Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

[p. 574]

De Christenleer zonder Geschiedenis en Inkleeding. Godsdienstig Leesboek voor nadenkende Belijders. Te Amsterdam, bij de Gebroeders Diederichs. 1829. In kl. 8vo. VI, 53 bl. f : - 50.

Welk een veelbelovende titel! Wien doet zijn weinigje eigenliefde zich niet rangschikken onder die nadenkenden, voor welke het boekje bij uitzondering bestemd is? Maar ook die Voorrede! hoe geschikt is zij, om de opmerkzaamheid zich op het werk met de grootste inspanning te doen vestigen! ‘Sedert jaren lag dit boekske onopgemerkt onder mijne handschriften, omdat ik eene vroegere uitgave ontijdig oordeelde, zonder dat ik mij den oorspronkelijken Titel of Schrijver kan erinneren, van wien ik het hoofdzakelijke ontleende. Thans acht ik dien tijd aanwezig in opzigt tot de vordering onzer landgenooten in redelijke beschaafdheid en door dezelve tot hare tegenwoordige behoeften.’ Zie! men moest wel zoo onbekwaam zijn tot denken als de steenen St. Joris, indien men door zulk eene aankondiging niet nadenkend wierd! Dien invloed althans had deze aanhef op ons. Maar, de Schrijver of Uitgever houde het ons ten goede, juist ons nadenken bragt ons op de vraag: Hoe is het mogelijk, dat zoodanig hoogstbelangrijk boeksken, waarvan eene vroegere uitgave ontijdig geacht werd, wegens gebrek aan vordering onzer landgenooten in redelijke beschaafdheid (dit is toch een wettig gevolg van het aangehaalde), van welks te vroege openbaarmaking dus vervolging, verkettering, en wie weet wat al, te duchten was, - hoe is het mogelijk, dat het onopgemerkt bleef liggen? Baarde de zorg voor zulk eenen gevaarlijken schat den bezitter dan geene vrees? En echter het is zoo, zoo onopgemerkt lag het boeksken, dat de Uitgever zelf zich niet eens den oorspronkelijken Titel of Schrijver kan herinneren! De man moet zeker meer over andere zaken, dan over dit geschrift, nagedacht

[p. 575]

hebben. Intusschen hoe gelukkig, Lezers, zijn wij, die het mogen beleven, dat een zoo lang verborgen schat zonder gevaar aan het licht kan komen!

Prisca juvent alios; ego me nunc denique natum Gratulor.

Maar van wanneer dagteekent zich toch dat gelukkig oogenblik, sedert hetwelk onze Landgenooten tot die redelijke beschaafdheid zijn geraakt, welke hen vatbaar maakt voor het nut van dit boekje? Dit schijnt de Uitgever al weder aan het nadenken van zijne Lezers tot uitvorsching over te laten. - Maar wie is niet reeds begeerig, om iets meer te weten over de strekking van het werk? ‘Er heerschen,’ let wel, Lezer! ‘er heerschen overhoops dwalingen onder de algemeene Christenheid. Dus is het gelegen met de regtmatige begrippen wegens God, diens wezen en bestuur, met de bijbelsche geschiedenis der schepping, met de openbaring in het algemeen en met die van Adam, Abraham, Mozes, de Profeten en van Jezus Christus in het bijzonder. Zoodanig is het gelegen met het leerbegrip der Drieëenheid, Voorbeschikking, Erfzonde, Geloof, Verzoening, Regtvaardigmaking, Vergeving van zonden, en andere leerstukken meer, die eene wel in zichzelve eenvoudige, doch tevens uiteengezette en wijsgeerige nasporing behoeven. Tot dit bijzonder oogmerk,’ namelijk tot deze eenvoudige, maar te gelijk uiteengezette en wijsgeerige nasporing, ‘is het tegenwoordige werk opgesteld.’ Nu weet gij het, Lezer! Al hetgeen, waarover de grootste Godgeleerden, Wijsgeeren, Liberalen en Obscuranten, Hetero- en Orthodoxen van ouds te vergeefs hebben geschreven, getwist, en elkander onder allerhande anen en isten gerangschikt hebben, dit alles wordt in dit kleine boekje eenvoudig uiteengezet en wijsgeerig nagespoord. Dit heeten wij den stal van Augias met eenen Hercules-arm reinigen! Jammer, dat de Uitgever den naam van den Schrijver vergeten heeft. Die naam heeft even zoo veel regt, om aan de vergetelheid ontrukt te worden, als die van philippus aureolus

[p. 576]

theophrastus paracelsus bombastus ab hohenheim, anders gezegd Doctor paracelsus, en de Schrijver van het onderhavige werk mag even zoo goed, als paracelsus in zijnen tijd, alle geleerden toeroepen: ‘Gij moet achter mij, ik niet achter u, gij van Parijs, gij van Montpellier, gij van Zwaben, gij van Meissen, gij van Keulen, gij van Weenen en alwat aan den Donau- en aan den Rijn-stroom ligt, gij eilanden in de zee, gij Italië, Dalmatië, gij Athene, gij Griek, gij Arabier, gij Israëliet; achter mij, en ik niet achter u; mijne is de opperheerschappij!’

Oordeel zelf, Lezer! De quintessentie van alle noodige wijsheid wordt u aangeboden in 53 bladzijden. Het volgende diene tot eene proef van het oordeelkundige der behandeling: ‘Ook dan zelfs wanneer de mensch zijne vermogens misbruikt ten kwade, wordt zijne vatbaarheid ontwikkeld, zijn nadenken gescherpt, zijn geest van waarneming opgewekt, zijn moed gesterkt om alle hindernissen en gevaren te overwinnen.’ Zoo dachten er de Spartanen ook over, en lieten hunne kinderen honger lijden, opdat zij, door te stelen, hunne vatbaarheid ontwikkelen, hun nadenken scherpen, hunnen geest van waarneming zouden opwekken, hunnen moed sterken zouden, om alle hindernissen en gevaren te overwinnen; maar dat deze stelling tot de Christenleer behoort, was ons nog nieuw. Wat al stof tot nadenken voor nadenkende belijders! En dat alles voor 50 centen!