Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1841

De Chinees-Wereldburger. Door Olivier Goldsmith. II Deelen. Naar het Engelsch. Te Dordrecht, bij van Houtrijve en Bredius. 1840. In gr. 8vo. 516 bl. f 5-50.

Voor hen, aan wie dit werk in het oorspronkelijke niet bekend is, diene, dat het reeds vele jaren geleden door den beroemden goldsmith is geschreven, in den trant der bekende Lettres Chinoises, Cabbalistiques enz.

Een Chineesch wijsgeer, die door zijnen gedurigen omgang met de Engelschen reeds in zijn vaderland de Engelsche taal geleerd heeft, maar voor het overige onbekend is met hunne zeden en gewoonten, reist naar Engeland, ten einde deszelfs rijkdom, gebouwen, kunsten, wetenschappen en nijverheid op de plaats zelve in oogenschouw te nemen. De brieven aan zijne vrienden in China, die den inhoud van het werk uitmaken, behelzen de berigten van hetgeen hij ook met betrekking tot het karakter, de godsdienstige denkbeelden en zeden en gewoonten der Engelschen opmerkt. Daar deze brieven reeds omstreeks de helft der vorige eeuw geschreven zijn, spreekt het van zelf, dat in het werk het een en ander voorkomt, hetwelk, gelijk de Vertaler te regt zegt, niet meer op den tegenwoordigen tijd betrekkelijk is. Nogtans ook op onzen leeftijd, en niet alleen op de Engelschen, maar ook op onzen landaard, is zeer veel van hetgeen de schrandere Chinees opmerkt toepasselijk. De Schrijver zegt: ‘Ik wil wat nieuws beproeven. Het huisraad, de kramerij en de vuurwerken van China zijn lang door de mode op hoogen prijs gehouden. Ik wil eene kleine lading Chinesche zedekunde uitkramen. Indien de Chinezen hebben bijgedragen om onzen smaak te bederven, wil ik het beproeven, in hoe verre zij ons verstand kunnen helpen vermeerderen.’

Ten einde onze lezers in de gelegenheid te stellen, om eenigermate te oordeelen over hetgeen hun in deze vertaling aangeboden wordt, plaatsen wij het volgende tot eene proeve:

‘De meeste dames alhier,’ zeide de Chinees, ‘hebben twee aangezigten, een om in te slapen, en een ander om in gezelschap te vertoonen; het eerste wordt gewoonlijk voor

[p. 34]

den echtgenoot en de overige huisgenooten bewaard, het andere wordt aangedaan om aan vrienden buitenshuis te behagen; het huiselijk aangezigt is dikwijls tamelijk minbeduidend, maar dat om uit te gaan, ziet er wat beter uit; dit wordt altijd aan het toilet in de plooi gezet, waar de spiegel en de genadebrood-etende nicht den raad beleggen en de tint voor den dag bepalen.’

‘Ik kan niet voor de waarheid van het gezegde instaan, dit is echter zeker, dat zij in huis meer kleederen dragen dan daar buiten; want ik heb eene dame, die in hare kamer bij het minste togtje scheen te bibberen, half naakt op straat zien verschijnen.’

‘Eenige dagen geleden, langs een der gevangenissen gaande, kon ik mij niet onthouden, eenig oogenblikken te blijven staan, om naar eene zamenspraak te luisteren, welke ik dacht dat mij eenig vermaak verschaffen zoude. Het gesprek had plaats tusschen eenen voor schulden gevangene door de tralies der gevangenis, eenen zakkedrager, die even zijnen last had nedergezet om wat uit te rusten, en eenen soldaat aan het venster. Een bedreigde inval der Franschen was hun onderwerp, en ieder der sprekers scheen vurig te verlangen om zijn land van het dreigend gevaar te bevrijden. ‘Wat mij aangaat,’ riep de gevangene uit, ‘het meest ben ik voor onze vrijheid beducht: als de Franschen overwinnaars zijn, wat zal er dan van de Engelsche vrijheid worden? Mijne goede vrienden, vrijheid is het voorregt van den Engelschman; haar moeten wij behouden ten koste van ons leven; neen, de Franschen zullen ons haar niet ontrooven.’ - ‘Ja, slaven!’ riep de zakkedrager uit, ‘zij zijn altemaal slaven, slechts geschikt om pakken te dragen, geen een uitgezonderd. Liever, dan mij tot de slavernij te vernederen, zou ik als soldaat dienst nemen.’ De soldaat riep met veel eerbied en vuur uit: ‘Niet zoo zeer onze vrijheden, maar onze Godsdienst zou door deze verandering lijden; ja, onze Godsdienst, mannen! De Duivel moge mij in vuur doen verzinken,’ dit was de plegtstatige toon zijner bezwering, ‘als het niet met onze Godsdienst gedaan is, wanneer de Franschen komen.’

Allerwegen geeft de Schrijver blijken van zijne rijke menschen- en wereldkennis, en van zijne begaafdheid, om met echten humor zijne denkbeelden voor te dragen. De vertaling is goed uitgevallen; weshalve wij met gerustheid dit

[p. 35]

werk der opmerkzaamheid van onze lezende landgenooten durven aanbevelen.