Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Proza en Poëzij. Verzameling van verspreide Opstellen en Verzen. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1840. In gr. 8vo. 170 bl. f 2-20.

Wij vinden in het bundeltje: Verspreide Opstellen van hildebrand en stukken van nicolaas beets. Eene zonderlinge onderscheiding, waarvan Rec. het doel niet begrijpt. Dat de Camera obscura met eenen pseudonym in het licht verscheen, kon Rec. zich zeer goed voorstellen; ja, hij zou het zeer onverklaarbaar geacht hebben, indien het incognito strenger ware bewaard geworden; daartoe gaf het boek zelf en de betrekking van den Schrijver reden genoeg. Maar wat het volhouden van dien naam van hildebrand hier beduidt, waar andere stukken den naam van beets zelven dragen, betuigt Rec. niet te vatten.

Maar nog minder begrijpt hij, wat den Schrijver moge bewogen hebben, om verscheidene dezer stukjes op nieuw te laten drukken. Zij hadden eene plaats gevuld in een onzer Maandwerken, maar bezitten niet die waarde, dat ze nu nog eens weder het licht moesten zien, en de meesten staan volstrekt niet op gelijke hoogte met de stukken van hildebrand in de Camera obscura. De groote verdienste van dat boek was natuurlijke teekening, losse, geestige stijl. Vele stukken, die wij hier vinden, zijn daarentegen gekunsteld en gezocht, overdreven en paradox. Hildebrand had beter gedaan, ze aan de vergetelheid over te laten.

Het eerste stuk, dat hier voorkomt, heet Vooruitgang. Waarom vooral dit stuk op nieuw uitgegeven? De Hoogleeraar geel heeft, in de Voorrede van zijn: Phantasie en Onderzoek, eene scherpe, maar welverdiende persiflage van dit stukje gegeven, en Rec. weet niet, waaraan hij het moet toeschrijven, dat de Heer beets heeft kunnen besluiten, om

[p. 213]

dat prulwerk op nieuw te laten drukken. Waarlijk, men moet wel onmatig groote gedachten hebben van alles, wat men opstelt, wanneer men, na zulk eene ernstige hekeling, andermaal het gehekelde in het licht geeft! Zoo min bij de herlezing als bij de vroegere lezing wilde Vooruitgang Rec. bevallen.

Niet beter komt Rec. voor het tweede stukje in dezen bundel: Het Water. Daar is eene onnatuurlijkheid, eene gezochtheid, een jagen naar aardigheid in dat smalen op het ijs, hetgeen Rec. hindert, en dat waarlijk niet het echte humor is. Dat eeuwige aardig willen zijn! Die zucht, om paradoxen te stellen! Wat kunnen zij dikwijls geestige Schrijvers, zoo als hildebrand inderdaad is, weinig geestig doen worden!

Beter bevielen Rec. de beide volgende proeven: Begraven, en: Eene Tentoonstelling van Schilderijen. In het eerste is ook hier en daar wel wat overdrevens, maar daarbij veel goeds, somtijds treffends; het laatste is in den goeden trant van hildebrand en herinnert tooneelen uit de Camera. Jammer, dat wij daarna weder komen tot een stukje, waarin de gezwollenheid en gezochtheid heerscht, die Rec. vroeger berispte; jammer vooral ook, omdat het tevens de bewijzen oplevert, hoe beets de taal meester is, en met welk eene kracht hij stellen kan; maar dat hij zich daarom ook wachte voor klinkende en brommende woorden; die behoeft hij niet. Is het wel juist, als bl. 67 gezegd wordt: ‘het was Gods geest, op aarde nederdalende in het ruischen van een geweldig gedrevenen wind!’ Lucas spreekt van een geluid als van eenen geweldig gedreven wind; maar dit als (ὡς) duidt juist aan, dat het geen wind was, schoon het gehoorde nergens beter bij te vergelijken was, dan bij het geluid van geweldigen wind.

Wij komen tot het laatste en merkwaardigste der prozastukken, de zwarte Tijd geheeten. Het is eene soort van recantatio, een zelf uitgesproken vonnis over den verkeerden geest, waarin des Dichters vroegere stukken zijn vervaardigd. Het is eenigermate eene belijdenis, dat de sombere en zwaarmoedige toon, die daarin heerschte, onnatuurlijk en gekunsteld was. Er is wel eene verdediging bijgevoegd; maar het dwaze, het gevaarlijke, het onbetamelijke van die stemming wordt toch te regt aangewezen. Mogt het een woord zijn, dat ingang vond bij onze jonge

[p. 214]

Dichters! Maar in dat stuk is toch ook weder veel, dat Rec. hinderde. Omdat de Heer beets cum suis dwaas genoeg was, om zonder reden, zonder dat dit wezenlijk in hunne ziel lag of door hunne omstandigheden veroorzaakt werd, den zwartgallige uit te hangen, of liever byron na te apen, omdat die toen in de mode was, heeft hij daarom regt, om met verachting van den Engelschen Dichter te spreken, en omdat hij zelf moet bekennen, dat die zwartgallige somberheid bij hem gemaaktheid was, haar bij dezen ook als zoodanig uit te krijten? Byron was een groot, een zonderling, ongelukkig Genie, en het is een ergerlijke eigenwaan, die den Engelschen Dichter met zichzelven als op ééne lijn wil stellen. Wij zouden den Schrijver raden, eens te lezen, wat ullmann, in de Studien und Kritiken, in zijn voortreffelijk stuk: Ueb. d. Cultus d. Genie, over byron gezegd heeft; hij zou hem en als mensch en als Dichter regtvaardiger beoordeelen. Kan byron het helpen, dat hij zoo vele ongelukkige naäpers gevonden heeft, en dat deze zich zelve daardoor bespottelijk hebben gemaakt? Hij heeft zich en zijnen trant nooit als voorbeeldig aangeprezen, en waarschuwde meermalen tegen het verkeerde, dat hij zelf in zijne manier erkende. Maar die verkeerdheden werden door zoo vele voortreffelijkheden bij hem opgewogen! Moesten onze jonge Dichters eens afstand doen van al de schoone verzen, die zij van hem geleend hebben, en waarmede zij als hunne eigene pronken, wat zouden zij menige veer moeten laten varen, van welke de minste menschen vermoeden, dat zij geleend is!

Op dit stuk volgen verspreide Verzen. Er zijn daaronder, die gerust aan de vergetelheid hadden kunnen worden overgelaten, maar ook anderen, die wezenlijk fraai zijn. Onder de oorspronkelijken bevielen Rec. vooral Rijmelarij en Verjaarvaarzen. Het eerste is kunstig en gemakkelijk gedicht, en mag als eene gelukkige proeve in deze soort van voetmaat worden beschouwd. Van de vertalingen verdienen verscheidenen met regt hare plaats.

Het oordeel van Rec. over dit bundeltje is dus niet geheel gunstig. Hij erkent gaarne, dat hier en daar goeds, ja zelfs voortreffelijks wordt gevonden; maar er is veel kaf onder het koren. De Heer beets loopt gevaar, dat hij tot de dwaling vervalle, alsof alles, wat uit zijne pen vloeit, onverbeterlijk is en gedrukt moet worden; eene dwaling, die

[p. 215]

hem op den duur zijnen welverdienden roem zou kunnen kosten. Daarvoor beware hem goede smaak, en vooral ook strenge zelfbeoordeeling!

De Uitgevers verdienen lof voor de nette uitvoering van dit bundeltje.