijke beginsel in den mensch en de verschillende gesteldheid van zijn ligchaam.’ Nadat de Hoogleeraar nog kortelijk in het licht gesteld heeft, dat de kranioskopie slechts hulpwetenschap is, en dat zij alleen geen uitsluitsel omtrent den zielstoestand van den mensch geven kan, behandelt hij nog ten slotte de tegenwerpingen, welke men tegen dezelve heeft gemaakt, en lost deze op. Vooral die, waarbij men de schedelleer beschuldigt, eene materialistische wijze van beschouwing te weeg te brengen, wordt opzettelijk en het uitvoerigst overwogen en de ongegrondheid van deze beschuldiging aangetoond.

Uit onze, naar gelange van den omvang der verhandeling, vrij uitvoerige aankondiging zullen onze lezers, hopen wij, hebben kunnen opmaken, welk een rijkdom van zaken in dezelve bevat is, en zij zullen eenigzins den geest hebben leeren kennen, welke in dezelve doorstraalt. De geest van bedaard, ernstig wikkend en wegend onderzoek, welke den Hoogleeraar in zijne andere schriften kenmerkt, heerscht ook in deze verhandeling; trouwens choulant is de jaren voorbij, waarin men zich zoo ligt door de phanlasie een' blinddoek voor de oogen laat binden, en hij staat te hoog in de wetenschap aangeschreven, dan dat hij met zijne overtuiging en met de meening van het wetenschappelijk en onwetenschappelijk publiek in transactie behoeft te komen. De stijl is boeijend en de overgang tot de verschillende onderwerpen is geleidelijk en ongedwongen.

Wij mogen onze aankondiging niet eindigen, zonder aan den Vertaler allen lof te geven. Men bespeurt het doorgaans niet, dat men eene vertaling leest, en Ref., die vroeger het oorspronkelijke gelezen heeft, kan de verzekering afleggen, dat de zin getrouwelijk is teruggegeven. Daarenboven heeft de Vertaler verscheidene aanteekeningen van physiologischen aard er bijgevoegd, welke getuigen, dat hij zeer vertrouwd is met de nieuwere physiologie en dus ook van dien kant voor zijne taak zeer goed bere-

[p. 124]

kend was; deze aanteekeningen zijn vooral voor den wetenschappelijken lezer van belang. Een paar weluitgevoerde houtsneêfiguren verduidelijken de beschrijving der verschillende schedelafmetingen: zij worden in het oorspronkelijke niet aangetroffen. Wij eindigen deze onze aankondiging, met deze vertaling der verhandeling van choulant aan allen aan te bevelen, die op eene populaire en toch niet oppervlakkige wijze met het tegenwoordig standpunt der kranioskopie nader bekend wenschen te worden.