Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

[p. 644]

Geschiedkundige Beschrijving der oudere en nieuwere thans bestaande Ridderorden, zoo in als buiten Europa; bevattende derzelver oorsprong, benaming, spreuken, ordelinten, enz. Door G.L. de Rochemont en J. Bischoff. I-Vde Aflevering. Met Afbeeldingen. Te Amsterdam, bij J. da Cunha en C^o. Per Aflevering f 1-40.

In onze aankondiging van het Prospectus en Proefblad van dit werk (zie N^o. VI. bl. 259) hebben wij reeds het uitgebreide nut van de kennis der Ridderorden met een enkel woord opgegeven, en tevens de wijze aangetoond, waarop een en ander, dat tot die kennis grondig leiden kan, hier wordt voorgedragen. Hoe welkom ook de korte beschrijving der Ridderorden in het Geschied- en Letterkundig Mengelwerk van onzen scheltema was, derzelver opgave en beschrijving liet nog veel te wenschen over, en zeer verdienstelijk is dus de uitgave van een werk als het onderhavige, dat niet alleen in volledigheid en naauwkeurigheid der beschrijving verre boven andere uitmunt, maar te gelijk van sierlijke afbeeldingen vergezeld gaat, wier waarde vermeerderd wordt door de voorstelling der Orden in hare bestaande kleuren. De Schrijvers hebben dus hunne zorg aan den dag gelegd, om zoo wel het een als het ander waarde en een' goeden uiterlijken vorm bij te zetten.

Ten einde onze Lezers met deze Afleveringen eenigzins meer bekend te maken, zullen wij eene korte inhoudsopgave derzelve hier laten volgen; men zal dan over de waarheid van onze gezegden des te beter kunnen oordeelen.

De Schrijvers, met het Groothertogdom Baden aanvangende, stellen zich voor, de volgorde der Staten naar de letter te nemen, even zoo als zulks bij scheltema t.a.p. voorkomt. De eerste Orde, welke het Badensche Huis verkreeg, was de Orde der Trouw (Orden der Treue); verder de Militaire Karel Frederiks-Orde van Verdienste, en eindelijk de Orde van den Zähringschen Leeuw. Vele bijzonderheden, naauwkeurig hier opgegeven, kunnen niet anders dan den bezitters dier Orden aangenaam zijn, en door meerdere kennis van oorsprong of instelling zullen verschillende ordeen eereteekenen, in het oog van minkundigen, in belangrijkheid toenemen. Achter de beschrijving der Ridderorden,

[p. 645]

aan het Badensche Huis verbonden, treffen wij nog eene opgave aan der ingestelde Medailles en onderscheidingsteekenen voor Verdiensten, waarvan de kennis niet alleen bij die der Ridderorden behoort, maar van welke medailles en eereteekenen het niet onbelangrijk zoude zijn geweest ook eene afbeelding te geven. Het achterblijven hiervan zal te zoeken zijn in de meerdere kostbaarheid, die daardoor welligt het werk zoude verkregen hebben; de beschrijving echter teekent dezelve zeer correct, zoo het ons voorkomt, af.

Onder de daarop volgende afdeeling, België, treffen wij de eerste en eenigste Ridderorde van dat Land aan; met name de Leopolds-Orde; en daar de instelling in onzen tijd (ongelukkiger gedachtenis!) heeft plaats gehad, hebben de Schrijvers met de eenvoudige opgave der Statuten, bij de instelling gemaakt, deze afdeeling doen afloopen. Van de groote halsketen, door de Grootkruisen bij plegtige gelegenheden gedragen, vindt men hier de afteekening: Onder de onderscheidingsteekenen wordt het Belgische IJzeren Kruis vermeld.

Beijeren, hierop volgende, rijk aan dergelijke instellingen, bezit de Orde van St. Hubertus, die van St. George of St. Joris; de Militaire Maximiliaan-Jozefs-Orde, de Orde van de Beijersche Kroon voor burgerlijke verdiensten, die van den Paltzischen Leeuw, van St. Michaël; de Lodewijks-Orde, de Orde van St. Elizabeth (vrouwelijke), van St. Anna te Munchen (vrouwelijke), van Theresia (vrouwelijke). Ofschoon wij van al deze Orden geene afbeeldingen aantreffen, worden deze echter door hoogstnaauwkeurige beschrijvingen vervangen. Ten aanzien van de St. Hubertus-Orde moeten wij de Schrijvers op eenige onnaauwkeurigheid en onvolledigheid opmerkzaam maken, en wel, wat het eerste betreft, op het jaar van derzelver instelling. Ziehier wat de Schrijvers opgeven: ‘Toen rainald IV, Hertog van Gulik en Geldern, in den jare 1423 zonder nakomelingschap stierf, volgde de kleinzoon zijner zuster, arnold van egmond, in Geldern, en zijns vaders broeders kleinzoon, adolf II, Hertog van Berg, in Gulik hem op. Arnold, met zijn aandeel niet tevreden, trachtte ook Gulik door de wapenen te nemen; hij sloot echter, kort na den begonnen strijd, een' tienjarigen wapenstilstand en een verdrag met adolf. Toen echter adolf in 1437 zonder erfgenamen stierf, en door zijn' neef gerard V in Gulik opgevolgd was, kwam

