Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Volksverhalen en Legenden van vroegere en latere dagen, uit meest Nederlandsche schrijvers en mondelinge mededeelingen verzameld door M.D. Teenstra. Iste Stuk. Spookverschijningen. Te Groningen, bij J. Haftenkamp. 1840. In gr. 8vo. XXIV en 192 bl. f 2 - :

Een zonderling amalgama! De Schrijver zegt, dat zijne bedoeling met het zamenstellen van dit boek geweest is, ‘door deze zotheden de zotten van hunne zotternijen te bevrijden.’ Hij wil dus door deze verzameling van Volksverhalen en Legenden het bijgeloof tegengaan, wat nog maar al te veel wordt gevonden, en door eene eenvoudige voorstelling van de menschelijke dwaasheden het geloof aan spokerijen wegnemen. Dit doel is loffelijk, en, wat ook velen er van denken mogen, niet overbodig. Er zijn nog menschen genoeg, die aan dergelijke dingen geloof slaan, en ten aanzien van enkele punten, in dit boek vermeld, b.v. het geloof in werkgeesten, was Rec. zelf meermalen daarvan getuige. In dit werk nu zijn eene overgroote menigte meer of minder belangrijke bijgeloovigheden verzameld uit vroegere en latere dagen, uit ons vaderland en uit andere lan-

[p. 437]

den. De verschillende wijzen, waarop de Duivel gezegd wordt zich te vertoonen, en eene menigte van andere verschijningen, leveren den Schrijver overvloedige stoffe op.

Doch, zal door dit boekje het beoogde doel worden bereikt? Daaraan twijfelt Rec. grootelijks. Het is eigenlijk voor geene klasse van lezers geschikt. Voor den meer beschaafde is het te plat en dikwijls te weinig beduidend; voor den onbeschaafde is er veel te veel in omgehaald. Voor die soort van lezers, die de Schrijver eigenlijk zich voorstelde, had hij zich enkel moeten bepalen tot datgene, wat in ons land en in onzen tijd nog gangbaar is. Hij had niet uit alle hoeken een vreemdsoortig allerlei moeten verzamelen, waarvan het meeste voor den bijgeloovigen lezer van onze dagen geen doel treft. Of ook de toon, waarin het grootendeels geschreven is, aan het oogmerk zal beantwoorden, komt Rec. zeer twijfelachtig voor; terwijl in allen gevalle het boek weinig geschikt is, om in eenen meer beschaafden kring bijval te vinden.

De bedoeling moge dus goed zijn, de uitvoering laat veel te wenschen overig.

Er staat voor dit boek eene zonderlinge Voorrede. Daarin verklaart de Schrijver, dat dit stukje de voorlooper is van een ander werk, ‘om de zoo ligtgeloovigen ook van andere dwaasheden terug te brengen, door niet maar zoo blindelings aan allerhande mythen en fabelen, door deze en gene vrome predikers en romanschrijvers uitgekraamd, te gelooven.’ Van welken aard dat werk zijn zal, daaromtrent vinden wij in deze Voorrede enkele aanwijzingen. Na de aanprijzing van eenige werken, vooral van het beruchte boek van strauss, verklaart de Schrijver, dat men daaruit ‘zich zal overtuigen, dat het verhaal der wereldschepping, gelijk ook andere phantastische verhalen van mozes en de Profeten, aan de denkbeelden van de midden- en Oost-Aziatische volken ontleend zijn.’ Ook verder schijnt het te blijken, dat de verhalen der Heilige Schrift bij den Schrijver weinig genade vinden. Hij spreekt van ‘het schoone en verhevene van jezus leer en leven, dat in bijgevoegde wonderen verward wordt;’ van ‘waarheid en verdichting, geschiedenis en mythus, legenden en priesterfabelen uit eenen bijna schrifteloozen tijd.’ Men leert uit dat alles den geest van den man kennen; welke kennis ons volstrekt niet doet verlangen naar het beloofde werk.

[p. 438]

Dat praten van onbevoegden en eigenwijzen over zaken, waarvan zij geen verstand hebben, die eene mate van wetenschap vereischen, verre buiten hun bereik, behoort onder de treurige verschijnselen onzes tijds. Strauss heeft zeker het meeste kwaad gedaan daardoor, dat zijn boek in handen is gekomen van velen, die het volstrekt niet kunnen verstaan en beoordeelen, en die zich toch vermeten een oordeel te vellen; die eene klok hooren luiden, maar niet weten, waar de klepel hangt. Uit het geschrijf van den Heer teenstra in zijne Voorrede zou Rec. besluiten, dat ook hij tot het getal van dezen behoort.