Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Het jeugdige leven van Sir Walter Scott, (1771-1792) door hemzelven beschreven en verrijkt met ophelderingen van des Schrijvers Schoonzoon, J.G. Lockhart. Uit het Engelsch vertaald. Te Utrecht, bij L.E. Bosch en Zoon. 1841. In gr. 8vo. 295 bl. f 2-90.

De lezers van dit tijdschrift hebben door verscheidene proeven, vroeger in het Mengelwerk medegedeeld, reeds eenigzins kennis gemaakt met het boek, dat lockhart over zijnen schoonvader, den beroemden Sir walter scott, heeft geschreven. Het had Rec. vroeger wel eens verwonderd, dat niet deze of gene zich opgewekt gevoelde, om dat werk, niet in zijn geheel in onze taal over te brengen, maar zoodanig te bearbeiden, dat er een voor ons publiek belangrijk leven van den grooten en voortreffelijken man uit ontstond. Het geheele werk toch, gelijk het door lockhart is geschreven, is en te uitvoerig en behelst te veel, wat onzen lezers geen genoegzaam belang kan inboezemen, dan dat de

[p. 653]

overbrenging in zijn geheel raadzaam zoude zijn. Vertaler en Uitgevers van het boek, dat Rec. thans moet aankondigen, hebben er ook zoo over gedacht, en zich daarom bepaald tot een gedeelte, en wel tot het jeugdige leven van walter scott. Rec. kan zich evenwel volstrekt niet vereenigen met hunne wijze van beschouwen, wanneer hij in het voorberigt leest: ‘Uit het geheele werk al datgene weg te laten, hetwelk voor den Nederduitschen lezer van minder belang gerekend kan worden, zou een schoon ontwerp geweest zijn, maar mogelijk aan velen, die met regt op iets volledigs gesteld zijn, niet doelmatig zijn voorgekomen.’ Dat laatste gelooft Rec. niet. Diegenen, voor wie zulk eene omwerking geschiedde, zouden zich gaarne het gemis van het overtollige hebben getroost; en dezelfde aanmerking, die op het geheele werk is te maken, geldt ook van ieder deel, ook van datgene, wat hier geleverd wordt. Er is overal veel wat den Nederduitschen lezer geen belang kan inboezemen. Wat heeft hij, bijvoorbeeld, aan die lange en uitvoerige genealogische aanmerkingen omtrent de voorouders van walter scott, die wij en in het stuk van dezen zelven en in de aanteekeningen van zijnen schoonzoon aantreffen? Bij veel belangrijks, wat de eerste opleiding van den grooten Schrijver en Dichter betreft, ontvangt men hier thans ook veel, wat onbeduidend is, of liever, wat buiten Engeland volstrekt geen belang heeft. Wie daarin nu de volledigheid zoekt, dat men hem van het een of ander werk geen tittel of jota kwijtscheldt, hoeveel er ook in moge gevonden worden, dat hem onverschillig is, die ziet zijnen wensch hier, voor zoo veel het jeugdige leven van walter scott aangaat, volkomen bevredigd. Maar de lezers, die het boek zouden willen opvatten, om het beeld van den buitengewonen man levendig en in zijn geheel zich te zien voorgesteld, die zullen zich deerlijk bedrogen vinden. Daar waar hij in het werkelijke leven treedt, waar zijne loopbaan eigenlijk begint, waar hij een belangrijk persoon wordt, daar houdt dit boek op. Wat het ons nu mededeelt, is enkel belangrijk in verband met het vervolg, waar men zien zou, welke vruchten de opvoeding, die hij genoten had, droeg; hoe zij invloed had op de rigting van zijnen geest, op zijne wijze van werken, op zijne geschriften zelve. En van dat alles hoort men niets! Men blijft aan den ingang van zijn leven staan, en daar, waar walter scott eigenlijk belang-

[p. 654]

rijk zou worden, daar eindigt de Vertaler, en ons publiek moet zich met het minstgewigtige uit lockhart's werk tevreden stellen, terwijl men hem het eigenlijke interessante onthoudt, opdat men NB. door verkorting niet iets onvolledigs zoude leveren.

Rec. kan dus niet anders, dan zich over de keuze van den Vertaler en de Uitgevers verwonderen, en het betreuren, dat zij niet een' geheel anderen weg zijn ingeslagen. Hij zal overigens niet ontkennen, dat de geschiedenis van scott's jeugdig leven veel merkwaardigs bezit, als men daarmede vergelijkt, wat de man later geworden is; en zijne eigene beschouwingen en bedenkingen omtrent zijne opvoeding en de wijze, waarop hij van de gelegenheid tot het ontvangen van onderrigt gebruik maakte, zijn zeer opmerkelijk en belangrijk.

