Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1842

China en de Chinezen. Door J.F. Davis, Oppercommissaris van wijlen Zijne Gr. Britt. Majesteit in China. Naar de laatste uitgave, waarin de Geschiedenis van het Handelsverkeer met de Engelschen tot op dit oogenblik toe behandeld wordt. Uit het Engelsch vertaald, door Mr. C.J. Zweerts. III Deelen. Met Houtsneêplaten. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1841. In gr. 8vo. Te zamen XX en 1040 bl. f 11 - :

Indien eenig Europeaan geoordeeld kan worden bevoegd te zijn om over China en de Chinezen te schrijven, dan is het voorzeker de Auteur van dit werk. De Heer davis vergezelde reeds als jongeling, in het jaar 1816, het gezantschap van Lord amherst naar Peking, bleef daarna nog twintig jaren in China, alwaar door hem op het laatst de hooge betrekking van eersten gezagvoerder van Zijne Britsche Majesteit werd vervuld, en had overvloedig gelegenheid, om zich met de Chinesche taal en letterkunde bekend te maken. Behalve hetgeen dus de Schrijver met eigene oogen kon waarnemen, zijn door hem meer dan 80 werken

[p. 602]

over China, in onderscheidene talen, van het begin der 14de eeuw tot op onzen tijd in het licht verschenen, geraadpleegd of vergeleken. Bij werken van deze soort achten wij het niet genoegzaam, dezelve in het algemeen aan te prijzen, en van onze lezers te vergen, dat zij ons alleen op ons woord gelooven. Het is om deze reden, dat wij het noodig achten, het lezend publiek met den hoofdzakelijken inhoud van het werk eenigzins bekend te maken. Het geheele werk is verdeeld in XXII Hoofdstukken. Het Iste Hoofdstuk handelt over de vroegste gemeenschap der Chinezen met de Europeanen. China is weinig aan de Ouden bekend geweest. Van Kelzer marcus antoninus weet men het eerst met zekerheid, dat hij een gezantschap naar China gezonden heeft, omstreeks het jaar 161 van onze jaartelling. Nestoriaansche zendelingen voerden er, omstreeks het jaar 635, bij een klein gedeelte der bevolking, het Christendom in. Marco paolo bezocht China in het laatst der dertiende eeuw; de Portugezen vestigden er zich omtrent het midden der zestiende eeuw. Na onderscheidene vroegere Roomschkatholijke zendingen maakten er de Jezuiten grooten opgang; evenwel geraakte, ten gevolge van hunne twisten met andere monniken, de Roomsche Godsdienst in verval. De Nederlanders bezaten in de 17de eeuw een belangrijk etablissement op het eiland Formosa tegenover China, en dreven toen veel handel met dat rijk, maar werden, na eene geweldige worsteling, in het jaar 1662 van Formosa verdreven. De Russen hebben reeds sedert lang, over Siberië, gemeenschap gehouden met China, en hebben zelfs in de hoofdstad Peking eene kerk voor het personeel van hun gezantschap.

In Hoofdstuk II, III en IV wordt gehandeld over het handelsverkeer met Engeland. Reeds Koningin elizabeth had getracht zoodanig verkeer aan te knoopen. De vroegste vermelding evenwel van koophandel, door de Engelschen met de Chinezen gedreven, is van het jaar 1637. In den loop derzelfde eeuw gelukte het hun, zich te Canton te vestigen en aldaar sedert, tot op onzen tijd, met afwisselend geluk, handel te drijven. In het jaar 1834 was de Britsche koophandel met de Chinezen tot een' trap van hoogte en belangrijkheid gerezen, waarmede die van geene andere natie te vergelijken was; maar in het genoemde jaar werd door de Britsche regering het bestuur der Oostindische Compagnie te Canton afgeschaft en de handel vrijgesteld. De

[p. 603]

