Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Proeve van een geregtelijk geneeskundig Onderzoek, betreffende de vraag: in hoe verre Dronkenschap, aanleiding gevende tot de misdaad van moord, in de toerekening van straf in aanmerking komt, inzonderheid wanneer dezelve tot Monomanie overslaat, of daarmede in verband staat? Mitsgaders, in hoe verre deze laatste zielsgesteldheid, of beide

[p. 27]

te zamen, als punten van defensie, tot vrijspraak al of niet, in judicio criminali kunnen dienen? Briefswijze voorgesteld en behandeld, door Mr. J.H. van der Schaaff. Waarachter, bij wijze van Bijlage, gevoegd zijn eenige Aanteekeningen met betrekking tot den schedel van Elias Koster, vervat in eene Missive van den Hoogleeraar W. Vrolik aan den Schrijver. Te Amsterdam, bij M. Schooneveld en Zoon. 1838. In gr. 8vo. VIII en 178 Bl. f 2-:

De geachte Schrijver van dit werkje, welks breedsprakige titel wij in zijn geheel afschreven, verdeelt zijne Verhandeling in vier hoofdpunten. Bij het eerste zoekt hij zoo veel mogelijk uiteen te zetten, wat, naar aanleiding van hetgeen bij de voornaamste Uitleggers en Regtsdoctoren daaromtrent geleerd wordt, aangaande de al of niet culpabiliteit ter zake van misdaad, door dronkenschap veroorzaakt, behoort te worden aangenomen. (Aldus vatten wij de meening des Schrijvers op: want zijne eigene opgaaf van dat punt (bl. 2) laat eene duisterheid in den volzin achter, waarin blijkbaar iets, dat tot den zamenhang diende, vergeten is.)

Ten tweede onderzoekt hij, wat men door waanzin, monomanie en dergelijke zielsgebreken, naar de leer der geregtelijke geneeskunde, verstaat, en in hoe verre dezelve, al of niet, een genoegzaam fondament tot vrijspraak, in cas van delict, mogen opleveren.

Ten derde geeft hij een beoordeelend overzigt van hetgeen tot bezwaar en tot verdediging van elias koster gediend heeft.

En ten vierde besluit hij, tot beantwoording der vraag, met eenige bedenkingen, die tot het onderwerp in verband staan.

In de eerste Afdeeling verwonderde het ons, op bl. 20, bij de aanhaling van het Code Pénal en de Schrijvers daarover, geheel van pailliet, wiens Manuel de Droit Francais, naar verschillende uitgaven, in aller handen is, gezwegen te zien. En juist op de vraag, in hoe verre dronkenschap, hetzij tot bezwaar, hetzij tot verligting, in aanmerking komen mag, heeft hij zulke belangrijke aanteekeningen op Art. 64 van het Code Pénal.

Verder kent de Schrijver, naar ons inzien, te veel kracht toe aan Art. 12 der Publ. van 11 Dec. 1813. Immers in geval van moedwilligen doodslag, in staat van toevallige dron-

[p. 28]

kenschap gepleegd, en strafbaar met twintigjarig confinement, na voorafgegane tepronkstelling en brandmerk, is geene verzachting mogelijk. Men moet daar of vrijspreken, of ten volle veroordeelen, vermits Art. 12 ten dezen niet toepasselijk is. Al wil men dus de toevallig ontstane dronkenschap als reden van mitigatie aannemen, noch die, noch eenige andere reden van mitigatie kan den beschuldigde helpen. Wenschelijk ware het, dat men, even als tegenwoordig in Frankrijk, ook bij de zwaarste misdaden, vrijheid had, uit hoofde van verzachtende omstandigheden, minder gestreng te straffen; mits den Regter steeds zoodanig minimum ware voorgeschreven, dat de evenredigheid in regtsbedeeling behouden bleef. B.v. op doodslag met voorbedachten rade staat de doodstraf, eveneens op brandstichting enz. Maar bleek het nu den Regter, dat er omstandigheden waren van dien aard, dat de strafschuldigheid des misdadigers minder werd, dan zou hij, in plaats der doodstraf, in zulke gevallen de straf naast den dood kunnen opleggen, maar ook niet minder. Bedreigt de wet, bij volle strafschuldigheid, met twintigjarige tuchthuisstraf, in geval van louter moedwilligen doodslag, b.v. in plotselijk opgewekte gramschap begaan, zonder geleide lagen; dan zou de schuldige, indien er bleek, dat hij in staat van zuiver toevallige dronkenschap, of dergelijke, niet in de wet uitdrukkelijk als fait d'excuse opgenoemde, reden van verontschuldiging, zich vergrepen had, in een consinement van ten minste vijf, ten hoogste tien jaren, zonder schavotstraf, kunnen worden verwezen; en in alle misdaden van minder aangelegenheid zou men kunnen handelen, gelijk thans, met toepassing van het bekende Art. 12, geschiedt, hetwelk bezwaarlijk kan worden ingeroepen, waar het Code Pénal vordert de travaux forcés à temps, en zeker nooit mag worden aangewend, waar het Strafregt eeuwigdurenden dwangarbeid uitspreekt.