Doch, zoo Rec. zich niet vereenigen kan met de keuze, die uit lockhart's boek is gedaan, hij heeft zich geërgerd over de wijze, waarop het gekozene is vertaald. Bijna op iedere bladzijde stuit men op de lompste en bespottelijkste fouten, en heeft gelegenheid, om zich te overtuigen, dat de Vertaler voor zijn taak volstrekt niet berekend was. De man heeft misschien op school wat Engelsch geleerd, maar hij verstaat de taal niet half. Dikwijls is zijn geschrijf onverstaanbaar, en zegt hij juist het tegendeel van datgene, wat in het oorspronkelijke moet gestaan hebben. Gelukkig de lezer, die slechts iets van de Engelsche taal weet, en daardoor in staat is, om te begrijpen, wat de oorspronkelijke Schrijver heeft bedoeld! Wij willen onze lezers door eenige staaltjes eens laten oordeelen, hoe veel de Vertaler van Engelsche taal en literatuur weet. Het is waarlijk opmerkelijk, dat iemand, die van beiden niet meer kent, zich waagt om hoeken te vertalen. Op bl. 221 lezen wij: ‘welke lofspraak hij met sommige stopwoorden van Tom Pijp bevestigde.’ In de noot vinden wij de oorspronkelijke woorden, met de snuggere aanmerking, dat Tom Pipes waarschijnlijk een term is, om een zeebonk in het algemeen aan te duiden. Zeker, het is den man niet kwalijk te nemen, dat hij niet weet, dat Tom Pipes een der hoofdpersonen is uit smollett's Peregrine Pickle. De naam van smollett was hem misschien wel onbekend; hij zou ons anders (bl. 139) niet verteld hebben, dat Roderick Random de held is van eenen welbekenden roman van fielding!! - Wij willen het

[p. 655]

stroeve en stijve van de vertaling nu maar niet eens gedenken, hetwelk toont, dat de Vertaler het Hollandsch niet veel beter magtig is dan het Engelsch, en ons enkel bepalen bij het geven van eenige fraaije staaltjes van onkunde in de taal. Van minder belang is het, dat hij het vest of kamizool van eenen officier in eenen borstrok verandert (bl. 23) en auld langsyne door oudheidkunde vertaalt, (bl. 34). Erger is het, als hij (bl. 44) van eenen man, die handen uit de mouw kan steken, een krijgsman maakt, omdat het woord arms in het Engelsch zoo wel wapenen als armen beteekent, of de klasse van eene Latijnsche school (bl. 47) eene militaire klasse noemt, omdat er ongelukkig het woord mess staat, of het scheepsjournaal (logbook) een staalboek noemt. Erger nog, als hij (bl. 113) Melrose eene steile rots noemt met een dooden romp, omdat hij with lichens grey niet heeft verstaan, en, in plaats van te begrijpen, dat lichen eene soort van klimop is, daarvoor het zeldzame woord lich, een lijk, heeft opgezocht. Gelukkig plaatst de Vertaler meest altijd het Engelsche woord tusschen twee haakjes in den tekst, en geeft ons daardoor gelegenheid, te begrijpen, wat er had moeten staan, zoo zal (bl. 136) dawplucking wel niet haarkloverij beduiden, maar geplukt te worden als een vogel. Doch risum teneatis amici, als gij (bl. 142) de snuggere noot leest over het woord scapegrace, galgebrok, zoo als wij zouden zeggen; het is den Vertaler, gelijk hij zegt, niet regt duidelijk; welligt: door genade vrijgelaten, van to escape en grace!!! Een set of colours vertaalt hij op de volgende bladzijde door een stel kleuren, zonder te begrijpen dat er van vaandels wordt gesproken; fanciful, (bl. 149) van eene levendige verbeelding, door begrijpelijk; van coal-axe, den pook, maakt hij (bl. 152) eene soort van bijl. The limp would do well enough to represent the hump (bl. 167) heet: de manke zou wel genoeg den lamme kunnen voorstellen; alsof hump een lamme en niet een bogchel ware. En zoo zouden wij kunnen voortgaan. Maar genoeg, om te doen gevoelen, dat de man beter deed met nog wat Engelsch te leeren, voordat hij boeken ging vertalen.