Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1846

De Bijbelsche Geschiedenis, naar de behoeften van dezen tijd, geschetst in Voorlezingen voor Beschaafden, door C.H. Kalkar. Uit het Hoogduitsch vertaald door Dr. L.S.P. Meyboom, Predikant te Stiens. IIde Deel. Te Groningen, bij J.B. Wolters. 1845. In gr. 8vo. 491 bl. f 4-65.

Reeds kondigden wij het eerste Deel van kalkar's belangwekkende Voorlezingen aan. Het tweede, dat thans voor ons ligt, behandelt het tijdvak van de Babylonische ballingschap tot aan de hemelvaart van christus in een vierëntwintigtal afdeelingen. De Schrijver begint met een terugblik te slaan op den reeds afgewandelden weg, en een overzigt van het tijdperk der vier laatste eeuwen vóór de komst van christus te geven, om overtuigend te doen zien, hoe aan de eene zijde de vatbaarheid voor, maar ook van den anderen kant het verlangen naar de komst des Verlossers in de Joodsche en Heidensche wereld tot den hoogsten trap was gestegen. Vervolgens bepaalt hij ons bij de laatste Profeten des O.V., bij de merkwaardige

[p. 69]

gebeurtenissen, die den herbouw van stad en tempel kenmerkten, en bij den burgerlijken en zedelijken toestand des volks na de herstelling. Waar vervolgens de boeken des O.T. zwijgen, tracht hij uit de ongewijde schrijvers, die over dat tijdperk handelen, eene aaneengeschakelde en levendige voorstelling te geven, waarbij echter op te merken valt, dat kalkar onder anderen van het tweede en derde boek der Maccabeën meer gebruik maakt, dan de bekende bezwaren tegen de geloofwaardigheid dier geschriften schijnen toe te laten, schoon hij overigens tot staving van hun gezag geene enkele bijdrage levert. Uitvoerig staat hij stil bij de gedragingen en wreedheden van herodes, en voegt daarbij, vóór hij tot de geschiedenis der nieuwe Bedeeling overgaat, nog een kort overzigt van de laatste lotgevallen des Israëlitischen staats tot op de verwoesting van Jeruzalem. ‘Terwijl wij zoo over de puinhoopen van het volksbestaan eener ongelukkige natie voortwandelen, door eene met roofdieren vervulde woestijn, was het Godsrijk reeds op aarde gesticht, en de boden des vredes hadden reeds menig harte gewonnen voor de vereeniging, op welke de magt van menschen niets vermag. De moederlijke armen der ware Godsdienst hadden reeds zoo menigen lijder en bezochten uit de dwalingen gedragen, en hem geplaatst onder de beschutting van den boom, die de geheele aarde overschaduwen zou. Tot de geschiedenis van het Godsrijk wenden wij ons nu, om onzen terneêrgeslagen geest door het gevoel der schoonste gaven van den H. Geest te verheffen. Zoo lief had God het diepgezonken geslacht der menschen, dat Hij deszelfs leven vernieuwde, door de mededeeling van zijn eeuwig, heilig leven!’ - Met deze woorden voert kalkar ons op den heiligen grond der Evangelische geschiedenis, en geeft ons in eene vrij geleidelijke orde een overzigt van hare voornaamste bijzonderheden, aanvangende met inleidende opmerkingen over den persoon, het doel en de Evangelische berigten van jezus, en van de geboorte des Doopers af doorloopende tot aan de hemelvaart toe. Het standpunt dier voorstelling is zeer geloovig, jezus wordt

[p. 70]

