Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Geschiedkundige Aanteekeningen betrekkelijk het Slot Loevestein. Met Platen en Kaarten. Te Gorinchem, bij H. Horneer. 1840. In gr. 8vo. 122, 88 bl. gecartonneerd. f 4-80.

Ofschoon de sterkte Loevestein slechts een klein puntje beslaat op de kaart van Nederland, neemt zij echter geene onbelangrijke plaats in deszelfs geschiedenis. Herman de ruyter, de slagtoffers van de rampzalige gebeurtenis-

[p. 196]

sen der jaren 1618 en 1619, inzonderheid huyg de groot en zijne edele gade en voortreffelijke dienstbode, zijn namen, welker herinnering zich van zelve aan dien van Loevestein verbindt. Deze gedachte bewoog de Heeren c.g. boonzajer, Notaris te Gorinchem, en j.g.w. merkes, Kapitein-Ingenieur, Adjudant van Z.M. den Koning, eene geschiedkundige beschrijving dier sterkte in het licht te zenden. Na eene aanwijzing van hare ligging, stichting en inwendig voorkomen, waarin men de pen van den militair niet onduidelijk bemerkt, volgt een geschiedkundig overzigt van de belegeringen, welke Loevestein heeft ondergaan, waarbij natuurlijk vooral het heldenfeit van herman de ruyter ter sprake komt, en de vaderlandsche Romance, in haar geheel medegedeeld, waarin tollens dit, zoo als hooft het noemt, ‘dapper stuk en van geweldighen naadruk, hadd' het hem niet meer aan fortuyn, dan aan list en stoutheit ontbrooken,’ bezongen heeft. Het uitvoerigste gedeelte des werks is de bijzondere geschiedenis, voornamelijk met betrekking tot aanzienlijke staatsgevangenen, die naar Loevestein zijn overgebragt. Veel van hetgeen vooral den grooten hugo en zijne ontvlugting in den boekenkoffer aangaat, is natuurlijk van algemeene bekendheid. Veel is er ook, dat niet dan zeer van ter zijde op Loevestein betrekking heeft, zoo als de geslachtlijsten van herman de ruyter en van prouning, den bevelhebber van het Slot tijdens de ontkoming van de groot; men zal het echter hier niet zonder genoegen aantreffen; de een stelt in het eene, de ander in het andere meer belang. Zoo is het ook met het plaatwerk. Alleen het gezigt op Loevestein, het situatiekaartje, en de platte grond hebben eene eigenlijke betrekking op de sterkte, die het onderwerp van het werkje uitmaakt; de portretten van de groot en zijne echtgenoot, de afbeelding van het poortje in daatselaar's huis, waardoor de groot met zijnen medgezel in metselaarsgewaad vertrekt, van de geschilderde glazen mede in dat huis, en van den gedenkpenning op het ontkomen van den grooten man, zullen een aangenaam toevoegsel geacht worden, evenzeer als

[p. 197]

het facsimile eens briefs van hem aan den Koning van Frankrijk; de afbeelding van zijn drinkglas, eerst uit alkemade medegedeeld, komt later op een afzonderlijk plaatje verbeterd voor, hetgeen minder wèl staat. Ook het gedenkteeken voor paulus wirtz in de oude Kerk te Amsterdam, mede afgebeeld, heeft in zooverre betrekking op het onderwerp, als deze Veldmaarschalk de sterkte in 1672, met loffelijken moed en gunstig gevolg, tegen de Franschen verdedigd heeft.

Van de bijlagen zijn sommige meer, andere minder algemeen belangrijk; tot de laatste brengen wij b.v. de uittreksels uit oude brieven, hier bijgebragt, alleen omdat Loevestein er in genoemd wordt; den wettigen afstandswijzer tusschen Loevestein en de voornaamste (meest garnizoens-) plaatsen des Rijks, en derg. Tot de eerste, daarentegen, de nalezingen op het in den tekst gestelde. De lijst van platte gronden en afbeeldingen van het slot toont, dat den Schrijveren weinig onbekend is gebleven van hetgeen tot hun onderwerp betrekking had. Hetzelfde laat zich zeggen van de lijst der boekwerken, die ‘opzigtens het slot Loevestein en deszelfs geschiedenis kunnen worden nageslagen en voor dit werkje meerendeels zijn geraadpleegd.’ Bij zooveel echter, als hier voorkomt, bevreemdde het ons, geene de minste melding gemaakt te vinden van dit Tijdschrift, waarin toch niet alleen, om van andere tot Loevestein niet regtstreeks betrekking hebbende bijzonderheden te zwijgen, het een en ander (1831, Meng. bladz. 646) over de ontvlugting der gevangene Remonstrantsche Predikanten voorkomt, maar ook (1822, Meng. bladz. 18) met vaderlandsch gevoel een bezoek op het slot door onzen warmen Vaderlander w.h. warnsinck, bz. verhaald wordt.

Van de gedichten van vroegeren en lateren tijd, op Loevestein of deszelfs helden betrekking hebbende, worden de meeste aangehaald of ook medegedeeld. Het speet en verwonderde ons, het fraaije vers van wijlen den Hoogl. simons aan Loevestein, beginnende:

[p. 198]

 

‘Zijt mij gegroet, gij oude muren,

 

Aan Merwe, Maas en Waal gebouwd,’ enz.

voorbijgegaan te vinden.

Indien de kundige Schrijvers aan het geheel eenen meer behagelijken vorm hadden gegeven, zou het boek ongetwijfeld tot algemeene lectuur geschikter zijn geworden, en de Uitgever zich meer debiet van dit vrij kostbare (schoon voor hetgeen gegeven wordt niet te kostbare) boek mogen beloven, dan, vreezen wij, nu het geval zal zijn.