Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Beknopt geschied-, aardrijks- en fabelkundig Woordenboek der classieke oudheid, voor ongeletterden, door J.H.A. Weytingh, Phil. Theor. Mag. Litt. Hum. Doct., Rector der Latijnsche Scholen te Harlingen. 1ste en 2de Aflevering. Te Amsterdam, bij Weytingh en van der Haart. 1840. In gr. 8vo. 128 bl. f 1-20.

[p. 204]

Het ontbreekt in onze taal niet aan Woordenboeken, waarin men het meeste, algemeenst nuttige en noodige van hetgeen het onderhavige werk bevatten zal vinden kan; maar dat zijn werken, waarin nog veel meer is opgenomen; ze zijn dus te omslagtig en kostbaar voor dengenen, die enkel verlangt, zich de eigennamen en derg., in de klassieke Schrijvers voorkomende, te vinden opgehelderd. Men kan wel vragen, wie deze zijn, voor wie eene Nederduitsche Bibliotheca classica behoefte is; maar dit en de gansche bedenking valt ten deele weg, wanneer men, de lijst van inteekenaren ziende, bemerkt, dat bijna 200 exemplaren van dit werk begeerd werden.

De titel wijst duidelijk genoeg aan, wat men hier te wachten hebbe. Het is ongeveer in het Nederduitsch, hetgeen in het Latijn het werk is, welks titel wij zoo even noemden. Aldus schijnt het oorspronkelijke voornemen des bewerkers geweest te zijn; later evenwel heeft hij besloten, ook de verklaring er bij te voegen van benamingen en kunsttermen, voor zoo verre die van het Grieksch en Latijn afkomstig zijn. Hierdoor is evenwel de eenheid van het werk geheel gebroken, en zal een andere titel voor hetzelve noodig zijn. Het werk komt nu nader aan een zoogenoemd Conversations-Lexicon; en, heeft de Schrijver deze verandering gemaakt, ‘ten einde het werk nog meer van algemeen nut te doen zijn,’ wij kunnen niet nalaten te zeggen, dat het door nog meer bijvoegingen nog algemeener nuttig had kunnen worden; intusschen hij belooft, dat die verklaringen niet veel zullen bezwaren, en in zooverre hebbe men er vrede mede.

Zonder al te uitvoerig te worden, kunnen wij de acht vellen druks, die het Woordenboek tot het Art. apollonius brengen, niet doorloopen. Zulks behoeft ook minder. Wij zullen ons tot de eerste bladzijden bepalen, eene enkele opmerking uitgezonderd, die wij onder het verder lezen maakten.

In het algemeen zij gezegd, dat de aanmerkingen, die wij maken, niets ontnemen aan ons gevoelen nopens het verdienstelijke van den arbeid des Schrijvers. Dat het gestelde nopens historische, geographische en mythologische namen doorgaande juist is, laat zich van den Doctor der oude Letteren verwachten. Deze verdienste heeft ook meestal de Bibl. class.; vandaar dat deze en de Heer weytingh dik-

[p. 205]

wijls in eene verschillende taal hetzelfde zeggen, en het allereerste artikel der laatste met de eerste woordelijk overeenkomt. Dit is echter niet altijd het geval, en wij willen niet zeggen, dat de Heer weytingh slechts uit dat andere Woordenboek zou gecompileerd of vertaald hebben; maar juist omdat wij van het tegendeel overtuigd zijn, spijt het ons, hier en daar het blijk er van te bespeuren.

Ook moeten wij zeggen, in de eerste bladen verscheidene artikelen gemist te hebben, die wij er stellig hadden gedacht te zullen vinden. Wij noemen: Aba; Abacene; Abana; Abarus; Abderus; aberratie; Abradates; abrupt; Absarus; absolutie; Acamas; Acarnania; acceptatie; Achaja; Acratus; acrobaat; ad-interim en meerderen. Gaarne geven wij toe, dat, indien men niet onbepaald alles wil opnemen, de keus moeijelijk is; maar onder de bovengenoemde woorden zijn er toch verscheidene, die de Heer weytingh ons gaarne zal toegeven, dat niet ontbreken moesten.

Bij het over het geheel juiste is toch van enkele artikelen eene verkeerde verklaring gegeven. Wij brengen wederom uit de eerste bladzijden twee voorbeelden bij: ‘Ab intestato. Erven ab intestato is: als wettig erfgenaam eene nalatenschap verkrijgen, over welke door geen geldig testament beschikt is.’ Beter en vollediger ware dit aldus gesteld: ‘Eig. zonder testament gemaakt, of te zijnen behoeve verkregen te hebben; ab intestato sterven, is dus: overlijden, zonder door eene wettige uiterste wilsbepaling over zijne na te laten goederen te beschikken. Erven ab intestato is: als wettig’ enz.

‘Anachronisme. Een misslag tegen de tijdrekening.’ Niet alleen tegen de tijdrekening. Die b.v. Leyden van het beleg in 1574 door stoombooten liet ontzetten, zou een anachronismus begaan. Men zie de meeste Pseudo-historische Romans.

Grondig, dat spreekt van zelf, kan in het bestek van zulk een Woordenboek geene wetenschappelijke terminologie worden ontvouwd, noch leerstelsels ontwikkeld. Met dat al ontaarde in het vervolg des werks het vermijden hiervan in geene oppervlakkigheid! Hiervan is niet vrij te spreken het Artikel: Achromatisch: ‘Kleurloos. Wanneer op sommige verrekijkers lichtstralen vallen, ontstaan er veelkleurige randen. Dolland (o) vond verrekijkers uit, die dit niet hebben, en daarom achromatische genoemd worden.’ Ieder deskundige ziet van deze verklaring de oppervlakkigheid in.

De ons geheel onbekende Schrijver zou het verkeerd be-

[p. 206]

grijpen, wanneer hij onze aanmerkingen aan vitlust of betweterij toeschreef. Enkele wenken te geven, die hem in het vervolg welligt dienstig konden zijn, was ons eenige oogmerk; en wij zullen er ons over verblijden, wanneer het nut beantwoordt aan het doel van den Schrijver.

Stomheid, in het artikel Amphistides, moet domheid zijn; eene blijkbare schrijf- of drukfout. De correctie is anders zuiver, en de uitvoering goed.