Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Dissertatio de vitiis nervorum organicis, auctore J.P.T. van der Lidth, Med. Doct., cum tab. lithographica. Amstelodami apud Elix & C^o. 1838. oct. form. maj. p. 175. f 2-90.
Verhandeling over de werkzaamheden van het Zenuwstelsel. Door M. Dassen, H.J.z., Med. Doct. te Hoogeveen. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1839. In gr. 8vo. 216 bl. f 2 - :
Nadere ontdekkingen over de eigenschappen van het Ruggemerg, bijzonder over den daarin gevonden zenuwomloop (circulatio nervea), door J. van Deen, Med. Doct., Practisch Geneesheer te Zwolle. Te Leyden, bij S. en J. Luchtmans. 1839. In gr. 8vo. 128 bl. f 1-25.

(Derde Verslag.)

N^o. 3. De Heer van deen, reeds gunstig bekend door zijne Dissertatie: De differentia et nexu inter Nervos vitae animales et vitae organicae, heeft bij dit proefschrift het niet laten berusten. Later heeft hij dit onderwerp vervolgd, en in het Tijdschrift voor Nat., Gesch. en Physica, eene mededeeling gedaan over de Gevoelszenuwen en het verband tusschen de Gevoels- en Bewegingszenuwen. Niet slechts van de bespiegelende zijde, maar ook langs den proefondervindelijken weg zet de Heer van deen zijn onderzoek voort, en niet weinige kikvorschen, als voor zulke proefnemingen de geschiktste voorwerpen, zijn door hem, en met goed gevolg, daaraan onderworpen.

In dit geschrift houdt de Heer van deen zich bezig met het onderzoek naar de eigenlijk zoogenoemde gevoels-

[p. 461]

takken, spoort hij de verhouding tusschen deze en de bewegingsdraden op; terwijl hij daarenboven nog den invloed van de zenuwen op de vorming van verschillende deelen des ligchaams nagaat, naar aanleiding der gesteldheid van een' zespootigen kikvorsch, waarvan de ontleding door hem elders beschreven is.

Belangrijke oogpunten worden door deze onderzoekingen ontwikkeld: in hoe verre zij echter tot meer afdoende resultaten zullen leiden, zal, bij de moeijelijkheid om zulke proefnemingen te bewerkstelligen, de tijd nader moeten leeren. Moeijelijkheden schrikken echter van deen niet af; want in het jaar 1839 zagen reeds zijne nadere ontdekkingen over de eigenschappen van het Ruggemerg enz. het licht.

Nadat de zenuwwortels van het ruggemerg in die van gevoel en ter beweging onderscheiden zijn geworden, heeft de Heer van deen gedacht, dat deze onderscheiding zich ook tot de strengen van het ruggemerg zoude uitstrekken. Hij oordeelt voor zichzelven dezelfde zekerheid verkregen te hebben als muller en pannizza omtrent de wortels, en hij acht de zaak ten volle bewezen te zijn; iets, hetwelk alle natuurkundigen nog niet zoo gaaf zullen toestemmen. Indien Dr. kuerschner (ueber die Function der hintern und vorderen Stränge des Rückenmarkes. Archiv für Anat. Phys. etc. von Dr. j. müller, Jahrg. 1841. H. 1. S. 115) de door van deen genomene proeven al niet tegenspreekt, wijst hij nogtans te regt op de zwarigheden, met welke zij gepaard gaan. De door kuerschner genomene proeven zijn echter evenmin als afdoende te beschouwen; want hij zegt zelf, bl. 125: ‘Ik geloof, dat deze proeven de gevolgtrekking gedoogen, dat de achterste strengen van het ruggemerg alleen gevoelige, de voorste alleen bewegings-zenuwen bevatten.’ Terwijl hij door andere proeven meent bewezen te hebben, dat in de achterste strengen geene draden gevonden worden, welke, geprikkeld zijnde, den prikkel tot de spiervezels overbrengen; (bl. 122) vervolgt hij: ‘Zij bevestigen echter niet, dat in de voorste strengen geene draden gevonden worden, welke voor gevoel vatbaar zijn.’ Dit strekt ook ten bewijze, dat de tijd nog niet gekomen is, om met eenigen spoed gevolgtrekkingen te maken.

Indien men ook vooreerst zich niet met den heer van deen overtuigd zal kunnen houden, dat er in het ruggemerg een zenuwomloop bestaat, zijne proeven zullen toch met be-

[p. 462]