[p. 646]

arnold op nieuw met zijne daarop vermeende aanspraak te voorschijn; nu trachtte hij dezelve door kracht van wapenen te doen gelden, en rukte met zijn leger, in 1414, het Guliksche binnen. Gerard, met het gevoel voor eene geregte zaak te strijden, trok hem te gemoet, en weldra, op St. Hubertsdag, versloeg hij hem geheel bij Ravensberg in Westphalen.’ Hier schijnt een anachronismus plaats te hebben. Uit den geheelen loop der Geschiedenis blijkt, dat deze nederlaag niet in 1414, zoo als de Schrijvers opgeven, is geschied, en derhalve de St. Hubertus-Orde, die tot een aandenken aan deze merkwaardige overwinning werd ingesteld, ook niet van dat jaar dagteekent; waaromtrent wij voor den Lezer hier mededeelen, dat scheltema, t.a.p., de instelling, en dus ook de behaalde zege van gerard, in 1444 opgeeft, terwijl een ander Schrijver die nog een jaar later stelt. De Schrijvers hadden tevens, ten andere, eene onvolledigheid kunnen aanvullen, hetwelk de belangrijkheid der mededeelingen betrekkelijk die Orde zoude verhoogd hebben, wanneer zij, volgens schoonebeek, Historie van alle Ridderlijke Ordes enz., er hadden bijgevoegd, dat onder de inlanders van oud-adellijken geslachte als buitenlandsche Edelen het eerst geteld werden die van nassouw, merode, pallant, teklenburg, plettenburg, sombref en dergelijken.

Van Frankenland vinden hij hier de doorluchtige ridderlijke, wereldlijke en kanonieke Orde van St. Jochem, waarachter, onder de eereteekenen, de gouden en zilveren Medailles voor burgerlijke verdiensten, door maximiliaan jozef ingesteld, vermeld zijn. Het bevreemdde Rec., dat men, bij de beschrijving van deze eereteekenen, de opschriften van sommige in het Nederduitsch aantreft: waarom ze niet, gelijk hiervan voorbeelden zijn, in het oorspronkelijke geplaatst? Op eene Beijersche medaille zal wel geen Nederduitsch opschrift te lezen staan! De vermelding der opschriften in het oorspronkelijke behoort tot de naauwkeurigheid.

Verder volgt, onder het rubriek Brunswijk, de Hertoglijke Orde van Hendrik, den Leeuw. Ook hier vinden wij de Statuten, bij derzelver instelling gemaakt, doch geene afbeelding.

Het eerekruis voor Militaire diensten voor Officieren, Onderofficieren en Soldaten, als ook de eerekruisen voor den

[p. 647]

veldtogt van 1809, voor die in Spanje en Portugal, en eindelijk de medaille van Waterloo, aan welker instelling voor Nederland zulke belangrijke herinneringen verbonden zijn, worden hier met de noodige juistheid beschreven.

Uit bovenstaande opgave blijkt ten slotte, dat de Schrijvers lof voor hunnen arbeid verdienen. Rec. heeft dien met belangstelling nagegaan, en twijfelt dus ook niet, of de Schrijvers zullen van onze aanmerkingen voor het vervolg gebruik maken; terwijl hij hun een bij voortduring naauwkeurig onderzoek aanbeveelt. Het werk kan alzoo voor de kennis der algemeene Geschiedenis tevens eene belangrijke bijdrage worden. Door aanmoediging worde de voortzetting van hetzelve bespoedîgd; en daar wij van onze zijde de belangstelling van Geschied- en Oudheidkundigen, zoo wij meenen, genoegzaam hebben opgewekt, zullen wij nu met onze beoordeeling wachten, tot dat een grooter aantal Afleveringen het licht ziet; die wij wenschen dat aan de verwachting zullen beantwoorden, en nieuwe proeven geven van de zorg, moeite en naauwkeurige opsporing, door de Schrijvers aan deze onderneming besteed.