Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

[p. 593]

Lettres sur la Prospérité publique, adresseés à un Belge, dans les années 1828, 1829, 1830. Par le C^te Gysbert Karel van Hogendorp. Amsterdam, Diederichs Frères. Sept. 1830. II Vol. 8vo. IV et 403 pages. f 4-80.
Opinion du C^te G.K. van Hogendorp émise le 17 Avril 1816 ensuite de la Réunion de la Hollande et de la Belgique. Traduit du Hollandais. Amsterdam, Diederichs Frères. 1831. 8vo. X et 255 pages. f 2-50.

Het eerste dezer geschriften bevat eene reeks van Brieven, door den Graaf van hogendorp gedurende de jaren 1828-1830 aan eenen Belgiër geschreven, in welke hij zijne denkbeelden omtrent de algemeene Welvaart ontwikkelt. Of deze Brieven werkelijk stuksgewijze aan eenen Belgiër geschreven en gezonden zijn, dan of, gelijk wij bijna vermoeden zouden, de Graaf zijn werk alleen dien vorm gegeven heeft, om den stelselmatigen en wetenschappelijken toon te ontwijken en het tot eene meer onderhoudende lectuur te doen strekken, komt voor ons op hetzelfde neder. Het boek blijft, in ons oog, even belangrijk, de denkbeelden, er in vervat, even waar en voor Oud Nederland even nuttig.

De gevoelens van den Graaf van hogendorp omtrent de huishouding van onzen Staat zijn algemeen bekend door zijne Bijdragen; een werk, dat ook nu nog op hoogen prijs mag gesteld worden, als eene schatkamer van juiste opmerkingen omtrent het waarachtig belang van onze Natie. Men weet, dat de Graaf een voorstander is van den vrijen handel. Dit denkbeeld is echter onbepaald; want er is een groot onderscheid tusschen den volmaakt vrijen en den zoo min mogelijk beperkten handel.

Het kan dus niet anders dan hoogst belangrijk zijn, om, in een tamelijk uitgebreid werk, ontwikkeld te zien, hoedanig de schrandere van hogendorp den vrijen handel begrijpt. Dit is het hoofddoel van dit werk, waarin bovendien een stelsel van belastingen ontworpen wordt, 't welk zich door eene billijke evenredigheid zoude aanbevelen, waardoor de handel zoo min mogelijk belemmerd werd, en 't welk toch in de behoeften der schatkist zou voorzien.

[p. 594]

De Schrijver beschouwt in de eerste plaats (I, bl. 1-80) het systema van den vrijen handel of der algemeene markt, in tegenoverstelling van den aan banden liggenden handel (le commerce réglementaire). De handel moet vrij zijn; dat is, zoo vrij mogelijk. Er zijn artikelen, b.v. sommige onzer producten, waarvan de invoer eenigzins belast moet worden, wijl anders de vreemdeling hier beterkoop zoude kunnen aanvoeren. Hij wil dus een zoodanig regt van invoer, waardoor de concurrentie voor onze eigene producten verzekerd wordt, maar hooger volstrekt niet: eigenlijke beschermende regten, waarbij het regt op den invoer bijna met een verbod van invoer gelijk staat, keurt hij volstrekt af. Schrander ontwikkelt hij hier het nadeel der beschermende regten, aan fabrijken verleend, voor de ingezetenen, voor den koophandel, ja voor de fabrijken zelve, welke laatste, op het hooge regt steunende, minder zorg voor de volkomenheid hunner fabrikaten dragen, door den hoogeren prijs uitgelokt zich in het fabriceren van meer dan er benoodigd zijn kan overspannen, en bij den minsten tegenspoed overladen zijn met stapels fabrikaten en een ontzettend aantal overtollige werklieden! - Zijne bescherming van fabrijken zoude bestaan in een zeer matig regt op den invoer, en voorts in premiën, van Gouvernementswege uit te betalen aan de beste derzelve. Hierop drukt hij bijzonder. De fabrijken, die bij andere te achter zijn, komen ter bescherming niet in aanmerking, vóór zij zelve gezorgd hebben, dat zij de beste evenaren.

Van bl. 80-113 handelt de Schrijver over het Ontwerp van onzen willem IV, het Porto franco, 't welk in de bijzonderheden ontwikkeld en naar waarde gehuldigd wordt.