Hetgeen in de tweede Afdeeling over waanzin, monomanie en dergelijke voorkomt, als ook hetgeen tot bewijs der strafschuldigheid van koster gezegd wordt, draagt allezins onzen bijval weg.

Uitnemend behagen ons ook de bedenkingen, tot beantwoording der vraag, die het vierde hoofdpunt of de vierde Afdeeling uitmaken. Drie punten worden daarbij betoogd:

I. Dat de meeste misdaden, die bij onze vaderlandsche regtbanken, zoo in het criminele, als bij de Kamers van Correc-

[p. 29]

tie, voorkomen, ten minste voor twee derden, uit oorzaak van dronkenschap ontstaan. Eene treurige waarheid voorzeker, en die de noodzakelijkheid doet inzien, dat eindelijk allen, die het wél met het menschdom en het vaderland meenen, de handen ineenslaan, ten einde het misbruik, benevens het noodeloos dagelijksche gebruik van sterken drank, (hetwelk ook een misbruik is) zoo veel mogelijk tegen te gaan.

II. Dat, indien, bij het eerlang te verwachten Nederlandsche Strafwetboek, de toestand van waanzin of krankzinnigheid duidelijk en in al deszelfs kenteekenen omschreven wordt, namelijk wanneer en in welke gevallen verschoonbaar, men alsdan zeer zelden eene voorgewende verstandsverbijstering, als middel van verdediging, door wanhoop uitgedacht, zal te vreezen hebben. Zulk eene omschrijving van waanzin enz. is allezins wenschelijk, ja tegenwoordig in een Wetboek van Strafregt onmisbaar; en welligt ware het dan goed, de zinsbedwelming, door louter toevallige dronkenschap ontstaan, onder de redenen niet van vrijstelling, maar van verzachting, maar de opzettelijke dronkenschap, tot stouter volvoering des kwaads, onder de bezwarende omstandigheden op te nemen.

III. Dat, wat men er ook van zeggen, of in de theorie daarover op het papier brengen wille, onze tijden, door het insluipende verfijnd zedebederf en den geest van woeling, spanning en ontevredenheid, die zich hier en daar onder een gedeelte van het menschdom openbaart, nog niet rijp genoeg zijn, om de straffe des doods, over het geheel, te kunnen en te mogen afschaffen. Ook dit laatste punt is zoo wél betoogd, dat men, met kennis van zaken en ondervinding oordeelende, niet wel nalaten kan den Schrijver bij te vallen, en dus het daarvoor te houden, dat op deze en gene gruwelijke misdaden, b.v. doodslag met voorbedachten rade, ouder- en Vorstenmoord, brandstichting ten gevolge waarvan één of meer personen het leven verloren hebben, en hoogverraad, gepaard met moordzuchtige oogmerken, de doodstraf bedreigd moet blijven. Maar tevens, ten einde den Regter niet te noodzaken, steeds in die gevallen tusschen doodstraf en vrijverklaring te kiezen, zouden wij het raadzaam achten, den Regter de vrijheid te geven, om dáár, waar wel geene alle schuld wegnemende (b.v. volkomen waanzin) noch ook erkende en de strafschuldigheid aanmerkelijk verminderende redenen van mitigatie bestaan, (gelijk b.v. verregaande

[p. 30]

provocatie) ook om andere verzachtende omstandigheden, die aan het arbitrium des Regters worden overgelaten, de doodstraf geenszins op te leggen, maar den misdadiger, bij zulke in de wet niet bepaald aangeduide verzachtende omstandigheden, tot de straf naast den dood (twintigjarige of anders levenslange tuchthuisstraf, voorafgegaan door tepronkstelling) te verwijzen. Dan zouden er minder waarlijk, doch geenszins den dood naar billijkheid schuldigen, worden vrijgesproken; en waar niets tot verschooning van eenig booswicht strekt, zou zulk een monster met verlies des levens kunnen worden gestraft.

Stijl en taal dezer Proeve laten iets te wenschen overig; de redeneerwijze is doorgaans bondig.