Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

De erfdeugd der Arabieren, of de moordenaar door het regt der gastvrijheid gered. Tooneelspel, in vijf Bedrijven. Door B.C. Carillon. Te Amsterdam, bij Carillon. 1834. In 8vo. 134 bl. f :-50.
Hulde aan de nagedachtenis van Mr. J.D. Meijer, door A.C. Carillon; gevolgd van eenige Dichtregelen op hetzelfde onderwerp, door B.C. Carillon. Te Amsterdam, bij Carillon, enz. 1835. In 8vo. 16 bl. f :-25.
Dichtregelen, uitgesproken in het Departement Breda, der Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen, bij de feestviering van het vijftigjarig bestaan derzelve Maatschappij: door G. Ramakers. Te Breda, bij F.P. Sterk. 1835. In 8vo. 20 bl. f :-30.

De erfdeugd der Arabieren is een, wat de intrigue betreft, vrij wel geweven, en, wat de karakterschildering aangaat, in 't algemeen goed volgehouden Tooneelspel; waaromtrent wij echter het karakter van Henda moeten uitzonderen. Oostersche kleur, veel minder gloed, zal men er vruchteloos in zoeken; ten zij men dit door eenige aanhalingen en spreuken uit den Koran enz. mogt vergoed achten. Over het geheel ligt veeleer een Fransch waas en Fransche geest verspreid, alsof het een vertaald Fransch produkt ware. De waarschijnlijkheid is geenszins in het oog gehouden, vooral in het vijfde Bedrijf, daar Estavajel onmogelijk dat alles verrigten en de stad veroveren kon, terwijl de roovers in het huis van Aly Barba drongen, of hij zou veel te laat tot het noodige ontzet verschenen zijn. Ook kan men zich niet voorstellen, dat zulk eene reeks van omstandigheden in den korten tijd van dat enkele Bedrijf kon afloopen, welks duur door den tijd, waarin het wordt afgespeeld, van zelve bepaald is. Want, ja, men kan de vrijheid nemen, een tooneelstuk dagen, al ware het jaren lang te doen duren, in dien zin, dat men een tijdsverloop stelt tusschen het eene

[p. 355]

Bedrijf en het andere; maar elk afzonderlijk Bedrijf, en wel vooral indien er geene tooneelverandering te midden van hetzelve geschiedt, en men dus, bij de vertooning, op ééne plaats alles achtereenvolgende volvoeren ziet, mag en kan geen langer tijdsverloop voorstellen, dan de spelers tot de uitvoering behoeven. Dat de ontknooping vrij zeldzaam is, zal ieder erkennen; doch dat zij eens zoo! ware slechts de wijze, waarop men tot die ontknooping komt, meer waarschijnlijk! Nu laat zich de toedragt der zaak in zoo korten tijd onmogelijk begrijpen. - Ziehier nog eenige bijzondere aanmerkingen, welke ons bij het lezen voorkwamen. Henda, de dochter van Aly Barba, wordt hier geroemd van wege ‘hare mannelijke schoonheid’! - Verwekt vermoedens op. - ‘Zijt gij onpasselijk?’ vraagt Osman aan Henda; en zij antwoordt: ‘Ik ben zoo vervelend.’ - Een geheim er uitploffen, en een geheim stilhouden. - Soraka, de moeder van Henda, zegt haar, dat hare eigene zwaarmoedigheid uit dik bloed ontstaat; waarop het verliesde meisje regt naïf antwoordt: ‘Nu, dan kan het bij mij immers ook wegens het dik bloed zijn.’ Waarop Mama weder zegt, dat zij daar ‘goed' raad voor weet: eenige aderlatingen, lauwe baden, het vel eenigzins prikkelen,’ enz. - ‘Geen moederlijke traan zal mij meer bevochtigen, geen vaderlijke zege meer op mijn hoofd dalen.’ - De redenering van Henry over de slavernij op bl. 68, 69 staat in een stuitend contrast met die hem in den mond gelegd wordt op bl. 78, 79. - Dat vrijen van Henda, op bl. 88-90, waar zij tot haren minnaar ook van hare huwbaarheid spreekt, is toch wat heel kras, en bewijst wel het eerste, maar geenszins het laatste gedeelte van hetgeen zij tot hem zegt: ‘Ik ben geen kind meer, maar was het in de liefde.’ - ‘Hoe bevindt gij u?’ vraagt Osman aan Estavajel. ‘Merkelijk beter.’ ‘Geen wonder; gij hebt goed gegeten.’ - Het duël beschouwd als ‘de uitspraak van de regtvaardigheid des Hemels,’ en wel in den mond eens Christens, is ergerlijk. - Iemand, die, door een' knodsslag op het hoofd, bewusteloos nedervalt, en zich terstond daarna ‘geheel hersteld’ voelt, heeft wel eene ijzeren hersenpan! - Dat de Franschen hier een volk genoemd worden, ‘tot de grootste der natiën verheven,’ klinkt ‘den regtschapen Nederlander’ niet zeer nationaal in de ooren, en doet ons wederom gedenken aan het Fran-