gevolgen van dezen nieuwen maatregel waren: gedurige twisten met de Chinesche regering, van tijd tot tijd opschorting van den koophandel en stremming van het verkeer, toeneming van den smokkelhandel, vooral van den ongeoorloofden invoer in China van Opium, geweldige maatregelen, door de Chinesche regering in het werk gesteld, om dien ongeoorloofden handel te beletten, o.a. het in beslag nemen van 20283 kisten met Opium, aan Engelschen toebehoorende, de verdrijving van de Engelschen uit Macao, afbreking van den handel met Engeland, en ten laatste de verklaring van den tot op dit oogenblik nog niet geëindigden oorlog met China. - Het Vde Hoofdstuk geeft eene aardrijkskundige schets van China; het VIde levert een overzigt der geschiedenis van China; het VIIde handelt over het Chineesch bestuur en de Chinesche wetgeving. Hoofdstuk VIII beschrijft het volkskarakter en de instellingen. In IX en X wordt gehandeld over manieren en gewoonten. In XI en XII worden de steden, en vooral Peking, Nanking en Canton, beschreven. In XIII, XIV en XV wordt gehandeld over de Godsdienstleer, de volgelingen van confucius, het Budhismus en de secte van taou. In Hoofdstuk XVI en XVII wordt gehandeld over de Taal en Letterkunde. Het XVIII handelt over kunsten en uitvindingen; het XIX over de wetenschappen; XX over Natuurlijke Historie en voortbrengselen van den grond; XXI over den landbouw en de statistiek, en XXII over den koophandel.

Wij hebben van den inhoud der vier eerste Hoofdstukken een eenigzins breedvoeriger verslag gegeven dan van de overige, om daardoor te doen blijken, dat het werk aan het op den titel beloofde, met betrekking tot de geschiedenis van het handelsverkeer, beantwoordt, en het te leeren kennen als zeer geschikt om in staat te stellen tot eene grondige beoordeeling van den thans zoo veel besproken oorlog tusschen Engeland en China, deszelfs oorzaken, vermoedelijken uitslag en gevolgen.

Over het geheel is deze beschrijving van China de volledigste en best geregelde, welke wij kennen; en ofschoon de Schrijver een Engelschman is, laat hij niet na, de dwaze en gedeeltelijk gewelddadige en onregtvaardige stappen, waardoor zijne landgenooten zich den tegenwoordigen oorlog berokkend hebben, af te keuren. Het werk is in eenen onderhoudenden toon en goeden stijl geschreven, en behoort onder de

[p. 604]

zoodanige, door welker vertaling aan ons lezend publiek eene wezenlijke dienst is gedaan. Om aan ons verslag eenige afwisseling bij te zetten, plaatsen wij hier de volgende anekdote: ‘Het bestuur van China geeft geene andere munt uit, dan de slechte Chen, die uit koper en zink bestaat, met misschien een weinig lood, en in waarde ver beneden het tiende gedeelte van een' Engelschen stuiver is. Aan den eenen kant ziet men den naam van den regerenden Keizer, met een paar woorden, die courante waarde beteekenen, terwijl op de keerzijde een Tartaarsch opschrift staat. Eenige jaren geleden was zulk een muntstukje door een of ander toeval in een weinig bezocht oord van het Vereenigde Koningrijk (Grootbrittanje) verloren. De vinder van hetzelve bragt het naar een' geleerden oudheidkundige, die, er eene wijdloopige Verhandeling over hebbende geschreven, in welke hij alle mogelijke gissingen voorstelde, behalve juist de eenige ware, er eene teekening van bijvoegde en het, met de opgave van het allooi er onder, in een muntboek van eenigen naam deed plaatsen.’

De vertaling is doorgaans goed uitgevallen. Evenwel vonden wij hier en daar nog al eenige drukfeilen en andere misstellingen, die door onnaauwkeurigheid of te grooten spoed in de correctie schijnen veroorzaakt te zijn. Zoo is onder anderen in de opgave van den inhoud het opschrift van het VIIde Hoofdstuk boven het VIde en omgekeerd dat van het VIde boven het VIIde Hoofdstuk geplaatst. In het werk zelf staat Hoofdstuk I voor IX. Op bladz. 161 van het Iste Deel komt voor: ‘de Hongmaatschappij had de onbeschaamdheid, dat deze nieuwe schuld in vijftien jaren zou afbetaald worden,’ in plaats van: ‘had de onbeschaamdheid om aan te bieden’ of ‘te bepalen, dat deze nieuwe schuld enz.’ Ook vonden wij Cina voor China, het jaargetal 1836 voor 1736, sekte voor sekse, allengs voor allooi en Chinezen voor Japannezen. De bijgevoegde houtsneêplaten zijn voldoende om vele beschrevene zaken meer aanschouwelijk te maken. Wij wenschen, dat onze aankondiging dienen moge, om de aandacht van onze landgenooten op dit werk te vestigen, en hetzelve alzoo ook onder ons te doen strekken tot naauwkeuriger kennis van een hoogst merkwaardig volk, met hetwelk ook Nederland sedert zoo langen tijd in veelvuldige en gewigtige betrekkingen stond.