Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

De Venetiaan; een Historisch-Romantisch Tafereel, naar het Hoogduitsch van C. Herloszsohn. III Deelen. Te Amsterdam, bij J.M.E. Meijer. 1830. In gr. 8vo. Te zamen 778 bl. f 7-80.

Het zou moeijelijk te bepalen zijn, welke vorm van staatsbestuur de beste zij. Wanneer de Koning het welzijn des volks bedoelt en bekwaamheids genoeg heeft, kan men onder eenhoofdige regering veilig leven, bij het onbelemmerd genot van alle die regten en vrijheden, welke men billijkerwijze mag verlangen. Maar hoe dikwerf had de beste Vorst eenen opvolger, die hem weinig geleek! Evenwel kan ook zelfs in een Gemeenebest de grootste willekeur, de verschrikkelijkste dwingelandij plaats hebben, zoodat ten laatste van de zoo hoog geroemde vrijheid slechts de naam nog overblijft. Venetië, het fiere en magtige Venetië, heeft er een treffend voorbeeld van opgeleverd. Deze Republiek, ten tijde van de invallen der Noordsche volken in Italië ontstaan uit geringe beginselen, verkreeg door koophandel en zeevaart verbazenden rijkdom, maar droeg van eersten af zaden des bederfs in zich, die bij toenemende grootheid meer en meer begonnen te ontwikkelen. Daar ontbrak die godsdienstige veredeling, welke het volksbestaan en volksgeluk duurzaam moet maken. Willekeurige heerschzucht, die dikwerf oproerigheid veroorzaakte, had eerst aanleiding gegeven tot het vestigen eener gematigde volksregering. Een Raad, uit burgers van verschillenden rang bestaande, had geruimen tijd het hooge bestuur

[p. 688]

in handen, en wist den Staat in rust te houden. Doch tegen het einde der dertiende eeuw wisten eenigen der aanzienlijkste geslachten eene erfelijke adelregering in te voeren. Deze verkorting van onvervreemdbare regten gaf aanleiding tot billijk misnoegen bij het volk, terwijl de gezagvoerders zich poogden staande te houden door gestrengheid. Van tijd tot tijd ontstonden er zamenzweringen, waarin gewoonlijk voorname personen betrokken waren, die zich van het staatsbestuur uitgesloten zagen. Ten einde alle aanslagen van dien aard te voorkomen of te verijdelen, werd een Raad van tien mannen ingesteld, die naar eigendunkelijk goedvinden over alle burgers kon vonnissen. Maar nog veel verschrikkelijker was vervolgens het geregtshof der drie Staatsinquisiteurs, die overal verspieders hadden, en elk' verdacht' persoon, zelfs den Doge, konden opligten, vonnissen en heimelijk ter dood doen brengen.

Een zoodanig schrikbewind, dat geruimen tijd de misnoegden door vrees in bedwang hield, had een' kennelijken invloed op het volkskarakter. De gesteldheid van Venetië in de zestiende eeuw wordt met fiksche trekken geschetst in het Tafereel, dat wij hier aankondigen. De Republiek, nog altijd trotsch op den naam van vrijheid, op rijkdom en uitgebreide magt, streed tegen Turkije om het behoud van buitenlandsche bezittingen, en werd inwendig verzwakt, terwijl de ergste dwingelandij de beste burgers wreedelijk vervolgde, en de onbedachtzame menigte in gedurige verstrooijing en vermaken ligtzinnig voortleefde. De Venetiaan, antonio quirini, is een der weinige Edelen, die, door vaderlandsliefde en loffelijke zucht voor vrijheid bezield, als mensch, ieders hoogachting verdient, en, als held, schier ongeloofelijke daden verrigt, maar dikwerf in levensgevaar komt, altijd zichzelven gelijk blijft, en telkens uitkomst boven verwachting erlangt. Bij fellen brand in een klooster redt hij onder anderen marina, de eenige dochter van den rijken en achtbaren contarini. De verblijde vader wil hem met kostbaarheden beloonen, doch hij begeert slechts één edelgesteente - de door hem uit de vlammen geredde marina. De vader geeft zijne toestemming, onder voorwaarde, dat antonio zich eerst harer waardig moet toonen, door dapper te strijden tegen de Turken. De moedige jongeling doet dit, en verdedigt Famagosta tot het uiterste. Manfrone, een diep bedorven jongeling, zijn vijand,

[p. 689]

belaagt hem op allerlei wijze te Venetië en in het leger. Antonio ontkomt aan diens verraderlijke aanslagen en aan de trouwelooze wreedheid der Turken op eene verwonderlijke wijze. Vervolgens neemt hij deel aan den zeeslag bij Lepanto, en brengt veel toe tot de overwinning, op de Turken behaald. Hij keert terug naar Venetië, wordt met de uitbundigste vreugde ontvangen, en meent nu weldra het toppunt zijner wenschen te zullen bereiken. Doch ook manfrone is daar, en weet door valsche beschuldiging hem in den kerker des schrikbewinds te brengen. Verdedigen baat niet. Hij wordt ter dood veroordeeld, doch, vóór de volvoering van het vonnis, bij nacht uit de akelige gevangenis verlost. Zijn vader was, om het spreken van vrijmoedige taal der waarheid, verbannen. In Parijs vinden vader en zoon elkander weder, en zijn daar getuigen van de verschrikkelijke gruwelen der bloedbruiloft, in den bekenden St. Bartelsnacht begonnen en gedurende eenige volgende dagen voortgezet.

In alle deze omstandigheden blijft de edele antonio steeds getrouw aan zijne beginselen, en mag eindelijk in een gerust genot van huiselijk geluk zich verblijden. De overige karakters ook, goeden en slechten, zijn, zoo wij meenen, naar waarheid geteekend, overeenkomstig den geest dier tijden. Het werk is zeer onderhoudend geschreven en bevat menige belangrijke aanmerking. De inhoud beantwoordt aan den titel. De Schrijver is gelukkig geslaagd in het schilderen der staatsgesteldheid en volkszeden van het oude Venetië. Tot proeve van den stijl, deelen wij deze weinige regels mede: ‘Onder zulk een juk boog zich de vrije Venetiaan; deze wet, meer willekeurig, dan ergens eene andere onder eene alleenheersching, maakte de vrije zonen der Republiek tot slaven. De Venetiaan moest sidderen op de gedachte van heimelijk te zullen vermoord, nooit openlijk gevonnisd te worden. Dit stelsel zoo vol van verschrikking schuwde alle openlijkheid; het had slechts aan zichzelf rekenschap te geven. En evenwel stierf de Venetiaan met geestdrift voor den heiligen markus en voor zijne staatsregeling; zoo zoet en heerlijk is zelfs de klank en de schijn der vrijheid voor een beschaafd en krachtig volk!’

Ook de vertaling is goed en vloeijend.