Hiermede gaat de Schrijver over tot de Belastingen. Bl. 113-183 handelt hij over Belastingen in het algemeen. Hij tracht hier het begrip te bepalen van een evenredig dragen in de belastingen door alle de klassen der Maatschappij. Hij wil drie soorten van belastingen. In de eerste betalen de rijken, de middelstand en de armen. In de tweede, de rijken en de middelstand. In de derde, de rijken alleen. Dit gronddenkbeeeld wordt vervolgens zeer uitvoerig uiteengezet: ieder der drie zoo even genoemde klassen wordt wederom in onderscheidene klassen verdeeld, enz. Echter erkent de Schrijver, dat, om dit denkbeeld op eene bestaande Maatschappij toe te passen, er zeer naauwkeurige statistische be-

[p. 595]

rekeningen zouden noodig zijn. Het Gouvernemt alléén, zegt hij, kan deze bekomen en jaarlijks volkomener maken. Intusschen geeft hij approximative opgaven (in ons oog, hier niet veel beter dan Hypothesen), waaruit hij dan tracht af te leiden, dat, elke klasse naar de gegevene evenredigheid dragende, de som, voor de staatsbehoeften benoodigd, zoude gevonden worden.

Om dit op de bestaande belastingen toe te passen, beschouwt hij vervolgens elke derzelve in het bijzonder, en wel van bl. 183-206 de Grondbelasting, waarmede dit Deel besloten wordt.

In het tweede Deel behandelt hij op dienzelfden voet de overige belastingen, als het Personeel, de Patenten, de Registratie, Zegel-, Griffie- en Hypotheek-regten en het Regt van Successie (bl. 1-44). Het overige van dit Deel is aan de Accijnsen toegewijd, over welke vooral zeer breedvoerig gehandeld wordt. De Schrijver heeft dit gedeelte niet voltooid. De laatste Brief leert ons, dat eene zware ziekte den Graaf de pen had doen nederleggen, welke hij in een jaar niet weder had kunnen opvatten. Intusschen waren de omstandigheden geheel veranderd. Eene volkomene scheiding van Noord en Zuid scheen daar te zijn. Het werd dus nu geheel onnoodig, om den Belg verder van de voordeelen des vrijen handels te overtuigen.

Ofschoon wij het bejammeren, dat de Graaf het geheele werk niet volgens zijn voornemen voltooid heeft, houden wij het toch, gelijk het daar ligt, voor een hoogst opmerkelijk boek voor den nadenkenden Handelaar en Fabrikant, maar vooral ook voor den Staatsman, die belastingen, en daaronder ook handelsbelastingen, voor te dragen of daarover te stemmen heeft. Wij hopen, dat het strekken zal, om vele ingewortelde vooroordeelen omtrent den zoogenaamden strijd tusschen handel en fabrijken weg te nemen; om hoe langer hoe meer de overtuiging te doen geboren worden, dat hooge beschermende regten eigenlijk slechts beschermend zijn in naam en voor het eerste oogenblik, en dat hun éénig uitwerksel het bederf van den handel en ten laatste dat der fabrijken zelve is; en eindelijk, dat het de mogelijkheid zal doen zien, om eenmaal een zamenhangend en op vaste en algemeene gronden steunend stelsel van Belastingen deelachtig te worden.

No. 2 is de vertaling eener Memorie, door van hogen-

[p. 596]

dorp in April 1816 opgesteld, om zijne toenmalige medeleden in de Staten-Generaal op eene meer breedvoerige wijze bekend te maken met de gronden, waarop zijne Adviesen omtrent de voorgedragene finantiéle wetten zouden berusten. De hier behandelde onderwerpen zijn: I. De Nationale Schuld. II. De Vereeniging met België. III. De Financiën. IV. De algemeene Welvaart. V. De publieke Geest (l'Esprit public). Achteraan volgen onderscheidene belangrijke bijdragen.

Deze Memorie is grootendeels reeds in het oorspronkelijke gedrukt in de Bijdragen tot de Huishouding van Staat, Iste Deel, bl. 1-148: alleen zijn daar het 2de en 5de Hoofdstuk weggelaten, gelijk mede de Bijlagen. Deze beide Hoofdstukken zijn echter van geringe uitgebreidheid.

De inhoud dezer Memorie heeft groote trekken van overeenkomst met de Brieven aan eenen Belgiër. Dezelfde liberale en heldere denkbeelden omtrent Landbouw, Handel en Fabrijken stralen er allerwegen in door. Aan hen, die de Bijdragen tot de Huishouding niet in eigendom bezitten, durven wij deze vertaling, als ook nu nog belangrijk van inhoud, gerustelijk aanbevelen.

De druk dezer beide werken is waarlijk uitmuntend, en doet eer aan de zorg der Uitgevers en aan de persen van den Heer spin.