Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

De Broedermoorder. Uit het Engelsch van George Paine Rainsfort James, Esq. Door Steenbergen van Goor. III Deelen. Te Amsterdam, bij G. Portielje. 1840. In gr. 8vo. Te zamen XII en 898 bl. f 8-90.

Deze Roman heet in het oorspronkelijke the Gipsy (de Heiden.) Deze titel behaagde den Heere steenbergen van goor niet zeer, omdat het woord Heiden dubbelzinnig is, en ‘in onze taal zoo wel een persoon beteekent, die noch tot het Christendom, noch tot het Jodendom, noch zelfs tot het Turkendom behoort, en eenen zoogenaamden goedgelukzegger, handkijker.’ Zijn Ed. had er nog kunnen bijvoegen beerenleider, hondenscheerder en andere benamingen van bedrijven, die door de Heidens gewoonlijk uitgeoefend worden. Zeer geleerdelijk wordt door den Heer steenbergen van goor het Latijnsche paganus in het Engelsch painim, ja zelfs het reeds genoemde gipsy, benevens het Fransche Bohemien, aangevoerd, tot staving der dubbelzinnigheid van het om deze reden afgekeurde woord heiden. Ofschoon wij er nu juist geen gevaar in zouden gezien hebben, dat deze Roman met den naam: De Heiden, de Waarzegger, of eenvoudiglijk onder dien van pharold of Lord dewry in het licht ware verschenen, juichen wij echter de kieschheid en afkeer van dubbelzinnigheid des Vertalers van ganscher harte toe.

Deze Roman is geene historische, maar veel meer eene familie-geschiedenis, welker verhaal op geenerlei wijze in eenig afzonderlijk tijdvak der geschiedenis ingeweven is.

[p. 175]

De karakters der hoofdpersonen pharold, den Zigeunerhoofdman, van Lord dewry en van den Kolonel mauners zijn zeer belangwekkend; terwijl de Schrijver tevens regt beminnelijke vrouwen in de verhaalde geschiedenis doet optreden. Het verhaal is onderhoudend en de ontknooping verrassend. Zelfs de uitweidingen, waarop men bij 's mans vroegere werken wel eens gevallen heeft, bevatten zoo vele fijne menschkundige waarnemingen, zoo vele lessen van levenswijsheid, dat zij den lezer, die niet enkel leest om den draad der geschiedenis vermaakshalve te volgen, maar die door zijne lektuur tot uitspanning ook wenscht onderrigt te worden, voorzeker niet vervelen zullen. Niet zoo zeer omdat wij eene proeve van den stijl des reeds zoo bekenden Schrijvers noodig achten, als om eenige afwisseling aan ons verslag bij te brengen, plaatsen wij hier de volgende beschrijving van het heidenkamp: ‘Tusschen de hier en daar verstrooide, vooruitspringende, in de drooge hoeken der zandgroeven als ingenestelde eiken schemerden vijf of zes morsige, bruinachtige lappen zeildoek, van welke niet één grooter dan een gewoon tafellaken was, en die over halve hoepels en kruiswijs in den grond gedrevene palen gespannen waren. Zij strekten tot woningen voor eenige familiën van dien onbeschaafden, donkerkleurigen volksstam, welks aanwezen en geschiedenis onder al de wonderbare dingen, welke wij dagelijks, zonder ze met eenige navorsching te verwaardigen, onverschillig voorbijgaan, geenszins tot de minst zeldzame verschijningen behooren. - Voor den ingang van eenige dezer kleine woningen zag men Heidinnen, met hare stroohoeden, roode mantels en zijden halsdoeken. Sommige, verwelkt, gerimpeld en naar heksen gelijkende, droegen de sporen van een veeljarig rondzwerven in wind en weder, als ook van menigvuldige lotwisselingen; terwijl andere, op welker geelachtig bruine huid de rozen der jeugd en der gezondheid gloeiden, en welker donkere oogen, door zorgen noch ziekten beneveld, als edelgesteenten helder flonkerden, het ideaal van eenen volksstam vertoonden, die, reeds sedert lang van troonen en waardigheden verwijderd, naar de verstrooide stukken en brokken van een wrak geleek, hetwelk de golven van het verledene verbrijzeld hadden. - Aan de eene zijde, tusschen witte houtasch en de vederen van geplukte hanen en kalkoenen, zag men een vuur branden, waarover een groote ketel hing te koken, en rondom

[p. 176]

eene oude vrouw, die voor den haard hurkte, om, zoo als het scheen, op dien ketel te passen, zaten, in gemakkelijke houdingen, verscheidene mannelijke leden van den stam, meest allen in wijde overrokken, welken men het duidelijk genoeg kon aanzien, dat zij eenmaal andere eigenaars gehad hadden. Eenige halfnaakte jongens, die zich met allerlei spelen bezig hielden, vulden het tooneel verder aan, en beloofden eenen rustigen stam van spitsboeven en landloopers voor toekomende tijden.’

De Vertaler schrijft: ‘Ik wil geene zwam zijn, welke men naar welgevallen kan uitpersen,’ en: ‘alsof eene, in de Lethe gedoopte, zwam alles van de tafel van het geheugen had weggewischt.’ Wij zouden op beide plaatsen, in plaats van zwam, spons vertaald hebben. Hij zal misschien er zich over ergeren, dat wij bekennen, niet in de gelegenheid te zijn, om het oorspronkelijke werk met de vertaling te vergelijken. Maar zoo veel weten wij toch, dat het Engelsche spunge de beide beteekenissen heeft van zwam en spons. Verre, zeer verre zij het van ons, te meenen, dat de Heer steenbergen van goor dat niet weet; het is misschien eene drukfeil, of wel wij vinden hier weder bevestigd, somtijds zelfs bonus dormitat homerus.