Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

Een en ander over de cholera.

De Cholera, die sedert eenigen tijd, ook in ons werelddeel, onder de menschheid schrik en verderf begint te verspreiden, en over geheel Europa haar moordend gebied dreigt uit te breiden, is nog ver af van genoegzaam bij de geneeskundigen bekend te zijn, om er eene redelijke (rationele) behandeling, die zich door hare gunstige gevolgen van de tot hiertoe beproefde onderscheidt, op te kunnen toepassen. Integendeel loopen de berigten over haren oorsprong, hare wijze van ontstaan, hare toevallen, de behandeling enz. evenzeer uiteen, als de onderscheidene namen oneigenlijk zijn, waarmede men

[p. 558]

dezen geesel des menschdoms heeft willen aanduiden. χολέρα toch, van χολὴ afgeleid, is eene ziekte, die zich door braking en ontlasting van gal kenmerkt; bij deze ziekte echter is de uitstorting van gal in de darmbuis veeleer geheel belemmerd, en worden er witte en heldere vochten uitgeworpen. De naam van Cholera morbus is echter nog oneigenlijker: Cholera is zoo wel als morbus een substantivum, en niet, gelijk in No. 29, bl. 62, van den Kunst- en Letterbode gezegd wordt, een adjectivum. χολέρα komt reeds bij hippocrates (de Epid. Lib. IV. Sect. 7. No. 10.) en bij celsus (Lib. IV. Cap. 11.) als zelfstandig naamwoord voor. Maar verder (ibid. No. 70) gebruikt hippocrates ook het adjectivum χολερικα met παθεα, hetwelk wij, misschien door eene druk- of schrijffout, vertaald vinden door Cholera morbus. Veelligt mogen wij hier wel de aanleiding tot dezen oneigenlijken naam zoeken. Wil men dus den naam morbus blijven behouden, dan schrijve men Cholericus morbus; niet Cholera morbus, noch Cholerus morbus, gelijk op de aangehaalde plaats in den Letterbode geleerd wordt. Maar ook over de uitspraak van χολέρα heerscht nog geen gelijk gevoelen. Sommigen laten den klemtoon op ο, anderen op ε vallen. Dezen beroepen zich op de afleiding van χολὴ, en gebruiken de arsis of den accentus voor eene lange voetmaat; genen lezen, gelijk alle woorden op ρα, ook hier de ε kort, en slaan minder acht op de verheffing of arsis. Zonderling is echter de verklaring van eenen geneesheer, die, met zichzelven ingenomen, getuigde, veel aan het Grieksch te hebben gedaan, en beweerde, dat men in het Grieksch χολὲρα, maar in het Latijn Choléra lezen moest. - Maar hoe dan in het Hollandsch, in het Fransch, Engelsch, Duitsch, Russisch enz.? - Hoe dit ook zij, voor dezulken, die aan den naam veel waarde hechten en zich met χολέρα niet kunnen vereenigen, meenen wij dien van ἄχολερα te mogen aanbevelen.

Aangaande den oorsprong der ziekte verwondert het

[p. 559]

ons, bij sommige Schrijvers aangeteekend te vinden, dat dellon, in zijne Voyage aux Indes orientales, Amst. 1689, reeds deze Oostindische Cholera beschreven zou hebben. Dit is echter zoo niet. Bl. 300 vermeldt hij die ziekte, welke de Indianen Mordechi noemen, waarvan hij de teekenen aldus opgeeft: ‘Ses signes sont grande altération, douleur de tête, inquiétude, fièvre, délire, flux de ventre et vomissement: le pouls est fort et inégal, les urines rouges ou blanches, mais toujours claires’ enz. Bij de Cholera, daarentegen, is de urine-afscheiding onderdrukt; terwijl de Mordechi zich noch door hevige krampen in den buik, noch der ledematen, gelijk de Cholera, kenmerkt. Dat beide ziekten van elkander verschillen, blijkt ook nog uit de Voyage aux Indes orientales et à la Chine depuis 1774 jusqu'en 1781 van sonnerat. Hier lezen wij, pag. 200 en verv., een goed beeld der Cholera; waarna hij van de ziekte Mordechi (in het Fransch mort de chien, omdat Mordechi, van het Perzisch afgeleid, sterven, vermoorden beteekent) in onderscheiding der Cholera spreekt, terwijl hij dezelve enkel aan onderdrukte huiduitwaseming, het slapen in de opene lucht enz. toeschrijft.

