Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Bezoek van het oude serail te Adrianopel.

- Onze eerste uitgang was naar het oude Serail gerigt, dat, in zijne vervallen pracht, eenzaam en verlaten tusschen zijn donker geboomte liggende, mij reeds lang door zijn geheimzinnig voorkomen had aangelokt. Over eene breede, bestrate esplanade kwamen wij aan de buitenpoort, vóór welke men ons twee ronde groote steenen toonde, waarop de hoofden der ter dood gebragten ten toon gesteld plagten te worden. Regts en links van dien ingang lagen, in eene soort van loods, oude kanonstukken op derzelver affuiten. Door deze poort traden wij op het eerste voorhof of binnenplein, hetwelk vrij groot en met kleine steenen geplaveid is, tusschen welke het gras welig opschiet. Alles rondom ons was hier doodstil; elke tred wekte eenen hollen

[p. 713]

weêrgalm uit de onbewoonde ruimten, en de trappen, die naar de gebouwen leidden, waren half ingestort. Eene op het plein staande fontein was met kleefkruid omwassen, en om de gebrokene waterpijpen speelden kleine hagedissen. Het kwam mij voor, alsof ik mij in een betooverd slot bevond, dat eensklaps door deszelfs bewoners verlaten was. In eenen put hing nog de emmer; wij trokken dien naar boven en dronken van het ijskoude water. Onder een poortgewelf stond een vergulde dames-draagstoel, die, met zijne dunne traliestaven, naar eene groote vogelkooi geleek. Het tweede binnenplein was met gebouwen omgeven, waarin de bedienden gewoond hadden, en voerde, door eene soort van kiosk, over het derde of laatste, naar den zetel der gelukzaligheid en de geheimen van den Harem.

Honderd jaren vroeger zou het doorgaan door deze poort de gang naar ons graf geweest zijn; thans vlogen slechts ter regter en linker zijde eenige roofvogels en wilde duiven op, die angstig fladderden, als wilden zij ons waarschuwen, niet verder door te dringen. Op dit binnenhof en voor de gebouwen heerschte dezelfde verlatenheid als op het eerste en tweede plein. Onze denkbeelden van Oostersche weelde en pracht eens Serails werden door hetgeen wij hier zagen vrij wat lager gestemd: overal oude houten gebouwen, met geschilderde versierselen zonder eenigen smaak overladen. Thans gingen wij verder, om het Salamik, of mannenhuis, als ook de Harems te bezigtigen. Het eerste bestaat voornamelijk uit een min of meer naar eenen toren gelijkend en vrij hoog opgetrokken gebouw, van welks bovenplat wij, na met gevaar van den nek te breken langs een' gebrekkelijken trap te zijn opgeklouterd, een overheerlijk gezigt op de stad en haren omtrek genoten. Inwendig is dit gebouw in drie verdiepingen verdeeld, van welke de ondersten drie en de bovenste twee kamers bevatten. Hier rusteden weleer de Sultans, en luisterden naar het geklater der waterfonteinen; hier overpeinsden zij, welken Vizier of Pacha zij met het zijden koord zouden begunstigen. In gindschen hoek lag de Groote Heer en maakte met zijn hand eene horizontale beweging, wanneer de Grootvizier hem de namen van gevangenen of verdachten, menigmaal ook misschien slechts van rijken met al te verlokkelijke bezittingen, voorlas; en die handbeweging schoot als een verdervende bliksemstraal over het land, verbreidde honderdvoudig lijden, en verwoestte

[p. 714]

het geluk van geheele familiën. In die voorvertrekken stonden de grooten des rijks en wierpen zich op hunne aangezigten voor den beheerscher der geloovigen, wanneer hij door hun midden naar het achter gelegen, allerkostbaarst versierde vertrek trad, waar de Kislar-Aga hem zegevierend de pas aangekomene blanke slavin vertoonde. Hoe veel tranen mag deze bodem niet ingezogen, hoe vele verwenschingen mogen deze wanden niet gehoord hebben! Meer, waarschijnlijk, dan de vloer kon dragen, die thans vermolmd en ingestort is. Van de wanden is het bekleedsel meerendeels afgevallen en overdekt de verhevenheden, waarop de prachtige zitkussens lagen. De fonteinen zijn opgedroogd en liggen vol stof. Het geheel is een bouwval. De Harem echter is in minder vervallen toestand dan de overige gebouwen. Aanvankelijk weigerde de opzigter, het kiosk der Sultanes voor ons open te sluiten, en kon daartoe slechts door eene groote fooi bewogen worden. Dit gebouw bestaat uit een regelmatig vierkant met twee deuren, tusschen welke eene soort van balkon uitspringt, uit welks vensters men den Harem naauwkeurig kon gadeslaan. Hier was de woning der gesnedenen, ten einde zij de ingangen naar de vertrekken hunner arme gevangenen steeds in het oog mogten hebben. Eerst traden wij in eene soort van voorzaal, fraai met marmer bevloerd en nog in tamelijk goeden staat; in het midden zag men de steeds onontbeerlijke kamerfontein. Deze zaal diende tot gemeenschappelijke verlustigingsplaats. Zij had in het rond verhevenheden, om tot divans gebruikt te worden, en een' wand van kunstig gesneden hout. De vensters bestaan voor een gedeelte uit gekleurd glas met groteske bloemen en zijn van dubbele traliën voorzien. Nog veel rijker en meer in den Oosterschen smaak zijn de binnenste kamers; de wanden zijn er met tegels belegd, welker bonte beschildering in levendige kleuren bloemen-guirlanden verbeeldt. Het wekte een zonderling gevoel, hier te wandelen, waar, behalve den Grooten Heer, geen mannelijk wezen geduld werd; zich neêr te strekken op de divans, welker kussens de Sultanes gedrukt hadden, en de kleine, nog goed in stand geblevene muurkasten te openen, waarin de Odalisken hare kleederen en kostbaarheden bewaarden. Ik weet niet waarom, maar alles, wat wij tot elkander zeiden, spraken wij al fluisterend, even als vreesden wij slapende wachters buiten de deur te zullen wekken. Ook hielden wij ons

[p. 715]

hier niet zeer lang op, want onze geleider scheen zijne volmagt te buiten gegaan te zijn, toen hij ons deze vertrekken toonde; gedurig dreef hij ons tot spoed aan, en keek telkens naar de poort van het plein, als vreesde hij eenen verrader te zien opdagen. Een der genen, die ons verzelden, de Dragoman of tolk van den Engelschen Consul, verklaarde ons eenige spreuken uit den Koran, die aan de wanden geschreven waren, en toonde ons de namen der zes Profeten, mahomed, osman, omar, ali, abubekr en hassan, die bijna in alle Turksche huizen hier of daar met groote letters te lezen zijn. Hier waren zij in het aardewerk der wanden ingebrand.

Wij verlieten den Harem. Ik plukte mij nog haastig eene wilde bloem, die in eene der kamers uit den vloer opgegroeid was, en legde dezelve ter gedachtenis in mijne brieventasch. Een groot hertebeest, dat zich op het binnenplein scheen te vervelen, verzelde ons onder sierlijke sprongen tot aan de poort der gelukzaligheid, waar het ons met trotsche houding verliet en naar de vertrekken terugkeerde. Wij wandelden nu naar de stad, die, ofschoon met naauwe en kromme straten, gelijk alle Turksche steden, ons toch iets zindelijker voorkwam dan het te voren bezochte Schumla.