Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Het Leven van William Wilberforce, den Bevrijder der Slaven, in deszelfs godsdienstige ontwikkeling voorgesteld door H.F. Uhden. Met eene Voorrede van Dr. August Neander. Uit het Duitsch. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1840. In gr. 8vo. 404 bl. f 3-25.

Toen Recensent in het voorleden jaar in een Fransch tijdschrift het werk: The Life of wilberforce, by his Sons robert isaak and samuel wilberforce, in 5 Deelen te Londen uitgegeven, als een voorbeeld der meest vervelende langdradigheid zag aangetogen, vreesde hij, eer hij met het getal der deelen en den omvang van het thans door ons aangekondigde werk bekend was, dat dit Leven van wilberforce eene letterlijke vertaling van het oorspronkelijke zou zijn. Het blijkt echter, dat deze vrees ongegrond was, en het is een gelukkig denkbeeld geweest van Dr. a. neander, om, door eene vrije bewerking van de in het Engelsche werk voorhanden zijnde stof, eene levensschets des uitstekenden mans te doen ontwerpen.

Het is een belangrijk verschijnsel, onder de staatsmannen eenen man aan te treffen, wiens geheele bestaan van het Christendom doordrongen was, die den verlichtenden, reinigenden en levenwekkenden invloed van hetzelve in al zijne openlijke en bijzondere betrekkingen voor oogen stelde, en eene levende uitlegging was van de waarheid, dat de Christelijke godzaligheid tot alle dingen nuttig is.

‘In eenen tijd van zoo veel gisting, waarin men, bij openlijke vijandschap tegen het Goddelijke, ook zoo menigerlei kranke rigting van den godsdienstigen geest opmerkt, is het buiten twijfel een zegen, dat men zijn oog mag vestigen op een in allen opzigte zoo gezond Christelijk leven, zoo als dit te midden van onzen bewolkten leeftijd ontstaan en geleid is. Wie nog den eigendommelijken, Christelijken stempel op het leven en karakter van dezen grooten man niet regt weet op prijs te stellen, zal toch op hem opmerkzaam moeten worden gemaakt door het werk, waarmede hij een nieuw vak in de geschiedenis der menschheid heeft geopend, en dat zal blijven voortwerken tot aan der-

[p. 470]

zelver geheelen afloop; wij bedoelen de zegenrijke en daadzakelijke erkenning van het algemeene regt des menschen, bij millioenen, die tot zoo lang van deszelfs genot waren verstoken. Dit werk toch kon alleen uit het Christendom ontstaan, zoo als het denkbeeld van algemeen menschenregt, hetwelk in de gemeenschappelijke vorming naar het Goddelijke evenbeeld gegrond is, eerst door het Christendom tot bewustheid is gebragt; terwijl zich ieder andere ijver voor staatkundige vrijheid steeds, in meerdere of mindere mate, in het karakter van zelfzucht en bekrompenheid heeft voorgedaan. Bij wilberforce ziet men, - en dit zal men vooral uit deze levensgeschiedenis leeren - hoe zijn ijver voor de herstelling der persoonlijke vrijheid van allen, die er overeenkomstig de Goddelijke schepping als menschen aanspraak op hebben, in geheel zijn Christelijk karakter gegrond is, en uit beginselen, welke het Christendom in hem gevestigd had, voortvloeit; en hoe alleen de door het Christendom in hem verwekte overtuiging, dat dit eene zaak van God was, en dat de zaak van God in het einde moest zegevieren, hem tot die volharding kon in staat stellen, met welke hij ten laatste den triomf behaalde van hetgeen hij als het doel zijns levens beschouwde.’

De godsdienstige denkwijze van den hier geschetsten menschenvriend moge eenigermate de kleur dragen van den tijd en het land, waarin hij leefde en werkzaam was, en wilberforce moge daardoor aanleiding gegeven hebben, dat hij door velen voor eenen Methodist gehouden werd, niemand zal, bij het ontwaren der kostbare vrucht, den wortel miskennen, en den edelen bestrijder van den slavenhandel den lof ontzeggen van door reine, echt-Christelijke liefde te zijn bezield geweest. Moge ook het boek aan behagelijkheid van vorm en stijl het een en ander te wenschen overlaten, zoo wordt dit vergoed door de getrouwe mededeeling der berigten en door de belangrijkheid van vele hier voorkomende bijzonderheden. Zoo trok het volgende onze opmerkzaamheid tot zich, omdat het leerde, dat napoleon de eerste is geweest, die den slavenhandel in de Fransche koloniën heeft afgeschaft: ‘Hetgeen lodewijk de XVIII niet kon of niet wilde bereiken, dat voerde eene meer krachtige hand uit, in dezen tot een werktuig des vredes bestemd. Buonaparte had of Elba een waakzaam oog op alles, wat in Frankrijk voorviel, gehouden; en naauwelijks

[p. 471]

was hij weder in het bezit van zijne magt gesteld, toen hij eene geheele en onmiddellijke afschaffing van den slavenhandel decreteerde. Dit besluit kon bij de andermalige herstelling der bourbons niet wel worden ingetrokken.’

Wij vereenigen ons gaarne met den wensch des Vertalers, dat dit werk den man, die niet aan Engeland alleen, maar aan de geheele Christenheid behoort, meer algemeen moge bekend maken, doen hoogschatten, en velen tot zijne navolging opwekken!