Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

[p. 669]

Boekbeschouwing.

Gewijde Overwegingen voor Vereerders van Rede en Openbaring, door Dr. Joseph-Olivier Josset. Het Woord is vleesch geworden, en heeft in ons gewoond. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. In gr. 8vo. 148 bl. f 1-25.

De Schrijver verdeelt zijn werk in zes Hoofdstukken, onder de volgende namen: God; de Voorzienigheid; het toekomstige leven; Openbaring; de Bijbel; het Christendom. Deze stukken zijn zoo vele uitweidingen, veelal eene soort van dichterlijk proza, minder streng redeneerkundig dan op het gevoel werkende bespiegelingen. De drie eerste Overwegingen, zoo als de Schrijver dezelve noemt, moeten, naar zijne bedoeling, geheel wijsgeerig zijn. Het aanwezen van God, als den Schepper van alles, wat bestaat, Gods Voorzienigheid en des menschen onsterfelijkheid worden op de gewone wijze aangetoond. De vierde Overweging is een overgang van de eigenlijk uitsluitend wijsgeerige behandeling tot de erkentenis en het onderzoek van eene meer onmiddellijke Openbaring, een onderzoek a priori tevens van het gebruik, hetwelk de menschelijke Rede van zoodanig eene Openbaring moet maken. De beide laatste, Overwegingen behelzen eene voorstelling van den Bijbel en het Christendom als die Goddelijke Openbaring, welke aan de wenschen en verwachtingen der Rede en aan de behoeften van den mensch als redelijk wezen beantwoordt.

Iedere poging, om hun, die lust hebben aan de kennis van de hier behandelde onderwerpen, eenen leiddraad aan te bieden, verdient voorzeker met belangstelling ontvangen te worden; en gaarne geven wij den Schrijver den lof, dat vele gedeelten van zijn werk, door het onderhoudende van den stijl, geschikt zijn, om zelfs zoodanige lezers, die

[p. 670]

anders minder geneigd zijn om zich met afgetrokkene beschouwingen bezig te houden, hunne aandacht aan zijne overwegingen te doen verleenen. Maar juist daarom zouden wij sommige onbewezene stellingen hier liever niet hebben aangetroffen, zoo als b.v. dat het aantal kometen, die zich aan onze aarde hebben vertoond, en die dus tot ons zonnestelsel behooren, zonder vrees voor overdrijving, wel op honderdduizend kan geschat worden, en dat de aërolithen en zoogenoemde vallende sterren, die toch slechts voortbrengselen van onzen dampkring zijn, in denzelfden rang geplaatst worden met de vaste hemelligchamen. Op eene andere plaats hinderde ons de vermenging der verborgenheden van het Christendom met de vruchten van het onderzoek des menschelijken verstands. B.v. in eene voorstelling, die niets dan Natuurlijke Godsdienst bevatten moet, vinden wij, dat de Godheid den Zoon vóór den dageraad der wereld uit haren moederlijken schoot heeft gebaard. Op andere plaatsen vinden wij wel eens valsch vernuft, zoo als de vergelijking van de maat, welke de Godheid scheurde, om zijnen zegen uit dezelve te doen stroomen over de aarde, bij het scheuren van de gordijn voor het Allerheiligste. - Wat de volgende redenering, welke wij ook wederom aantreffen in dat gedeelte van het werk, hetwelk, naar des Schrijvers plan, zuiver wijsgeerig moet zijn, beteekent, betuigen wij niet te begrijpen: ‘Gij (God namelijk) zijt trouwens niet Rede alleen. Wij zeggen niet vermetel:’) ‘God is het Woord;’ ‘maar wij roemen ons geluk, dat de Rede niet vreemd is aan uw Wezen, en juichen:’ ‘In den beginne was het Woord, en het Woord was bij God, en het Woord was God!’

Ofschoon gewoonlijk de persoon van den Schrijver geen invloed behoort te hebben op de waarde, welke aan zijn werk moet worden toegekend, zoo zijn nogtans de onderhavige Overwegingen van dien aard, dat, wanneer wij aannemen, dat de Schrijver een kweekeling is van zulk eene school, in welke de wijsbegeerte door de Godgeleerden op eene onverantwoordelijke wijze wordt verwaarloosd,

[p. 671]

zoodat de Schrijver verwacht, dat zij hem en zijn geschrijf zullen verketteren en verdoemen, het hem, naar ons oordeel, tot eer verstrekt, dat hij betuigt, in het oog van dezen liever een ketter dan een geloofsgenoot te willen zijn; en dan prijzen wij, zonder ons in alles met het door hem voorgestelde te vereenigen, den liberalen geest, welke in zijne Overwegingen heerscht, waarvan wij, tot eene proeve ook van den stijl, onze lezers willen laten oordeelen, door het volgende hier in te voegen: ‘Hier ontdekt mijn zoekend oog, op een' verheven troon, een' Gezalfde, wiens eerwaardig hoofd eene driedubbele kroon draagt. Duizenden buigen voor hem hunne knieën. Ik zie Koningen onder dezelve, beroemde geleerden en tallooze menschen van uitstekende deugd en verdiensten; zij geven hem kinderlijk den heiligen naam van Vader, en de Grooten der aarde kussen met eerbied de plaats, die zijn voet heeft betreden. Rondom hem, in prachtige gewaden gedost, schitterend van goud en edelgesteenten, zitten kleinere Vorsten, die echter al hunne magt en grootheid van den eersten ontleenen. - Hoort! Daar verheft de knielende menigte eenparig hare stem tot den Heilige met de drievoudige kroon en tot zijne Vorsten, en zij roepen allen te zamen:’ ‘Heil u, gij Vorsten, met hemelsche magt omkleed! want niemand dan gij kent de Goddelijke Openbaring, en gij zijt alleen in staat dezelve te lezen.’ ‘Zoo hebben dan toch ook deze gelukkige vereerders der Priesteren de zekere overtuiging, dat er hoogere Openbaringen des Hemels bestaan! Hoe mogen zij wel tot die overtuiging gekomen zijn? Welke bode des Hemels heeft hun die verzekering gebragt, en hoe mag hij zijne Goddelijke zending met onmiskenbaar gezag hebben gestaafd? Van waar, gij benijdenswaardige Geloovigen! hebt gij die kennis? - Ach, zij is geput uit het boek, dat niemand kan lezen dan alleen de Gezalfden, en het gezag dier Gezalfden is weder alleen gegrond op het onleesbare boek! Wie wie zal mij zeggen, of ik deze schitterende gezagvoerders al of niet heb te gelooven? Kan dat niemand dan zij-zelven? Kan dat niets dan het boek, dat zij-

[p. 672]

zelven bewaren, en welks verklaring uitsluitend aan hen is toevertrouwd?...’

Moge het aan onbekendheid met de vorderingen, welke de beoefening der wijsbegeerte op den vaderlandschen grond gemaakt heeft, toe te schrijven zijn, dat de Schrijver meent, dat deze plant onder ons tot heden toe nog zoo regt geen aard schijnt te kunnen vatten, dan wenschen wij, dat hij trachte, zonder partijdige vooringenomenheid met het buitenlandsche, zich meer gemeenzaam te maken met het veelvuldige goede, hetwelk door de zoodanigen onder onze landgenooten, aan wie men hunnen eervollen rang onder de wijsgeeren niet ontzeggen kan, tot regte beoordeeling en waardering van het Christendom, is bijgedragen.