Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, verzameld en uitgegeven door Is. An. Nijhoff. IIIde en IVde Stukje. Te Arnhem, bij J.A. Nijhoff. 1837. In gr. 8vo f 2-50.

De spoedige voortzetting van dit belangrijk Tijdschrift noopt ons, van deze beide Stukken te gelijk verslag te doen; te meer, daar wij vernemen, dat dezer dagen ook reeds het vijfde (het IIden Deels 1ste Stuk) in het licht verschenen is. Deze geregelde opvolging bewijst, dat het den geleerden Verzamelaar noch aan ijverige medewerking, noch aan genoegzaam debiet ontbreekt. Aan het eerste twijfelden wij niet; maar het laatste vooral verheugt ons, niet alleen wijl, zonder dat, deze zoo nuttige bewaarplaats zoude moeten gesloten worden, maar wijl het een doorslaand blijk oplevert van den toenemenden lust bij onze Landgenooten voor eene grondige beoefening onzer Geschiedenis en Oudheden.

Het derde Stuk wordt geopend door eene zeer belangrijke Mededeeling aangaande eene Reis in Frankrijk en Duitschland in het belang van het Huis-Archief des

[p. 506]

Konings, door Mr. g. groen van prinsterer, (bl. 153-173.) De Schrijver meldt al dadelijk, dat hij op drie plaatsen vooral zijne verwachting overtroffen vond, te weten te Parijs, Besançon en Cassel. Te Parijs bezocht hij vooreerst de Koninklijke Bibliotheek. Onder het verbazend getal van Handschriften leverden vooral die van colbert hem zeer rijke bouwstoffen op. Voorts het Archief van Buitenlandsche Zaken, alwaar vooral door hem is nageslagen en gebruikt de Correspondance de Hollande, ruim 400 boekdeelen, door elkander een paar honderd brieven (waaronder de geheimste in cijfer) bevattende. Eindelijk de Archiven van het Rijk, waar ook, onder den naam van Archives de Simancas, een aanzienlijk gedeelte der Archiven van Spanje, zeer opmerkelijk voor onze Geschiedenis, bewaard wordt. - Te Besançon vond hij in de Stads-Bibliotheek de rijke nalatenschap van den Kardinaal de granvelle, ruim 80 folianten. Die gewigtige papieren zijn in de 17de eeuw gerangschikt, nadat men ze uit zolders en kruidenierswinkels, waar met depèches peperhuizen werden gemaakt, nog even bij tijds had gered. De Heer groen heeft dezelve naarstig doorsnuffeld, en is van oordeel, dat het karakter van granvelle daarin in een gunstiger licht voorkomt, dan men gewoonlijk meent. - Te Cassel, eindelijk, vond hij, in een' bijna vergeten hoek, eene kast, bijna geheel bezet door portefeuilles met stof overdekt, en onder het opschrift: Niederländische Kriegs- und Religionssachen. Daarin vooral heeft hij menig uur met naslaan en afschrijven van het nieuwe en meest belangrijke besteed. - Van dit alles hopen wij de vruchten te zien in de aanstaande Deelen der Archives ou Correspondance inédite de la Maison d'Orange-Nassau.

Behalve deze uitgebreide mededeeling, bevat dit derde Stuk de volgende opstellen: Uittreksels uit de Recessen der Hansesteden ten aanzien der betrekking van de Geldersche Steden tot het Hanseverbond, door p.c. molhuysen (bl. 174-187); Stukken betrekkelijk de on-

[p. 507]

derhandelingen, in 1615 te Lubeck gevoerd, door de afgevaardigden van de Geldersche Hansesteden en Deventer, met de Duitsche Hansesteden, door Mr. l.a.j.w. baron sloet (bl. 188-198). Beide belangrijk, doch voor geen uittreksel vatbaar. - De Heer van bolhuis onderzoekt, bl 199-206, de vraag: Heette Dordrecht vroeger Durfos? en beantwoordt die ontkennend. Hij toont aan, dat de plaatsen, bij den Kronijkschrijver regino, op het jaar 897, Durfos en Florichingae genoemd, verkeerdelijk voor Dordrecht en Vlaardingen gehouden zijn, en veel hooger aan de Maas, in het Namensche of daaromstreeks, moeten gezocht worden. Hij gist, of voor Durfos niet moet gehouden worden zeker plaatsje aan de Maas, 't welk op oude kaarten Foz genoemd wordt. Dur toch beteekende, volgens sommigen, bij de oude Duitschers, water; en dus kon Dur-Foz beteekenen Foz aan de Rivier, in tegenoverstelling van het meer westelijk gelegen Fosse, 't welk niet aan de Maas ligt. Wij vinden deze gissing wat zwak en vergezocht. Trouwens met Etymologiën kan men tot in het oneindige gissingen maken. Met meer schijn van waarheid houdt hij Florichingae voor Florenges in de Ardennes. - Op dit stuk volgt eene Oorkonde, houdende een Handelsvoorregt aan die van Kuilenburg in 1433 te Calais verleend. - Het overige bestaat uit (zeer uitgewerkte) Aankondigingen van nieuwe Werken over Vaderlandsche Geschiedenis, Berigten enz. Onder deze moeten wij hulde doen aan het uitmuntend Verslag, door den Heer nijhoff geleverd, van van doorninck's geleerde, maar misschien wat al te uitvoerige (bekroonde) Latijnsche Verhandeling over de grenzen van Friesland in de Middeleeuwen. Dit Verslag alleen is 21 bladzijden groot, en zal hoogst nuttig en welkom zijn aan allen, die belangstellen in de zaak, maar den tijd missen, om de uitgebreide Verhandeling van den Heer van doorninck te bestuderen.

Vooral niet minder belangrijk dan dit derde is het

[p. 508]

vierde Stuk. Hetzelve wordt geopend met, of liever bestaat voor de helft uit eene uitstekende Verhandeling van den geleerden Groningschen Advocaat Mr. h.o. feith, onder den zedigen titel van: Korte schets van de oude gewoonte, om in houten gebouwen te wonen, en van derzelver overgang tot steenen woningen, voornamelijk in Groningen, (bl. 209-265.) Waarlijk een stuk van diepe geleerdheid, en zóó geschreven, dat wij het aan hen, die Oudheidkunde eene dorre studie noemen, gerustelijk als geneesmiddel durven aanbevelen. Wie prijs stelt op eenen rijkdom van belangrijke zaken, in een kort bestek bijeengebragt, en daarbij een helder inzigt wil verkrijgen in de burgerlijke en openbare bouwkunde der Middeleeuwen, zal met deze Verhandeling, even als wij, hoog loopen. - Hierop volgen kortere stukken: De Stad Elburg voor het Keizerlijk Hofgerigt gedaagd, in den Rijksban gedaan en daaruit ontslagen; - Uitrusting te Elburg van een Schip ten dienste der Hanse; - Brief van den Gouverneur-Generaal joan maetsuyker uit Batavia, 19 Augustus 1663 (met facsimilé zijner handteekening); Andach. (De Heer nijhoff bewijst, dat dit woord, 't welk dikwijls in oude dagteekeningen voorkomt, niet beteekent daags daarna, maar de achtste dag, de Octave.) Eindelijk ontmoet men hier nog een paar Bijdragen tot het oude Strafregt; waarna het Stuk met uitvoerige Aankondigingen der Werken van ypey en feith, groebe, groen van prinsterer, en een Berigt omtrent de voorgenomene uitgave der Beschrijving van Dordrecht, door de Heeren smits en schotel, besloten wordt.