Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

[p. 123]

Geron, of de Oude op den Berg. Een Boek voor Ingewijden, door H.J. Abbring. Iste Deel. Te Groningen, bij P.S. Barghoorn. In gr. 8vo. XXII en 304 bl. f 2-50.

De Schrijver kondigt dit geschrift aan, als zijnde geheel aan ernst en zedelijkheid gewijd, maar hetwelk hij met eenige tooneelen van eenen anderen aard, ontleend uit de geschiedenis van geron, frydal, theone, theon en gulibald, heeft afgewisseld. Het werk zal dan een zedelijke Roman moeten zijn, waarin ernstige of godsdienstige en zedekundige voorstellingen de verdichte geschiedenis tot voertuig hebben. Het oogmerk van zulk eene wijze van schrijven is dus waarschijnlijk, meer onderhoudend te zijn, dan dit in een doorgaand betoog mogelijk is. De Schrijver zegt dan ook, dat deze afwisseling plaats heeft ‘ten gevalle van eenige jeugdige lezers.’

's Mans voorname bedoeling schijnt te zijn, het geloof aan de leer van het Christendom, in tegenstelling van twijfel en ongeloof, aan te prijzen, als het krachtigste middel tegen zondige driften en de door derzelver involging veroorzaakte zielskwellingen. Voorwaar een prijselijk doel! Maar naar ons oordeel moet de eenzijdige voorstelling van de leer der Christelijke Openbaring in dit werk de bereiking van dit doel grootelijks in den weg staan. Tot een voorbeeld voeren wij het volgende aan. Nadat geron, in wiens karakter ‘een hoofdtasereel van liefde tot God en Godsdienst’ wordt afgemaald, gezegd heeft, dat hij langen tijd voor God iets meer dan niets had willen zijn, vervolgt hij het verhaal van zijne bekeering aldus: ‘De met volle klaarheid in mij opstijgende gedachte, dat God tot alles, waardoor Hij zich in de volheid van Zijne magt wil openbaren, louter een niets behoefde, en alleen de zuiverste ledigheid het vatbaarste element is voor Zijne alles vervullende invloeden, was de eerste beweging van een nieuw leven in mij.’ Op eene andere plaats heet het: ‘De ziel wordt ten laatste zoo ver gebragt, dat haar alles ontvalt; zoodat zij als 't ware op genade en ongenade zich drijven laat, en zich moet overgeven. Eene onmerkbare overmagt dwingt haar meesttijds, dat zij alles aan God zonder voorwaarde moet overlaten, dewijl zij overtuigend ziet en weet, dat zij niets kan, niets heeft, niets vermag, en dus eindelijk ge-

[p. 124]

heel loslaat.’ Wij dachten hier onwillekeurig aan de vijf dierbare Nieten van Vader miseras. Dat ook een godvruchtig Christen vele jaren na zijne bekeering, en wel eerst op zijn sterfbed, ‘aan hen, die zijne papieren in bewaring hadden, den last gaf, om alle ontuchtige en vuile prenten en alle zedelooze en ligtvaardige geschriften, waardoor hij de heilige Godsdienst had beleedigd enz., te verbranden,’ laten wij voor rekening van den Schrijver. Het zonderlingste gedeelte van dit werk, echter, is een brief van meer dan 8 bladzijden van geron aan zijne geliefde. Wij twijfelen, of wel ooit eene andere vrouw of meisje het heeft durven wagen, om, na het ontvangen van zulk eenen brief van haren minnaar, hem tot echtgenoot aan te nemen. De Lezer oordeele uit het volgende, hetwelk wij onder anderen in denzelven aantroffen:

‘Mijn hart is week, buigzaam, voor elken zachten indruk vatbaar, zoo lang niet het een of ander aan mijne overtuiging den oorlog verklaart; dan wordt het staal, dan verdwijnen alle betrekkingen van voor mijne oogen; dan zijn mij vader, moeder, vriend, vrouw niets; dan sta ik met mijne grondstellingen vast op mijne plaats en trotseer uit verachting de gansche wereld. - Dit nu op u toegepast, zoo is het bij de bepaling van den trap van uw toekomend geluk niet meer de vraag: of gij mijne denkwijze, ingeval zij u mishaagde, zoudet kunnen hervormen, - want dit zult gij nooit vermogen - maar of uwe denkwijze met de mijne overeenstemt, en wel naar haren geheelen omvang en al hare beperkingen? Verder, of gij u op den weg der overtuiging tot aanneming mijner grondstellingen zult laten leiden, ingeval zij niet reeds de uwen waren? - Wanneer ik ooit bij mijne tweede ziel de minste onverschilligheid of traagheid in hare zedelijke vorming ontdekte, zoude aanstonds mijne genegenheid, achting en liefde voor u in eene aanmerkelijke mate dalen. Doch mijn geduld is onuitputtelijk, als ik met eenen langzaam voortgaande heb te doen. - Wil hij echter opzettelijk blijven staan, voorbedachtelijk dralen, of wel zelfs, slap van zenuwen en van lendenen, zich neêrleggen, dan verdwijnt mijn geduld, en in deszelfs plaats treedt verachting. - Er zijn veelvuldige aanleidingen, waaruit onder echtelieden geschillen kunnen ontstaan. - Welligt vraagt gij, hoe ik mij, ingeval dezulke onder ons oprezen, daar-

[p. 125]

bij zoude gedragen? Hier is het ronde, vrijmoedige antwoord: zacht als een vriend; koud en vast als een rots! Gesteld echter, dit gedrag baatte niets, dan zij ons God genadig!’

Onze Lezers vragen welligt, van welk gevolg deze malsche en regt galante brief was? - Het huwelijk ging door, en werd ingezegend, ‘zonder,’ dus klaagt de echtgenoot zelf, ‘ooit de zegeningen Gods en der natuur deelachtig te worden, dewijl ik, in eene schoone denkbeeldige wereld levende, mijne geschiktheid voor de genietingen der natuurlijke wereld onderdrukt en elke opwekking daartoe met tegenzin van de hand gewezen had.’ Hoe het echter, daar de zaken zoo stouden, mogelijk was, dat de vrouw eindelijk, gelijk de man verder verhaalt, ‘mij verliet met ons kind,’ betuigen wij niet te begrijpen. Ten laatste geest de verlaten echtgenoot nu zelf den zeer verstandigen raad: ‘Sedert dien tijd zou ik wel ernstig elk goed meisje voor den misstap willen waarschuwen, van, zonder het strengste onderzoek van zichzelve, met eenen geleerde, aan wien zij mannelijke vastheid, meer geest dan zinnelijkheid, en eene zelfbeheersching ontdekt, die door geene natuurlijke behoeften kan gestoord worden, zich in te laten.’ Daar de smaak verschilt, hebben wij door het medegedeelde onze Lezers zelve in de gelegenheid willen stellen, om te weten, wat zij in dit werk vinden zullen. Als Roman kunnen wij over hetzelve nog geen oordeel vellen, dewijl het verhaal in dit Deel te afgebroken eindigt, om deszelfs eindelijken afloop te kunnen gissen. In het volgende Deel zal de Schrijver zijne Lezers verpligten, door hen bekend te maken met den boom, van welken hij zijne gelijkenis ontleent, als hij den mensch noemt: ‘een hemelsche vrucht op eenen zwakken stam geënt. De laatste sterft, - moet sterven - om de eerste tot rijpheid te brengen.’