Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Gedachten over het ter sprake zijnde sluiten van een Concordaat met den Pauselijken Stoel, of liever: Over het in werking brengen van het Concordaat, door onze Regering (in 1827) gesloten voor het voormalige Koningrijk der Nederlanden, in ons tegenswoordig [l. tegenwoordig] Koningrijk. Door Christophilus. Eene bijdrage tot de Zedig-vrijmoedige Bedenkingen tegen een in gerucht zijnd' Concordaat, tusschen Z.M. Willem II en den Pauselijken Stoel. Te Amsterdam, bij A.B. Saakes. 1841. In gr. 8vo. 39 bl. f : - 40.
De Pragmatieke Sanctie van het jaar 1438, en het Concordaat tusschen Leo X en Frans I, in 1516. Uittreksel uit Kerkelijke Geschiedschrijvers. Ter gelegenheid van een in gerucht zijnd' Concordaat tusschen Z.M. Willem II en den Pauselijken Stoel. Door een' Roomsch-Katholijk. Te Amsterdam, bij A.B. Saakes. 1841. In gr. 8vo. 64 bl. f : - 60.

Na alles, wat Referent, in dit Tijdschrift, over de zaak van het Concordaat en de daartoe betrekkelijke geschriften

[p. 673]

van den dag bij herhaling gezegd heeft, meent hij over de twee bovenstaande stukjes, vooral over het eerste, kort te mogen zijn.

Het eerste dan is van inhoud zoo als de titel, dat is, nog al omslagtig. Eerst op bl. 20 komt de Schrijver tot de eigenlijke zaak van het Concordaat, nadat hij vooraf uitgeweid heeft over de staatkundige en, vervolgens over de Roomsch-Hiërarchische Propaganda, alsmede over den vroegeren toestand der Roomschkatholieken in ons Vaderland. Bij dit laatste verdient intusschen wel aandacht de juiste opmerking, dat, zonder het ongelijk te willen ontkennen of vergoelijken, dat hun, ten tijde onzer oude Republiek, in sommige opzigten aangedaan werd, de wijze nogtans, waarop zij van staatswege behandeld werden, verre liberaler en voor henzelven voordeeliger was, dan die, welke de Protestanten in de meeste Roomsche Landen van dien tijd ondervonden, die aldaar meestal alle vrijheid van Godsdienst en van burgerlijke regten misten, en vele onregtvaardigheden en vervolgingen te verduren hadden. - Omtrent de veel besprokene zaak zelve bevat dit stukje eigenlijk niets nieuws, maar zet eenige tegen het sluiten van een Concordaat aangevoerde redenen nog wat meer uit elkander, en verdient dus, als nalezing op al het vorige, nog wel in aanmerking genomen te worden.

Van eenen anderen aard, maar tot hetzelfde einde dienende, is het tweede bovengemelde stukje. het is vooreerst hierom merkwaardig, dat het van een' Roomschkatholiek is, wiens gevoelen over het bewuste onderwerp men gaarne ook eens verneemt, daar de meeste, zoo niet alle de vorige, uit Protestantsche pennen schijnen gevloeid te zijn. Ten andere onderscheidt het zich hierin, dat het uit de Geschiedenis van vroegere eeuwen voorstelt, hoe een Concordaat met Rome, in een Roomschkatholiek Land zelf, door de hoogste Staatsmagten beoordeeld is; namelijk hoe de Pragmatieke Sanctie, dat is een Reglement, gegrond op de meening en uitspraak van vele kundige Regtsgeleerden, (Pragmatici genoemd) tot regeling van de belangen der Kerk in betrekking tot den Staat, in Frank-

[p. 674]

rijk, ten jare 1438, door Koning karel VII, op eene vergadering van Kerkelijke en wereldlijke personen, onder welke bijzonder de Afgevaardigden van het Concilie van Bazel, tot stand gebragt werd, en tot handhaving van de regten des Konings en der Gallicaansche Kerk ingerigt was; - maar ook hoe, in plaats van hetzelve, in 1516, een daarvoor veel nadeeliger Concordaat, tusschen leo X en frans I gesloten, door het Fransche Parlement, niet dan na veel tegenkanting, en eindelijk nog zeer noode, alleen op een doordrijvend Koninklijk bevel, en onder openlijk protest tegen inhoud en invoering, ter inschrijving aangenomen werd. - ‘Uit dit oude verhaal’ maakt de Schrijver, (bl. 54, 55) ‘als eene slotsom en eene les, voor alle tijden en plaatsen geldig,’ op, ‘dat het eene hoogst gevaarlijke zaak is, met Rome te concorderen, omdat Rome van valsche grondstellingen uitgaat, en niet dan heerschzuchtige en baatzuchtige bedoelingen heeft’; en daarenboven merkt hij aldaar op, dat, ‘volgens het oude Kerkregt, de Bisschop van Rome, buiten de hoogste noodzakelijkheid, geen onmiddellijke jurisdictie in Kerken en Bisdommen van andere Landen, waar het Kerkbestuur gevestigd is, kan uitoefenen.’ Op dien grond toont hij dan verder aan, dat het niet noodig is, de zaken van het Roomschkatholieke Kerkgenootschap in Nederland door een Concordaat met den Paus te regelen; maar dat zulks door Mannen, uit deszelfs eigen boezem genomen, zeer wel kan gevonden worden. Over dit een en ander, zoo wel als, bij gelegenheid, over den inhoud en vorm der Ultramontaansche Pauselijke Bullen, zegt hij zulke ware, fiksche en hartige woorden, dat een Protestant ze niet onbewimpelder en vrijmoediger zou kunnen zeggen. - Gaarne eindigt dus Referent zijn verslag met het slot van dit stukje over te nemen: ‘Intusschen zal wel bij elken waren Katholiek de overtuiging altijd vaststaan, dat, hoedanig ook de gang en de afloop der zaken eens zijn moge; hoe zeer ook het Hof van Rome er meer behagen in vinden moge, met gekroonde Hoofden Concordaten aan te gaan, dan wel de Bisschoppen en Kerkbesturen bij de

[p. 675]

geruste en vreedzame uitoefening der aloude en ware Kerkelijke regten te laten; hoe zeer ook die stroom van uitvindsels des menschelijken hoogmoeds, die, even als de Rijn, van de Alpen schijnt af te dalen, tegen de Evangeliewet en de Apostolische instellingen moge aandruischen, ... het echter eenmaal blijken en uitkomen zal:

Non vis, aut numerus; - tandem bona causa triumphat.

't Is niet 't geweld, 't is niet 't getal; -
't Is 't regt, dat zegevieren zal.’

En hierop zegt Referent, hoewel Protestant, zeer gaarne: Quod deus bene vertat! God zegene dit al!