Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

De Orde der Advocaten, derzelver oorsprong, geschiedenis, aanzien en verval, mitsgaders eenige denkbeelden omtrent de middelen tot herstel van den alouden luister. Door Mr. T. van der Feen, Advocaat en Commissaris der Stads-Bank van Leening te Amsterdam. 's Gravenhage en Amsterdam, bij de Gebr. van Cleef. 1841. In gr. 8vo. 95 bl. f 1-10.
De invloed van het Christendom op het Regt, zijnde eene Proeve tot onderzoek en beantwoording der vraag: of en in hoe verre de Christelijke Godsdienst derzelver invloed heeft uitgeoefend op het Regt, en meer bijzonder op de Burgerlijke Wetgeving. Door en bij dezelfden als boven. 1841. In gr. 8vo. 149 bl. f 1-80.

Van de beide hier aangekondigde werkjes van den Heer Mr. t. van der feen handelt het eerste over de Orde der Advocaten. De geschiedenis dier Orde is er met veel belezenheid in ontwikkeld, en overtuigend wordt er aange-

[p. 648]

toond, dat de laatste verordeningen, op dat punt in ons land gemaakt, eene miskenning van de waardigheid der Orde in zich sluiten, zoodat zelfs de Fransche wetgeving, op dit onderwerp door napoleon ingevoerd, nog te verkiezen was boven hetgeen tegenwoordig in ons Rijk ten regel strekt. De middelen, tot herstel van den luister der Orde voorgedragen, zijn meerendeels doelmatig; maar gaarne hadden wij aan het slot (bl. 94 en 95) de aanhaling uit perachon gemist: de daarop volgende uit d'aguesseau had het waarlijk wel kunnen afdoen. Ook de lofrede op den invloed der quarré-pruiken (bl. 14) kan ons geenszins behagen. Bij den meer kinderlijk gestemden geest van ons voorgeslacht maakten alle uiterlijke teekenen van rang eenen dieperen indruk; maar, welke kostumen deze en gene tegenwoordig dragen mogen, het doet geene uitwerking meer. Men let niet meer op tabbaard of hoofdtooisel, maar beoordeelt den persoon naar zijne woorden en daden.

Althans niet mindere letterkennis, dan in het opstel over de Advocaten, blinkt er uit in des Schrijvers ander opstel: de invloed van het Christendom op het Regt. Maar het spijt ons te moeten verklaren, dat de Auteur vooreerst regts- en zedepligten niet behoorlijk onderscheiden heeft, en ten tweede, dat hij geheel in de lucht heeft geschermd, en, het eigenlijke punt van verschil voorbijziende, niets heeft bewezen van hetgeen door hem te bewijzen was.

Hij verwart vooreerst regts- en zedepligten. Geheel de wetgeving van het Christendom is zulks alleen in een' zedelijken zin, en van gemoedelijk verbindende kracht voor de belijders. Dat dit b.v. waar is betrekkelijk de geboden tot viering van het nachtmaal en tot het bedienen van den doop, lijdt wel geenen twijfel. Maar zelfs de geboden, om God lief te hebben boven alles en de naasten als zichzelven; om ook vijanden wèl te doen; geenen scheidbrief aan zijne huisvrouw te zenden, dan ter zake van overspel; slaven menschlievend te behandelen, enz. kunnen nooit anders dan als zedelijke voorschriften worden beschouwd. Mozes was ook burgerlijk wetgever, omdat hij, den Israëlitischen Staat inrigtende, burgerlijke straffen en schadevergoedingen verordende; maar jezus en zijne Apostelen kenden geene andere straffen en belooningen aan de veronachtzaming of de opvolging hunner algemeene bevelen toe, dan die óf in dit leven uit den aard der zaak voortvloeiden, óf die in een vol-

[p. 649]

gend leven zouden worden toegepast. Al de schriftuurplaatsen, door den Schrijver aangehaald, om christus en zijne uitgezondenen tot wetgevers in een' anderen dan louter godsdienstig-zedelijken zin te maken, bewijzen derhalve niets.

Maar, zegt hij, die lessen van Godsdienst en zedelijkheid moesten toch invloed uitoefenen op de stemming van elk, die geheel of ten deele de waarheid daarvan gevoelde of erkende, en daardoor ook eindelijk op de wetgeving. Het is zoo; doch dan is die invloed niet regtstreeksch, maar zijdelingsch. En dit is juist het punt in geschil. Mr. van der feen wil den beroemden meijer tegenspreken, als hij den regtstreekschen invloed des Christendoms op de regtsinstellingen, door hem behandeld, ontkent, maar den zijdelingschen invloed wel degelijk aanneemt. Mr. van der feen verwondert zich, dat Prof. borger eveneens beweerd heeft, dat christus met opzet het grondgebied der burgerlijke wetgeving vermijdde. Zoo ras nu van der feen van den Joodschen Regtsgeleerde en den Christen-Godgeleerde verschilde, rustte immers op hem de taak, te bewijzen, dat het Christendom niet slechts zijdelings, maar regtstreeks op de wetgeving gewerkt heeft, en wel op den voortgang der regterlijke instellingen; en ten tweede, dat christus geenszins het grondgebied der burgerlijke wetgeving heeft vermeden. Maar Mr. van der feen bewijst noch het eene noch het andere. Den éénigen regtstreekschen invloed van het Christendom zou men moeten vinden in de verordeningen van sommige Christenkeizers nopens geestelijken, kloosters, weren van ketters enz., en zoo naderhand in de wetten op ketterij enz. Doch vooreerst zal de Heer van der feen met ons ontkennen, dat dit een regtstreeksche invloed van het Christendom is; het is regtstreeksche invloed van domheid en dweepzucht. Zoo ras men het Christendom regtstreeks op de wetgeving wil laten werken, miskent men deszelfs doel en strekking, ja men wordt juist daardoor onchristelijk. Ten tweede is die invloed ook niet op den voortgang of liever vooruitgang (le progrès) van de regterlijke instellingen werkzaam geweest. Het was achteruitgang. En wat nu de vraag betreft, of christus als burgerlijk wetgever heeft willen optreden: voor het menschdom over het geheel genomen, en daarover wordt hier alleen gesproken, zeker neen. Als Messias heeft Hij welligt alleen eenige verordeningen in den Israëlitischen Staat willen in-

[p. 650]

voeren, die niet in werking zijn gebragt, omdat de Hooge Raad zijne waardigheid niet erkennen wilde. Men zie matth. V:22: Wie ten onregte op zijnen broeder toornig is, die is strafbaar voor het Gerigt; en wie tot zijnen broeder zegt: gij slechthoofd! die is strafbaar voor den Grooten Raad. Maar vooreerst is dit meer eene uitspraak, hoe het naar den eisch der zedelijkheid behoorde te zijn, dan een eigenlijk gebod, en ten tweede is dit in geen geval eene wet voor de Christenen in het algemeen.

De correctie, vooral van de Latijnsche plaatsen, had wel naauwkeuriger mogen zijn.