[p. 356]

sche waas en den Franschen geest, waarvan wij boven gewaagden. - Doch genoeg! Niettegenstaande deze en andere groote gebreken in dit Tooneelspel, welks alleenspraken doorgaans even gerekt als onnatuurlijk zijn, toont de Heer b.c. carillon echter voor dat kunstvak eenigen aanleg.

En, wat zullen wij zeggen van de berijmde Hulde aan de nagedachtenis van den ook door ons bewonderden meijer; en van de Dichtregelen, die er op volgen? De hulde door den Eerw. a.c. carillon verraadt de volstrektste onbekendheid met den Nederlandschen of liever met allen dichtstijl, althans het onvermogen om zich dichterlijk uit te drukken, en mist dus natuurlijk, bij allen Westerschen smaak, tevens allen Oosterschen gloed. Hoe kan iemand dergelijke regels schrijven:

Verlicht, wijs Instituut, bron vol vernuftsgedachten!
Waarom uw tweede klas staart zij met harteleed
Naar 's Presidenten stoel, ach! eensklaps onbekleed?

't Is overtolligheid gedingen aan te halen.

Getuige een vreemd geval, een netelig proces,
Waar Meijer moedvol zich dorst stellen in de bres.

Onnoodig nogmaals is 't, het verdre gansch te ontleden;
Oorkondig is 't geval, ook diens bijzonderheden.

In 't heetst van woeligheên en van doldriftige tijden,
Zag men hem Paines leer op 't meesterlijkst bestrijden.
Naauw was zijn Thesis slechts als manuscript vertaald, enz.

Iets beter, of wel iets minder vol gebreken, zijn de dichtregelen van b.c. carillon, achter die hulde, op rijm.

De man, door wien het regt op aarde werd ndhaāfd, (voor gehandhaafd, gemakshalve) wordt er eenigermate in bezongen. Er zijn goede regels, maar toch ook bespottelijke, b.v.:

De wondren dezes tijds, wat is dit denkbeeld schoon! (?)
Zijn Meijer maximus en heilige Mendelssohn.

Wat is het ongelukkig, dat een groot Man zulke mislukte Lijkzangers heeft!

Indien de Heeren carillon Dichters zijn, dan is de Heer g. ramakers een voortreffelijk Dichter: want in het land der blinden is éénoog Koning. Zijne dichtregelen bij

[p. 357]

de feestviering van het Nut hebben ons wel verveeld, door dat het vers alledaagsch van inhoud en vreeselijk gerekt is, maar er is dan toch nog gang en stijl in; het geheel is middelmatig, maar toch niet beneden het middelmatige. Het gedicht had wel ongedrukt kunnen blijven, even als negen tiende van de tegenwoordig in het licht verschijnende bundels en afzonderlijke verzen; maar het kan op den hoop medeloopen, en in zoo ver hebben wij vrede met de uitgaaf. Regels, als: Om 't heil, dat zij ontluiken deê. U die het edelste schiept. Door h tot kennis, deugd te leiden. Wat zal diens enklings (!) poging baten? enz. ontsieren zelfs een middelmatig vers, gelijk het onderhavige. En hiermede voor het tegenwoordige genoeg!