Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

Nederland bij eenen Algemeenen Oorlog. Te Haarlem, bij V. Loosjes. 1840. In gr. 8vo. 41 bl. f : - 50.

Deze welgeschrevene brochure, waarvan de Schrijver verkozen heeft anoniem te blijven, bevat ter inleiding in weinige woorden, dat men hier geenszins een volledig betoog omtrent het staatkundig stelsel van evenwigt van Europa moet verwachten, maar dat het korte uittreksels behelst uit een werk, hetwelk door den Schrijver weldra over dit belangrijk onderwerp ter perse zal worden gelegd, ten einde in deze oogenblikken eenen eenigzins dieperen blik op den zorgelijken staatkundigen toestand des Vaderlands naar buiten te doen werpen.

De Schrijver schetst voornamelijk met vlugtige, maar juiste trekken, het geschiedkundig overzigt van de rol, die de voormalige Republiek der Vereenigde Nederlanden in de buitenlandsche staatkunde, tot behoud van het evenwigt der Mogendheden van Europa, gespeeld heeft, door 1^o. Neêrlands staatkundigen toestand in betrekking tot de algemeene staatsgesteldheid van Europa na te gaan en te on-

[p. 122]

derzoeken; met andere woorden, het in verband met het staatkundig evenwigt van hetzelve te beschouwen; om, 2^o., de neutraliteit van Nederland, waarvan thans bij eenen algemeenen oorlog, sprake is, te overwegen.

Het stelsel van staatkundig evenwigt was in de oudheid onbekend, en komt eerst in de nieuwere Geschiedenis, ten tijde van de magt van karel V en den strijd van frans I tegen dezelve, te voorschijn, en ontwikkelde zich nog meer onder hendrik IV en richelieu. Doch, toen, na den Vrede van Munster, het Huis van Oostenrijk de zon des voorspoeds zag tanen, en Frankrijk onder lodewijk XIV voor het evenwigt van Europa op deszelfs beurt te magtig werd, vormden zich tegen hetzelve verschillende Coalitiën, onder de leiding van willem III, Koning van Engeland, waaraan, zoo wel als aan den Successieöorlog, het Nederlandsch Gemeenebest een onmiddellijk en krachtig deel nam. Het was voornamelijk het belang onzer Voorvaderen, dat Frankrijk niet in het bezit der Belgische provinciën geraakte, waarnaar het zoo vurig reikhalsde. Het staatkundig evenwigt werd behouden bij den Vrede van Utrecht en bevestigd door het Barrieretraktaat.

Thans zijn de zaken geheel veranderd: door de Fransche heerschappij werd het Europeesch evenwigt geheel verbroken, en na den val van napoleon door eene Pentarchie, of de heerschappij der vijf groote Mogendheden, vervangen; die door de vereeniging van België met Nederland eenen voormuur voor Frankrijk meende op te rigten; hetgeen echter in 1830 bleek een zeer zwakke te zijn, daar hij met den eersten stoot inviel, en Nederland van de eerste Mogendheid van den tweeden rang tot eene van den derden of vierden verviel. Indien nu het geval plaats grijpt, dat de groote Mogendheden, die alleen de staatkundige magt in Europa uitoefenen, over de eene of andere zaak ernstig verschil krijgen, zoo als zulks plaats gehad heeft, zoodat daardoor een algemeene oorlog kan uitbarsten, is het een hagchelijk tijdsgewricht voor al de overige kleinere Staten. Moeten zij de eene of andere partij kiezen, of zich onzijdig houden? Dit tracht de Schrijver in zijn tweede gedeelte te beantwoorden. Wat Nederland betreft, het kan geenszins zich aan de zijde van Frankrijk scharen; want dan werden eensklaps deszelfs schepen en koloniën, zijne laatste hulpbronnen, door de Engelschen weggenomen. Verklaart het zich, met

[p. 123]

de verbondene Mogendheden tegen Frankrijk, dan loopt het grootelijks gevaar, om den eersten stoot te moeten verduren en geheel of gedeeltelijk door de Fransche legers te worden overstroomd, daar België nu niet dan als eene Fransche Provincie kan aangezien worden. Nederland moet dus onzijdig blijven; het moet zich in staat stellen, om, door zich met andere kleinere Staten tot een verbond van gewapende neutraliteit te vereenigen, te land en ter zee deszelfs onzijdigheid krachtig te kunnen handhaven. Dit is de slotsom van het onderzoek des ongenoemden Schrijvers, met hetwelk wij volkomen instemmen; ofschoon wij niet inzien; hoe ons Vaderland, bij den vervallen staat van deszelfs geldmiddelen, die ontzagwekkende houding zoude kunnen aannemen. Wij kunnen den Schrijver zijne redeneringen over het op den duur onbestaanbare der vereeniging van België met Noord-Nederland niet zoo gaaf toestemmen, al heeft hij dezelve met eene lange aanteekening aan het slot van dit geschrift trachten te staven. A posteriori is alles waar; maar wie heeft dit vijftien jaren a priori zich kunnen voorstellen? De scheiding van België en Nederland was het gevolg der Julij-omwenteling. Ware die niet voorgevallen, en had het Nederlandsche bestuur sommige misslagen weten te vermijden en meer vastheid en klem ten toon gespreid, zoo zoude deze scheiding nimmer hebben plaats gegrepen, en het verschil tusschen het Zuider- en Noorder-deel van het voormalige Koningrijk der Nederlanden had, door verloop van tijd, voor eene meer in elkander vloeijende eenheid plaats gemaakt. Wij wenschen vurig, dat de Voorzienigheid Europa en de beschaafde wereld voor de onafzienbare rampen van eenen algemeenen oorlog moge behoeden, waarvan voorzeker ons Vaderland in deszelfs tegenwoordigen toestand het eerste slagtoffer zijn zoude.