Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Neêrlands Eersten (Eerste) Koning, door N.B. Donkersloot. Te Utrecht, bij R. Natan. 1841. In gr. vo. 25 bl. f : - 30.

Het is voorzeker een treurig verschijnsel, wanneer een Vorst, die gedurende meer dan het vierde eener eeuw het voorwerp der algemeene liefde en bewondering van onderdaan en vreemdeling was, zelfs vóór hij het wereldtooneel nog verlaten heeft, het onderwerp wordt van veler afkeurende gesprekken en geschriften; en ook Rec. heeft het meermalen veroordeeld, als hij onbevoegden op hoogen toon hoorde napraten, wat zij ten opzigte van hem, aan wiens verdediging de voor ons liggende coupletten gewijd zijn, van anderen gehoord of gelezen hadden.

Desniettemin komt het hem voor, dat, in het onderhavige geval, alleen de openbaarmaking van nog geheime memoriën, staatkundige briefwisseling, beredeneerde apologie, en op waarheid gegronde cijfers, het moeijelijke pleit zouden kunnen beslechten, en dat zelfs de stoutste poëzij hier op zichzelve niet in staat zou zijn, het hart van den kalmen Nederlander meer dan voor een oogenblik te treffen, zonder zijn verstand eenigermate te overtuigen, of zijn vooroordeel - mogt het vooroordeel zijn! - te overwinnen.

Maar, vermag krachtige poëzij zulks niet, wat zal dan deze berijmde verdediging vermogen, waartoe de ons geheel onbekende Heer donkersloot zich geroepen achtte, die NB. zelf in zijne Inleiding erkent: ‘Nimmer nog werden de gebreken, waarvan ook de Vorst nooit zuiver kan zijn, door ijdele lofzangen uitgewischt’? - Dan, zien wij kortelijk, wat hij ons levert.

Na de Inleiding, in den vorm van Voorrede, vinden wij hier eenen Voorzang, waarin over de van ouds bekende waarheid wordt uitgeweid, dat ook der Vorsten lot afwisselend is, en dat zij niet te veel op de algemeene geestdrift bouwen moeten,

Die hen met Hozanna's vleit,

[p. 434]

 

Want het zijn vaak veege spranken

 

Van der menschen ijdelheid! (bl. 8.)

In dezen Voorzang komt, onder de gewone, bij zoodanig onderwerp gebruikelijke, figuurlijke spreekwijzen, ook de meer nieuwe uitdrukking voor, dat ‘een schip ter klipbank henen zakt.’ (bl. 7.)

Nu zijn wij tot het eigenlijke Dichtstuk genaderd, hetwelk in twee deelen gesplitst is, waarvan het eerste met een Oud-Friesch, het andere met een Latijnsch motto prijkt. Uit dit laatste mogen wij echter nog niet opmaken, dat de vervaardiger een ‘aan Minerva geheiligd kind’ zou zijn,

Wiens gretig brein het zaad der wijsheid

Met onverzaadbren lust verslindt. (bl. 15.)

Aan de Omwenteling in November 1813 wordt eerst herinnerd. Ten gevolge dier Omwenteling en andere gebeurtenissen

Ontlook voor Nederland en Vijfden Willems Zoon
Met schitterende pracht de eerste Koningskroon.

De verwachting, van den Vorst gekoesterd, die deze ontloken kroon droeg, was hoog gespannen, en zij is, in velerlei opzigten, voorzeker, niet beschaamd geworden. Dit alles wordt hier juist genoeg beredeneerd, ware het maar niet zóó bezongen geworden; want, aan rijm en maat gebonden, zegt donkersloot soms onbegrijpelijkheden. Hoe toch kan men, b.v., de volgende, alles behalve malsche, spraakwending aan 's Konings Raadslieden verklaren:

Meldt vrij, in ongeveinsde woorden,

Hoe dikwijls uw' vereende kracht

Zich, in haar wulpsche drift (?), vergastte

Aan 't regt der Koninklijke magt;

Hoe vaak men voor de fout, door uwe schuld gewrocht,
Bij d'onschuldvollen troon alléén voldoening zocht. (bl. 16.)

Maar nu (het is de Heer donkersloot, die het zegt) zijn de Hozanna's gesmolten in een rampzalig klaaggeluid, en strooit de laster

[p. 435]

 

naar alle kant, met list en sluw beleid,

 

Het kankerachtig zaad der ontevredenheid. (bl. 17.)

waar vooroordeel, miskenning en nijd dan ook rijkelijk van het hunne aan toevoegen, en alzoo de gevolgen van anderer zorgelooze sluimering - letterlijk zegt donkersloot die sluimering zelve - alleen op 't achtbaar hoofd des eersten Konings doen nederdalen.

Na dit historisch verhaal vinden wij, in de tweede afdeeling, eene toespraak aan de Natie, waarin zij billijk vermaand wordt Vaderland en Koning te beminnen, en verder op het oog te houden, dat een Vorst even min als iemand anders van feilen vrij is, en bij hare zonen het ongunstig denkbeeld omtrent den ouden Vorst te vernietigen, die eens de zegen des Lands geweest is;

Want als zij in 't verleden zich een blik verschaffen,
Dan zullen daad bij daad dien indruk logenstraffen. (bl. 22.)

Wie den eersten dezer regels goed scanderen kan, erit mihi magnus Apollo.

Voorts wordt ons, nadat nog andere zeer teedere snaren zijn aangeroerd, geleerd, de dure rust niet te wraken, door den Vorst in den avondstond des levens aangekocht; (hier een minder gelukkig gekozen beurswoord) want:

Heeft hij voor zijn gemoed tevredenheid vergaard,
Bekijft deez' kalmte niet; wijl gij nooit Koning waart. (bl. 23.)

Wij voor ons zijn meer geneigd eenen Dichter te bekijven, die ons zulke verzen te lezen geeft.

Eindelijk wordt den lasteraar bevolen, den zwadder te verbergen,

Die, druipend van vergiftig vocht,
Zich om het vorstlijk purper slingert,
Dat hij zoo vlekk'loos dragen mogt.

't Is dan ook vies!

De Slotzang onderscheidt zich, daar hij alweder op dezelfde zaken terugkomt, in niets van de vorige Zangen, dan dat hij, om eene reeds zachtkens aan weder uit de mode rakende manier te volgen, in een ander metrum geschreven is.

[p. 436]

En zoo hebben wij ons dan reeds meer dan genoeg met deze pennevrucht bezig gehouden, zonder nog de tallooze verzuimde smeltingen en andere zonden tegen eene goede versificatie met den vinger aan te wijzen. Dan, waarom hielden wij er ons zoo lang mede bezig? Om het onberaden in het licht zenden van onbekookt rijmwerk, al is er dan ook een welgemeend doel mede verbonden, af te raden? Juist! Maar, zal deze poging meer helpen dan zoo vele, reeds, in ernst en scherts, vroeger en krachtiger, door anderen aangewend? Wij vreezen bijna neen. Zij het dan althans, verzenmakers van deze soort te ontraden, zich aan soortgelijke, in allen opzigte hoogst moeijelijke, onderwerpen verder te wagen, of, als zij zich verpligt wanen Vorsten te verdedigen, hunne toonen dan niet tevens in het geschreeuw tegen deftige, door die Vorsten zelven toch vrijwillig gekozene Staatslieden en tegen Volksvertegenwoordigers te mengen, om wier bedoelingen en daden met juistheid te beoordeelen zij althans niet op de vereischte hoogte staan.