Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

Het Bezoek in Ierland; Jessy Allan, en twee Vertoogen van Godsdienstigen Inhoud. Uit het Engelsch van Grace Kennedy, Schrijfster van Vader Klemens, Dunallan, enz. Te Rotterdam, bij de Wed. van der Meer en Verbruggen. 1831. In gr. 8vo. XII, 200 bl. f 1-90.

Indien het onloochenbaar is, dat men de waarde van het goede nooit inniger gevoelt, dan wanneer men lijdt onder het kwaad, dan zal men wel nooit diepere achting voor hen ontwaren, wier hoogste streven de bevordering van menschenheil was, dan in eenen tijd, waarin men met Vorst en Volk zucht, door de boosheid dergenen, die de verwoesting van alle menschenheil schijnen gezworen te hebben. En indien er welligt nooit een tijd was, waarin het meer zonneklaar bleek, hoe Godsdienstige Verlichting en Beschaving, zelfs te midden der stormen, een Volk eendragtig, sterk en gelukkig maken; hoe, daarentegen, Priesterdwang, en bestrijding van alle zuiver licht, een Volk verdeelen en den afgrond nabij brengen: dan zal men te aandachtiger op zulke Tafereelen staren, die ons dat licht en die duisternis in echte en sterke kleuren afmalen.

Onder dezulke mag men de godsdienstig-zedelijke Verhalen van

[p. 685]

grace kennedy rangschikken, wier Vader Klemens en overige reeds vertaalde werken onder onze Landgenooten ruim vertier en grooten bijval gevonden hebben. De Uitgevers van het tegenwoordige werkje deden wèl, door ons nog eenige stukken van dezelfde hand, in één bundeltje vereenigd, aan te bieden; en de Levens- en Karakterschets der Schrijfster, in de Voorrede des Vertalers vervat, maakt dat bundeltje voor de bezitters harer vroegere werken des te belangrijker.

Wij leeren haar daaruit kennen als eene vrouw, die godsdienstig en kundig was, zonder eenige aanmatiging; als eene beminnelijke, opgeruimde huisgenoote; en als eene nederige, voortreffelijke Christinne, wier kalm ontslapen het zegel gedrukt heeft op de vrome gevoelens, die zij zoo gaarne in alle harten zoude hebben overgeplant. - Het eerste der hier voorkomende stukken, het Bezoek in Ierland getiteld, levert eene zoo getrouwe als naïve schets op van den burgerlijken, godsdienstigen en zedelijken toestand van dat ongelukkige Volk, dat, door baatzieke Landeigenaars uitgeput, en door even baatzieke Priesters dom gehouden, in erger dan kinderachtige zorgeloosheid daar henen leeft, tot de een na den ander, met vrouw en kinderen, van honger omkomt, of buiten 's lands gaat ronddolen; indien hij niet, de oorzaken zijner ellende altijd buiten zich zoekende, zich aan diefstal en geweld schuldig maakt, en den Regter in handen valt. Op eene even bevattelijke als naïve wijze is in dit Verhaal de schitterende praalvertooning der Roomsche, en de eenvoudige Godsvereering der Hervormde Kerk tegen elkander overgesteld, en overtuigend aangewezen, hoe onbestaanbaar de vele menschelijke inzettingen der eerste met de geboden van Hem zijn, die in geest en in waarheid begeert gediend te worden, en niet wil, dat men de hulde, die Hem alleen toekomt, met afgestorvene menschelijke wezens deele, of zijn Woord willekeurig onthoude aan hen, die daaruit pligt en zaligheid moeten leeren kennen. Hoe onbewimpeld echter de Schrijfster, in dit Verhaal, gelijk in het eerste der beide kleine Vertoogen, voor hare gevoelens te dezen opzigte moge uitkomen, zij is verre van allen Godsdiensthaat verwijderd, en alleen door de zucht bezield, om anderen in het genot der Evangelische waarheid te doen deelen, waarin zij zelve haar hoogste geluk vindt.

Jessy Allan, een op waarheid gegrond Verhaal, moet,

[p. 686]

langs een' verschillenden weg, tot hetzelfde doel voeren. Ongodsdienstigheid en zelfverwaarloozing doen de moeder van dit meisje steeds dieper zinken; de eene verachtelijke zonde ontwikkelt zich bij haar uit de andere: slordigheid, achteloosheid, kwaadsprekendheid, twistgierigheid, eigenzinnigheid, dronkenschap, ongevoeligheid voor haar eigen eenig kind, worden hier op eene fiksche en waarschuwende wijze geschilderd. Het meisje, daarentegen, reeds aanvankelijk op denzelfden weg, ontvangt hartelijk en verstandig onderwijs, en wordt een voorbeeld van ondergeschiktheid, naarstigheid, onderwerping in folterend lijden, zachtmoedigheid bij onwaardige bejegeningen, Christelijke belangstelling in hare ondeugende moeder, en eindelijk van geloovig sterven. Welk eene schijnbaar eenvoudige tint er ook over dit Verhaal ligge, er is veel menschenkennis, veel der behartiging waardig in, ook voor zulken, die liever de beelden uit wat hoogeren stand genomen, en de voorvallen wat verrassender afgewisseld zien. Ons beviel, onder meer andere, deze ingevlochtene aanmerking: ‘De mensch met een gevoelig hart begaafd, dat van alle bekrompenheid en onzuiverheid eenen afkeer heeft, slaat zoo gaarne den blik in de vrije Natuur naar buiten, terwijl alles, wat hem van naderbij omringt, netheid en zuiverheid ademt. Vrolijk verkwikte zich Jessy in de stralen der morgenzon, die haar venster binnendrongen, en dankbaar verhief zich haar hart tot de Bron van alle licht, die haar dit zuivere genot bereid, en haar hart daarvoor vatbaar gemaakt had.’ - Maar vooral trof ons het slot. De arme Jessy was overleden, en de afgelegenste hoek van een kerkhof zoude haar ter grafplaats zijn. ‘Daar trad de kleine en onaanzienlijke vriendenrij het kerkhof binnen, en volgde, met langzamen tred, naar den meest afgelegenen uithoek, waar, te midden van digt ineengedrongene graven, een nieuw gegraven kuil het stof van Jessy Allan wachtte. Toen alles was afgeloopen, en de laatste aardzode op het graf was geworpen, fluisterde een der meisjes der Onderwijsster in het oor: ‘Waarom zijn toch de graven in dien hoek zoo digt opeengedrongen? Zie toch, men is verpligt, over de nieuw gemaakte heen te stappen.’ - ‘Dat is de rustplaats voor de armen, mijn kind! Maar, wanneer de laatste bazuin zal klinken, en de graven hunne dooden zullen afstaan, dan zullen velen, zeer velen, tot beërving der eeuwige heerlijkheid,

[p. 687]

in de woningen des lichts, opstaan, die hier beneden naauwelijks voedsel tot hun onderhoud vonden, en aan de liefdadigheid zelfs het verschovene plekje der aarde verschuldigd zijn, waar zij den langen doodslaap slapen moeten.’ Het is dan heilige pligt, tot het geluk dier armen, welke met ons uit één stof gevormd zijn en tot één stof zullen wederkeeren, zooveel in ons is, mede te werken, opdat zij niet tegen ons getuigen, daar, waar geene menschelijke ijdelheid, maar Goddelijke regtvaardigheid, het onherroepelijk vonnis vellen zal.

Het korte woord van Troost en Opbeuring, dat de verzameling besluit, heeft wel eene goede bedoeling, maar had hier gevoegelijk gemist kunnen worden.