als Godmensch beschouwd, en al het wonderdadige, dat van Hem verhaald wordt, letterlijk aangenomen, zonder dat eene enkele bedenking gemaakt, veel minder nog voorgekomen of opgelost wordt. Tot verklaring der hoofdzaken is betrekkelijk slechts zeer weinig geleverd. Meestal doet kalkar weinig meer, dan op levendigen toon verhalen, wat de Evangeliën ook verhalen, terwijl hij dan onder of na die mededeelingen eenige losse opmerkingen maakt, waarvan sommige ongetwijfeld zeer schoon en belangrijk, enkelen zelfs nieuw en oorspronkelijk zijn. Wij kennen de behoeften der toehoorders niet, voor welke hij sprak. Indien zij met de bedenkingen der critiek in de laatste tien jaren niet bekend, of boven dezelve verheven waren, dan moge het hier geleverde voldoende zijn; anders zouden wij daarvoor vreezen, en in dit opzigt dezen arbeid slechts weinig boven dien van böckel stellen. Meestal kiest kalkar algemeene uitdrukkingen, en verbergt zich achter oratorische wendingen, waardoor de moeijelijkheden ontdoken worden. Om slechts enkele proeven uit de geschiedenis van jezus' kindschheid te noemen: Het veelbesprokene verschil tusschen de beide geslachtslijsten des Heeren wordt naauwelijks vermeld, en in 't geheel niet vereffend. Van de aankondiging der geboorte vinden wij geen letter meer, dan Luc. II:8-14 verhaald wordt, en weinig beter is het met simeon en anna. De ster der wijzen is ‘buitengewone teekenen aan den hemel.’ De bezwaren tegen den kindermoord, of uit het raadselachtige van herodes' gedrag, of uit het verschil tusschen mattheus en lucas in de opgave der woonplaats van jezus' ouders, schijnen voor kalkar niet te bestaan. Dik wijls wordt zijne geheele voorlezing slechts paraphrase der Evangeliën. En waar hij iets meer geeft, daar wordt de vereischte duidelijkheid maar al te dikwijls gemist. Men leze, hetgeen bl. 385 voorkomt aangaande de diepere beteekenis van jezus' lijden, en vrage zich af, of men in die duistere, onbepaalde, schijnbaar regtzinnig klinkende uitdrukkingen de Evangelische leer der verzoening zal herkennen: wij voor ons betwijfelen het ten sterkste. De Eerw. Vertaler

[p. 71]

heeft wèl gedaan, dat hij hier en daar de leemten van dit geschrift door eenige aanteekeningen heeft trachten te verhelpen; maar hoe vele annotatiën had hij kunnen schrijven, eer het boek geworden was, wat het naar de behoefte onzes tijds wezen moest! Wij blijven er bij, dat eene omwerking met een oog op het vaderlandsche publiek meer ware aan te raden geweest.

Onbekend toch aan onze beschaafde Christenen zouden wij het in geenen deele wenschen. Daartoe bevat het te grooten rijkdom van belangrijke gezigtspunten en herinneringen. Soms waren wij bij het lezen verbaasd, hoe zoo veel diepzinnigheid met zoo veel oppervlakkigheid zamen kon gaan. Heerlijk schoon is de beschrijving van Israëls karakter in zijne nieuwere geschiedenis, de voorstelling van de zedelijke gesteldheid der dagen, waarin christus optrad, en de vergelijking van esra met mozes, menschkundig de voorstelling van het gedrag en de handelwijze van pilatus, en - hoe kort ook - rijk aan aanleiding tot dieper nadenken is het medegedeelde aangaande jezus' leerwijze, de keuze der Discipelen, de Supra-naturalistische verklaring der bezetenheid, en de terugblik op het geheel van jezus' leven, na de beschrijving zijns doods. Jammer, dat ook het aesthetische der uitdrukking, dat wij hier vaak met welgevallen gadeslaan, niet altijd zuiver bewaard is. Zoo heet nathanaël ‘de eerste bloessem der Evangelische gemeenschap.’ De wonderen zijn ‘enkele daadzaken van een hooger leven, in den kring der eindigheid neêrgedaald,’ en wij zouden meer dergelijke phrasen kunnen noemen. Dat de Schrijver bij het Maccabeeuwsche tijdperk en de regering van herodes naar evenredigheid uitvoeriger stilstaat, dan bij vele der merkwaardigste gebeurtenissen uit jezus' leven, moet waarschijnlijk daaruit verklaard worden, dat hij de eersten als minder bekend vooronderstelde, schoon zeker de laatsten belangrijker waren en grondiger behandeling verdienden.

Kortom, naast vele andere geschriften over de geschiedenis des Bijbels kunnen de Voorlezingen van kalkar gerustelijk worden aanbevolen, om de bijdragen, die zij

[p. 72]

leveren tot kennis van het Symbolisch en Theocratisch karakter der gewijde verhalen, maar in plaats van, of boven anderen, die tot regt verstand van den inhoud des Bijbels ook in ons vaderland belangrijke mededeelingen bevatten, zouden wij ze niet gaarne aanprijzen willen. De Vertaler heeft zich, behoudens enkele Germanismen (zoo als reden van jezus, voor redevoeringen of redenen) vrij gelukkig van zijne taak gekweten, en verdient onzen dank. Moge het werk naar den wensch des Schrijvers bijdragen, om de overtuiging te versterken: ‘dat de Bijbel de geschiedenis van ééne heilige kerk bevat, wier hoeksteen christus is; dat het gebouw, hetwelk wij op het fundament der Profeten hebben zien optrekken, thans voleindigd is, door Hem, die de ware bouwmeester is; dat de beelden, die duistere toespelingen bevatten, nu duidelijke afbeeldingen zijn geworden van den grooten Koning, wiens staf en schepter met regtvaardigheid is versierd, en wiens uitgang van eeuwigheid is.’