Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

[p. 648]

Colloquia Latino-Belgica, of Latijnsche en Nederduitsche Gesprekken; ten dienste van hen, welke zich, bij den dagelijkschen omgang, in het Latijn spreken willen oefenen. Naar de derde vermeerderde en verbeterde Uitgave, uit het Hoogduitsch van Leopold Chimani. Iste Cursus. Met eene Voorrede van W.J. Zillesen, Phil. Theor. Mag. et Litt. Hum. Doctor, Rector der Latijnsche Scholen te Amsterdam. Te Amsterdam, bij G. Portielje. 1830. In 8vo. VI, 196 bl. f 1 - :

Indien de boekverkooper ons verzocht had, eene voorrede voor deze Colloquia te schrijven, zouden wij hem hartelijk bedank, en liever geraden hebben, zulk een werk niet uit te geven, en dat wel in zijn eigen belang. Want wij gelooven niet, dat hij er veel voordeel bij inleggen zal, en hopen dat niet, omdat wij te veel belang stellen in een goed onderwijs. Zulk een onderwijs nu wordt niet bevorderd, als men de jonge lieden zulke boeken in handen geeft. Om nu niet te spreken van de Latiniteit, waarop hier en daar ook nog al iets valt aan te merken, wat moet men denken b.v. van zulk eene taal, welke men bl. 184 leest? Ziet gij daar dat oude vrouwtje met pruimedanten? Hei, oudje! Deze jonge Heer wil pruimen van u koopen, als zij goedkoop zijn. - Wilt gij ze liever present hebben? Mij wordt niets geschonken, alles moet ik duur koopen. - Zijn ze lekker? - Proef ze eens. Heila! geef de pruimen terug, gij eet meer dan ik voor een' halven stuiver geven kan. - Wij zullen immers koopen, als zij bevallen. - Koop ze dan. - Hoe duur zijn ze? Tien voor een' halven stuiver. - Gij moet er twaalf geven. - Zulke groote en rijpe pruimen? - Neen zij zijn zuur. - Laat ze staan, zoo ze te zuur zijn. - Gij vreest, dat zij aan onze handen blijven hangen, even als aan de uwe, van wege de morsigheid, die gij aan de handen hebt. - Zoo gij niet terstond hier van daan gaat, wijsneus! dan zullen uwe wangen deze morsigheid voelen, enz. enz. enz. Want al genoeg en te veel van die pruimen. Iedere welopgevoede knaap, met een gezond verstand begaafd, zal bij zichzelven zeggen: dat is laf!

Recensent gelooft wel, dat het zeer nuttig is, dat jonge lieden op de Latijnsche scholen, al is het dan ook van den beginne af, de gewoonte aannemen, om zich nu en dan in het Latijn uit te drukken. Maar een goed onderwijzer heeft daartoe, vooral wanneer de leerlingen eenigzins in de kennis der taal gevorderd zijn, zoo vele gelegenheden, dat hij nooit naar gedrukte gesprekken behoeft om te zien, allerminst naar die van chimani, bij welke nog dit gebrek komt, dat het Hollandsch bij het Latijn staat. Deze oefening is vooral van belang op de school van den Rector, opdat de kweekelingen voorbereid worden tot het vlug verstaan der Akademische lessen en het antwoorden in het Latijn. Hij verklare zijnen

[p. 649]

aucteur in het Latijn, vrage daarover in het Latijn, en ontvange de antwoorden in het Latijn. Hij gewenne de leerlingen, om het Mythologische en geschiedkundige, voornamelijk de levens van beroemde mannen, in het Latijn te verhalen; met één woord, daar zijn dagelijks vele gelegenheden, om deze oefening in werking te brengen.

De Heer zillesen is van een ander gevoelen, en prijst chimani aan. Nu, wij laten gaarne ieders gevoelen vrij; maar het komt ons voor, dat, terwijl anderen de Latijnsche scholen door het invoeren van zeldzame methoden, ja zelfs gymnastische oefeningen, eene eeuw vooruitzetten, de Heer zillesen ons een paar eeuwen achteruitzet. Als het zoo voortgaat, zal men spoedig tot het geven van stukken uit den terentius christianus en het stichten van eene civitas Latina komen. Onbedachtzame voorstanders van oud en nieuw, plantmakers zonder eigenlijke ondervinding, vinden wel eens toejuiching, niet alleen bij de menigte, maar ook daar, waar zij het niet vinden moesten; terwijl de stille onderwijzer, die de beste leerlingen vormt, onopgemerkt zijnen weg gaat.

En nu zouden wij zeggen: Vale, chimani! Bene vale! Cura ut quam rectissime valeas! Maar wij moeten nog iets aangaande de voorrede van den Heer zillesen aanmerken. De Rector zegt: Om eene volledige kennis van eene taal te hebben, behoort men dezelve te kunnen spreken, lezen, en schrijven. Recensent twijfelt zeer aan het eerste, vooral in eene doode taal. De ondervinding heeft geleerd, dat de grootste kenners van de Latijnsche taal dikwijls de slechtste sprekers waren, het zij dat het die lieden aan zekeren natuurlijken aanleg daartoe ontbrak, het zij dat eene te groote kieschheid en vrees voor onnaauwkeurigheden hen belemmerde. Vele Italianen, ten tijde van erasmus, wilden en durfden geen Latijn spreken. Bekend zijn ook de voorbeelden van ruhnkenius en anderen. In vroegere tijden, vaart de Rector voort, legde men er zich ernstig op toe, om in het Latijn over alles te kunnen spreken. Dat was zeer natuurlijk. De noodzakelijkheid gebood dat. Het Latijn was toen bijna, wat het Fransch nu is. Er kwamen zoo vele vreemdelingen uit alle landen van Europa in onze steden, scholen en akademiën. Vele, ja de meeste Professoren, en menige onderwijzers aan de Latijnsche scholen, waren vreemdelingen. Het Latijn was de gewone taal, en het Fransch bij onzen landaard min gemeen. - Maar wij zouden ons te lang ophouden, wilden wij de voorrede op deze wijze verder commentariéren. Één ding hopen wij: dat het toch bij niemand onzer jeugdige geleerden, welke de Heer zillesen daartoe aanspoort, opkome, om de Colloquia van erasmus te hervormen, en naar de geaardheid van onze tijden te stemmen. Zoo iets is, om er niet meer van te zeggen, onmogelijk.