Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Reizen mijner Jeugd; uit mijne Aanteekeningen voor mij en voor anderen. Door den Schrijver van de Brieven van eenen Afgestorvenen. Te Haarlem, bij de Wed. A. Loosjes, Pz. In gr. 8vo. 181 Bl. f 2-20.

[p. 509]

Eene Maand in Zuidwestelijk Duitschland. Reisverhaal en Reisboek, geschreven door J.P. Sprenger van Eyk. Te Rotterdam, bij Mensing en van Westreenen. 1837. In gr. 8vo. 171 en 33 Bl. f 2-60.
Mijne Emigratie in Duitschland, Engeland en Ierland, in 1799-1802; met een Verslag omtrent de Hollandsche Brigade in dienst van Groot-Brittannië, onder bevel van Z.D.H. den Heere Erfprins van Oranje-Nassau; alsmede eene korte Beschrijving van eenige Bijzonderheden te Londen, opgeteekend gedurende mijn verblijf aldaar in 1804. Te Utrecht, bij N. van der Monde. 1837. In gr. 8vo. 295 Bl. f 2-80.

1. De levendige schrijftrant van den ‘Afgestorvene’ is reeds te zeer aan onze Landgenooten bekend, dan dat Rec. noodig zou hebben, daarover veel te zeggen. De onderhavige aanteekeningen op eene Reis door een gedeelte van Frankrijk en Italië in 1809 verraden den aanleg des Schrijvers tot dien hoogst onderhoudenden stijl, door welken hij later schitterde, doch missen te gelijk nog dat geacheveerde, (wij weten het niet beter te zeggen) dat men in zijne Brieven en Omwandelingen opmerkt. Eene kleine proeve van het fijne oordeel des Vorsten mogen wij den Lezer niet onthouden. ‘Bij elk vernieuwd bezoek heb ik het Pantheon altoos met grootere verrukking betreden, en zoude bijkans het tegendeel van de St. Pieterskerk zeggen. Bij deze bestond bijkans altoos mijne grootste verbazing daarin, dat ik er niet meer over verbaasd was. Ik overtuigde mij meer door de vermoeidheid mijner leden, dan door mijne oogen, dat ik mij inderdaad in zulk een ontzaggelijk gebouw bevond, hetgeen de uitgestrektheid van eene kleine stad (?) heeft; en in weerwil hiervan had ik altijd veel moeite, zinnelijk te ontwaren, dat derzelver enkele pilaren werkelijk meer ruimte besloegen, dan som-

[p. 510]

mige geheele kerken in de stad; dat het hoogaltaar hooger was, dan het paleis Farnese, het hoogste paleis in Rome, enz.

Aangenamer deed het mij aan, dat deze kerk zelfs haar eigen klimaat heeft, eene altoosdurende lentelucht, die verkoelend in den zomer en verwarmend in den winter is. Ja, zeide men mij, toen men mij al de verwonderenswaardige bijzondere deelen noemde, dit zijn alles bekende daadzaken; maar de bouwmeester heeft alles zoo buitengemeen kunstig geregeld, dat het oog, door de juiste inachtneming der evenredigheden misleid, het geheel niet een tiende gedeelte zoo groot schat, als het waarlijk is. - Het is toch inderdaad eene schrale kunst, welker hoogste triomf het zoo ver gebragt heeft, het op zichzelf verbazend groote kleiner te doen schijnen.’

En na de vergelijking der koepels van de beide genoemde tempels, welke allezins ten voordeele van het Pantheon uitvalt, heet het: ‘Indien derhalve bramante (of michel angelo) waarlijk gezegd heeft: “gij bewondert den koepel van het Pantheon op de aarde, ik wil hem in de lucht plaatsen;” dan heeft hij, zoo als niet zelden geschiedt, bedriegelijke woorden gesproken, die op het eerste gehoor verbazing wekken, maar bij nadere toelichting toch geen steek houden: want veel kan op aarde met groote bewondering beschouwd worden, wat in de lucht geheel niet op zijne regte plaats staan zoude. Zoo, bij voorbeeld, iemand, wien nog grootere hulpmiddelen ten dienste stonden, ons zeide: “gij bewondert de piramiden op aarde; ik wil ze in de wolken zetten,” en ook inderdaad de piramiden op den top van den Chimborazzo of Montblanc weder opbouwde, waar die ontzaggelijke massa's nog maar als schilderhuisjes zich vertoonen zouden, - moesten wij dan niet, wel is waar, over de moeijelijke onderneming ons verbazen, maar toch bekennen, dat de piramiden op aarde eenen veel grooteren indruk op ons maken zouden, dan in de wolken, waar zij, aan de maat onzer oogen onttrokken, ons niets ter vergelijking rondom zich aanbieden?’

[p. 511]

2. Ook den Eerw. sprenger van eyk kennen wij als gevoelvol opmerker en levendig beschrijver van de door hem bezochte heerlijke natuurtooneelen. Het voor ons liggend werkje levert daarvan eene nieuwe proeve. Van Rotterdam ging de reis over Cleve, Crefeld en Keulen naar Bonn en Coblentz; den linkeroever der Moezel op tot Trier; den regteroever terug tot Berncastel, en van daar naar Bingen, Wiesbaden, Rudesheim, St. Goar; voorts weder naar Coblenz en met de stoomboot huiswaarts. Die deze Goddelijk schoone streken bezocht, kan over de juistheid van de beschrijvingen des Reizigers oordeelen; die ze niet kent, zal zich - laten tijd en middelen het hem toe - er toe uitgelokt vinden, en, besluit hij er toe, aan dit fraai geschreven en zindelijk uitgevoerd werkje eenen uitmuntenden gids hebben, die hem overal met de beste reisgelegenheden, zelfs met de kosten van het een en ander, en met de beste logementen bekend maakt. Om dit een en ander bevelen wij dit reisverhaal, voorzien van een lithographisch Kaartje, voorstellende de Moezel van Coblenz tot Trier, welmeenend aan.

3. Voegen wij hierbij, omdat het goeddeels mede een reisverhaal is. Het werkje is wél geschreven. Niemand zal het onvoldaan uit de hand leggen, maar den Schrijver voor de herinnering aan een treurig en belangrijk tijdvak, en voor meer dan ééne lezenswaardige opmerking meer dank zeggen, dan den Uitgever voor de ellendige steendrukplaat, welker onderwerp alleen van den persoon, die de vaandels uitreikt, onzen tegenwoordigen Koning, eenig belang ontleent.