Misschien is het niet geheel vreemd aan de waarheid, aan te nemen, dat de van ouds genaamde Cholera, reeds door hippocrates en celsus op de boven aangehaalde plaatsen en door zacutus lusitanus, en sydenham in zijne Opera, als epidemische ziekte beschreven, van denzelfden aard is als die gene, welke tusschen en bij de keerkringen in de laatste jaren, het zij sporadisch of epidemisch, geheerscht heeft, en aldaar, door onbekende oorzaken, een besmettelijk vermogen heeft verkregen, waardoor zij zich, eenigzins gewijzigd, maar heviger, verder en ook naar Europa heeft kunnen verspreiden.

Maar ook met betrekking tot de voorbeschikkende en gelegenheidgevende oorzaken zoo min, als over de al of niet besmettelijkheid dezer ziekte, schijnt het pleit bij sommige geneeskundigen volkomen beslecht te zijn. Zoe-

[p. 560]

ken velen de voorbeschiktheid toch bij de zoodanigen, die aan eene buitensporige leefwijze, aan misbruik van geestrijke dranken schuldig maken, of zich door inspanningen van de ziel of het ligchaam, door waken enz. uitputten, of zich boven neêrdrukkende zielsaandoeningen, als vrees voor besmetting, kommer, verdriet, niet kunnen verheffen, en die eene weldadige opgeruimdheid der ziele en het vertrouwen op eene zorgende Voorzienigheid ontberen; zien sommigen wederom jonge kinderen en vrouwen meer verschoond, dan oudere van jaren en mannen; de ervaring van anderen schijnt, op hare beurt, te leeren, dat de vatbaarheid voor de Cholera, zonder deze oorzaken in aanmerking te nemen, bij kinderen van 4 tot 15 jaren geringer is dan bij volwassenen, en dat van de 15 tot 45 jaren de vatbaarheid het grootste is, doch de sterfte toeneemt, hoe ouder de lijder is. Dit wordt althans bewezen door de volgende tafel van een Cholera-ziekenhuis te Warschau, 21 Nov. l.l. opgemaakt, waarin zich toen 405 zieken bevonden:

leeftijd.	genezen.	gestorven			totaal der genezenen en gestorvenen.
		binnen 24 uren.	na 24 uren.	Zamen.
van 4 tot 15 jaren	13	3	7	10	23
15 - 25 -	71	5	12	17	88
25 - 35 -	57	11	23	34	91
35 - 45 -	45	15	29	44	89
45 - 55 -	20	17	18	35	55
55 - 65 -	9	21	13	34	43
65 - 80 -	4	7	5	12	16
totaal	219	totaal		186	405

Doch ook met de beoordeeling der opwekkende of gelegenheidgevende oorzaken is het niet veel beter ge-

[p. 561]

legen. Zij, die de besmettelijkheid niet aannemen en de ziekte in de warmere luchtstreken hebben waargenomen, schrijven haar aan het gebruik van veel en slecht voedsel, bedorven rijst, onrijpe vruchten, aan den invloed van eene zekere smetstof in den dampkring, aan groote hitte, aan onderdrukte huiduitwaseming en derg. toe, waardoor zij nu eens sporadisch, dan epidemisch zou heerschen; en zij schijnen niet te bedenken, dat, wanneer ook deze oorzaken eene doodelijke Cholera vermogen voort te brengen, dit nog geenszins tegen het bestaan eener smetstof spreekt, die, in het bloed of de afgescheidene vochten voorhanden, eenen gezonden mensch besmetten kan. Die deze ziekte in het Russische rijk hebben waargenomen, zijn dan ook veelal, door de noodlottige gevolgen, die hun het vroeger gevoelen van niet-besmettlijkheid berokkend heeft, en waardoor vele beproefde voorbehoedmiddelen, quarantaines, berookingen en derg. verzuimd en nagelaten, ja zelfs verboden werden, genoeg van hunne dwaze meening overtuigd geworden; en het is, ter liefde der menschheid, te hopen, dat zij eerlang door allen, die aan de waarheid daarvan nog twijfelen mogten, hierin worden nagevolgd, tot bevordering waarvan ongetwijfeld ook zal moeten strekken, dat men, bij de eerste verschijning der ziekte op eene plaats, de wijze van overbrenging naauwkeurig gadesla en de verspreiding der ziekte als op den voet volge, hetgeen altijd gemakkelijker zal wezen, dan wanneer er reeds vele menschen te gelijk door zijn aangetast en de ziekte voor epidemisch doorgaat.

(Het vervolg en slot hierna.)