langstelling gelezen worden, vooral wanneer men deze in verband beschouwt met eene mededeeling van Professor th.l.w. bischoff, te Heidelberg, ueber electrische Ströme in den Nerven; Archiv für Anat. etc. 1841. 1. S. 20. Doch ons bestek gedoogt geene verdere uitweiding. Wij keeren tot de Verhandeling zelve terug. Deze splitst zich in twee Afdeelingen. Eene eerste ter nadere bevestiging der leer van bell, met opzigt tot de voorste en achterste ruggemergsstrengen. In de tweede (bl. 52) zal de Schrijver nadere bewijzen te berde brengen voor het bestaan van eene circulatio of vis nervea in het ruggemerg. Hij heeft gelijk, wanneer hij het verkieslijker vindt, haar omloop van de zenuwkracht te noemen, dan wel zenuwomloop; maar wat is eene onstoffelijke beweging? Is de Schrijver hier niet eenigzins in strijd met zichzelven, wanneer hij later, bl. 107, de werkzaamheid van het zenuwstelsel met die van het vaatstelsel vergelijkt, en zegt, dat er tusschen beide eene treffende vergelijking kan gemaakt worden? Nog sterker drukt hij deze vergelijking uit, wanneer hij het hart met het ruggemerg vergelijkt en beiden als middelpunten beschouwt. En wanneer bl. 109 kan gezegd worden, dat zonder longen geen doelmatig slagaderlijk bloed (bij den geboren mensch) kan gevormd worden, en zonder hersenen geene doelmatige willekeurige beweging mogelijk zij, dan is echter de vergelijking te verre doorgedreven, wanneer de Schrijver zegt: ‘Gelijk de ademhaling het aderlijke bloed in slagaderlijk verandert, zoo wordt door het denken het gevoel in doelmatige wilsindrukken veranderd.’ De vergelijking van bl. 107-111 kan geacht worden te sterk gekleurd te zijn. Ook moeten wij de vraag opperen, welk denkbeeld kan men zich van de harmonie der levensverrigtingen vormen, wanneer men, ter staving van het gezegde, vier kikvorschen in zulk eenen verminkten toestand brengt, dat den eenen het hoofd afgesneden moet worden, bij den anderen het ruggemerg vernietigd, den derden de longen, den vierden het hart uitgesneden moet worden? Indien immer de groote Experimentator magendie een der behartiging waardig woord gezegd heeft, is het geweest, toen hij op de werking der zenuwwortels in derzelver zamenhang en verdeeling opmerkzaam heeft gemaakt. (Valentin, Repert. B. 5. p. 364.)

Gaarne erkent men met den Schrijver, dat het leven zich

[p. 463]

in beweging openbaart; de uitingen des levens zijn beweging; maar deze beweging in het zenuwstelsel, hoe zij ook in de reflexiebewegingen zich openbare, is niet wel als eene circulatie te beschouwen, vooral wanneer men zulk een' omloop met dien van het bloed wil vergelijken, en daartoe in zulke bijzonderheden treedt, als de Schrijver gedaan heeft, vooral bl. 108.

Ondanks deze bedenkingen zal men evenwel den Schrijver met belangstelling vergezellen, zoo wel bij zijne proefnemingen, als bij zijne nu eens eenigzins gewaagde, dan weder al te stellige redeneringen en gevolgtrekkingen.

Met de behendigheid van den Heer van deen krijgt men een zeker zelfvertrouwen, hetwelk zwarigheden doet veronachtzamen, die bij het maken van gevolgtrekkingen niet mogen voorbijgezien worden. Immers zegt de Schrijver zelf, bl. 65, Noot a: ‘Bijna, - want het is bij deze operatie meestal onmogelijk, om de geheele grijze zelfstandigheid van de voorste witte zelfstandigheid weg te snijden, hetwelk wel ieder zal ondervinden, die deze proef gelieft te herhalen. Maar het overgeblevene gedeelte der substantia spongiosa kan men toch dikwijls bijna geheel vernietigen, door zeer voorzigtig, met eene naald of spits van een mesje, er kleine sneedjes in te maken.’ - Ook geloof willende geven aan de door remak bevestigde ontdekking van rolando, kan men zich het ruggemerg gereeder denken als uit vier deelen bestaande, dan die scheiding bewerkstelligen. Volgens dit onderzoek toch zoude het ruggemerg bestaan uit eene substantia medullaris postica, gelatinosa, spongiosa, en medullaris antica.

Uit het tot dusverre medegedeelde kan de hoofdinhoud dezer Verhandeling blijken; den Schrijver in meerdere bijzonderheden te volgen, zoude niet doenlijk zijn, daar men, hetzij men zijne proefnemingen bijval schenke of die betwiste, dusdanig onderzoek zou moeten herhalen. En te dezen zal elk, die niet in de gelegenheid is, dagelijks zijnen tijd aan ontleedkundig onderzoek te kunnen wijden, bij den Heer van deen moeten achterstaan.

Deze Verhandeling bevat veel belangrijks over de vermoedelijke of vermeende zamenstelling van het ruggemerg, en de hieruit voortvloeijende wijze van werking; over gevoel en terugwerking, enz. De onderscheiding tusschen werkelijk gevoel en reflexiegevoel geeft stof tot nadenken;

[p. 464]

desgelijks, dat door gevoel beweging ontstaat en door beweging gevoel; ook de stelling, dat er eene circulatie in het ruggemerg bestaat, verdient behartigd te worden, indien men deze slechts niet te zeer door den bloedsomloop wil ophelderen.

Men is dank schuldig aan den Heer van deen voor dezen oorspronkelijken arbeid. Hij, de Heeren dassen en van der lidth toonen, dat men in ons land ook voor oorspronkelijken arbeid zeer wel berekend is. De productie uit vreemde landen moge grooter zijn dan de onze, in gehalte staat zij niet altijd den toets door. Het is echter nu eenmaal zoo verre gekomen, dat ook in de wetenschap slechts het uitheemsche te prijzen valt! Moeten wij dan steeds apen zijn en naäpen tot in de wetenschap toe? Is het niet erg genoeg, wat Modezaken betreft?