Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

[p. 194]

Over den invloed van het gevoel voor het schoone op de zedelijke volmaking des menschen, door S.P. Scheltema, Stads Geneesheer te Arnhem. Te Arnhem, bij G. van Eldik Thieme. 1840. In gr. 8vo. 87 bl. f 1 - :

Wij ontmoeten hier wederom den Schrijver over het Instinct (zie Vaderl. Letteroef. 1840. N^o. X. bl. 414), ditmaal echter op den titel zonder bijvoeging van: Lid van niet één geleerd Genootschap te zijn. Zoo hij zulks sedert niet meer schrijven kon, dan ware het misschien het natuurlijkste geweest, thans op den titel, achter Stads Geneesheer, te laten volgen: Lid van één geleerd Genootschap. Doch daar wij hiermede onbekend zijn, zullen wij ons in geene gissingen verdiepen. Even min zullen wij gissen naar het motief des geschrifts. De Schrijver zegt in een kort Voorberigt, waarin hij spreekt van den ongenoemden Recensent in de Letteroefeningen, (waarom ‘den ongenoemden?’ dit is toch in deze en andere Maandschriften zoo gebruikelijk, dat het tegendeel veeleer melding verdiende), hij zegt al wederom geen motief te hebben mede te deelen. Wij willen ons dan in deze privaatzaken niet verdiepen. Het boekje, minder overladen met aanhalingen dan de vorige brochure, is hoofdzakelijk gerigt tegen de zedelessen en zedelijke voorschriften, waaraan de Schrijver weinig kracht toekent. Alles komt meer aan op zedelijk gevoel; dit moet in deszelfs oorspronkelijke kracht bewaard en gehandhaafd worden tegen eenzijdige verstandsontwikkeling. De redeneertrant is ver verwijderd van hetgeen de Engelschen close reasoning noemen, en daarom moeijelijk te volgen en te analyseren. Alles wordt besloten met een gedicht van bürger, waarvan wij de schoonheid niet zoo levendig gevoelen, of het zou in den regel moeten zijn:

‘Und der Sammler von Lumpen, aus denen nimmer ein Blatt wird.’

Wij zullen overigens niet ontkennen, dat de Schrijver hier

[p. 195]

en daar eenen zeer eigenaardigen stijl bezit: zoo als waar hij tegen kinderboekjes op de scholen te velde trekt (bl. 85): ‘Behalve dat deze verhalen doorgaans tot de allerlafste behooren en derzelver opstellers miserabele broodschrijvers en courantiers of zoogenoemde romantische kindervrienden zijn, die denken, dat zij, door op een' doucereusen toon te piepen, den juisten kindertoon gevat hebben, of die, door de domste uitvallen, meenen zeer naïf te zijn.’ Men ziet het, dat de Schrijver hier warm wordt!

De aanhaling, bl. 52:

‘Und was der Verstand der Verständigen nicht sieht,
Das übet in Einfalt ein kindlich Gemüht.’

is niet uit bürger, gelijk de Schrijver zich meent te herinneren, maar uit ‘Die Worte des Glaubens’ van schiller, en de eerste regel, waarvan het metrum anders ook niet goed zoude zijn, luidt aldaar:

‘Und was kein Verstand der Verständigen sieht.’

En hiermede bevelen wij het boekje der aandacht van allen, die in dergelijke lectuur smaak vinden. Zoo wij hen, die, alle dingen beproevende, het goede wenschen te behouden, op eenige gevaarlijke plaatsen in dit boekje opmerkzaam maakten, vreezen wij, dat de Schrijver ons, in een volgend geschrift, onder het getal der doucereuse piepers zoude opnemen. Het blijve dan hierbij!