Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

De Aardappel-Epidemie in Nederland in den jare 1845. Door C.A. Bergsma, Hoogleeraar in de Landhuishoudkunde te Utrecht. Te Utrecht, bij J.G. van Terveen en Zoon. 1845. In gr. 8vo. 39 bl. f :-40.

[p. 90]

Volks-voorschriften om de Rotziekte der Aardappelen, gelijk die in 1845 geheerscht heeft, te behandelen en te genezen; alsmede Inlichtingen voor de kweeking van Aardappelen in den winter en aanwijzing van het nuttig gebruik der Aardperen of Topinambours; vrij vertaald en met Aanteekeningen voorzien; naar het Fransch van Ch. Morren, Hoogleeraar te Luik, enz. Te Groningen, bij C.M. van Bolhuis Hoitsema. 1845. In gr. 8vo. 35 bl. f :-30.
Aardappelen, Granen en Jenever. Een woord aan allen, die den (sic) ramp, welke ons treft, gevoelen. Te Amsterdam, bij Weyting en van der Haart. 1845. In gr. 8vo. 8 bl. f :-10.

De brochuren, welke wij hier bijeenvoegen, zijn van verschillenden aard. De algemeene belangstelling, die het onderwerp wekt, noopt ons, van allen een spoedig, als is het ook slechts beknopt, verslag te geven.

1. De Hoogleeraar bergsma beschouwt de in 1845 zoo algemeen in ons vaderland geheerscht hebbende ziekte der aardappelen als geheel met die overeenkomende, welke door martius beschreven is. Hij deelt wijdloopige uittreksels uit de verhandeling van dezen Schrijver mede, om dit gevoelen te staven. Doch niet slechts deze kankerachtige ziekte, ook de krul en roest zijn, volgens hem, van de bij ons waargenomene aardappelziekte niet verschillend; breedvoerige aanhalingen uit het werk van putsche moeten tot staving van deze meening verstrekken. Reeds in 1841 kwam deze ziekte sporadisch bij ons voor, en vóór vele jaren schijnt zij mede geheerscht te hebben, wanneer althans de aardappel-epidemie, die gleditsch vóór 80 jaren waarnam, gelijk hij met martius vooronderstelt, met de tegenwoordige overeenkomt. Wat de oorzaken der ziekte betreft, zoo verwerpt de Schrijver, naar ons oordeel te regt, als die gewone verklaringen uit weêr- en luchtgesteldheid, waarmede men zoo geneigd is zijne onkunde bij elke epidemische ziekte (zoo wel bij menschen en dieren als bij planten) te bewimpelen. Het komt hem waarschijnlijk voor, dat de ziekte aan de ontwikkeling eener schimmelplant, Frisisporium Solani, toegeschreven moet worden. Het bezit van goede, gezonde poters en het bestrooijen van den grond met kalk houdt de Schrijver voor

[p. 91]

het meest geschikte middel, om in 't vervolg de ziekte te voorkomen; hoezeer hij het voor zeker houdt, dat men er in een volgend jaar nog niet geheel van verschoond zal blijven.

2. De Hoogleeraar morren verschilt van den Heer bergsma in gevoelen omtrent den aard der ziekte, die hij van de roest en krul en de door martius beschrevene rotziekte onderscheidt; hij stemt daarentegen met hen overeen in de naaste oorzaak en waren aard der ziekte, welke in de ontwikkeling van een cryptogamisch gewas, Botrytis, gelegen is. Ook morren geeft den raad om het land te kalken, maar wil bij de kalk op 25 Nederl. ponden een ons blaauwe vitriool gevoegd hebben. Volgens sommigen zouden nieuw ingevoerde soorten meer of zelfs somtijds geheel van de ziekte bevrijd blijven. Daarom keurt hij het wenschelijk, dat nieuwe verscheidenheden van aardappelen uit ver verwijderde oorden worden aangevoerd. Hij geeft inlichtingen over de kweeking van aardappelen in den winter, die door james goodiffe, een' Ierschen landbouwer, reeds sedert twintig jaren met goed gevolg bewerkstelligd wordt.

3. De Schrijver van: Aardappelen, Granen en Jenever meent het wèl. Hij zegt wel geene nieuwe zaken, maar maakt daar ook geen aanspraak op. Wij houden het voor betamelijk en pligtmatig niet alleen, maar voor waarlijk nuttig, dat men, bij elk leed en kwaad, dat óf bijzondere personen óf geheele volken treft, de vraag doe: wat valt daaruit te leeren? Zoo kan het kwaad, volgens de wijze bedoelingen eener alles en voor allen wakende Voorzienigheid, ten goede keeren. Wij hebben in de aardappelcultuur te uitsluitend de hoofdbron van voeding des volks gezocht. Gelijksoortige wenken lazen wij onlangs met genoegen in N^o. 4 en 5 van den vierden jaargang der Bijdragen tot bevordering van de kennis en den bloei der Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen. Wij wenschen, dat de daar medegedeelde opmerkingen, die in veler handen komen, niet vlugtig ingezien, maar met oplettendheid gelezen worden. Er is toch zoo veel goeds ook in de tegenspoeden, en wij zijn verblind en bevooroordeeld genoeg, om het bijkans altijd voorbij te zien. Ééne opmerking slechts. Waar is de hongersnood, die men in September 1845 zoo kleinmoedig vreesde? Reeds zijn wij een nieuw jaar ingetreden, en nog openbaart zich geen spoor van zulk een hoogklimmend gebrek.